Để tưởng niệm vị vĩ nhân tranh đấu cho nhân quyền và dân quyền Martin Luther King, Jr. vào 50 năm trước, tôi mạn phép viết lời giới thiệu và cố gắng chuyển ngữ bài diễn văn lịch sử "Tôi Có Một Giấc Mơ" để mời quý vị thưởng lãm dưới đây. (Ngô Kỷ)

Vào ngày 28 tháng 8 năm 1963, trước những bậc thềm của Đài Tưởng Niệm Tổng Thống Abraham Lincoln trong cuộc “Tuần Hành Đến Hoa Thịnh Đốn Vì Việc Làm Và Tự Do,” Mục sư Martin Luther King, Jr. đã đọc bài diễn văn đầy thuyết phục của tài hùng biện “Tôi có một giấc mơ” (I Have a Dream) với ước mơ mọi người dân Mỹ da trắng lẫn da đen đều được bình đẳng, và có thể sống hòa thuận với nhau. Đây là thời điểm quyết định cho Phong Trào Dân Quyền Mỹ. Chính nhờ cuộc diễn hành vĩ đại và lịch sử này đã áp lực quốc hội hậu thuẩn cho chính quyền Tổng Thống Kennedy thông qua đạo luật dân quyền.

Mục Sư Martin Luther King, Jr. viết tắt là MLK sinh ngày 15 tháng 1 năm 1929 tại Atlanta, Georgia, và bị ám sát tại Memphis, Tennessee qua đời ngày 4 tháng 4 năm 1968, hưởng dương 39 tuổi. Ông là mục sư Baptist, nhà hoạt động dân quyền Mỹ gốc Phi. Tạp chí TIME chọn ông là Nhân Vật Của Năm 1963, và năm 1964 ông được trao tặng Giải Nobel Hòa Bình. Năm 2002, Thư Viện Quốc Gia vinh danh bài diễn văn “Tôi có một giấc mơ” khi đưa bài diễn văn vào Danh Sách Ghi Âm Quốc Gia. Năm 2003, Cục Công Viên Quốc Gia khánh thành một bệ đá hoa cương đánh dấu địa điểm Mục sư King đọc bài diễn văn tại Đài Tưởng Niệm Lincoln.

Mục sư Martin Luther King, Jr là một trong những nhà lãnh đạo có ảnh hưởng lớn nhất lịch sử Hoa Kỳ. Ông được nhiều người trên khắp thế giới ngưỡng mộ như một anh hùng, một nhà kiến tạo hoà bình. Năm 1977, Tổng Thống Jimmy Carter truy tặng ông Huân Chương Tự Do Của Tổng Thống. Đến năm 1986,

Ngày Martin Luther King, Jr. được công nhận là quốc lễ. Năm 2004, ông được truy tặng Huân Chương Vàng Quốc Hội. Đối với người Mỹ Da Đen, ông được tôn vinh là vị thánh tử đạo.

Trân trọng,

Ngô Kỷ ngokycali@gmail.com 

Khoảng 250,000 người tham dự ngày Tuần Hành Đến Wahington Vì Việc Làm Và Tự Do tại Đài Tưởng Niệm Tổng Thống Abraham Lincoln, Washington D.C ngày 28 tháng 8 năm 1963,

Tại Đài Tưởng Niệm Tổng Thống Abraham Lincoln, Washington D.C ngày 28 tháng 8 năm 1963, Mục Sư Martin Luther King, Jr. đọc bài diễn văn

TÔI CÓ MỘT GIẤC MƠ - I HAVE A DREAM  

Tôi sung sướng có mặt cùng các bạn hôm nay trong một sự kiện sẽ đi vào lịch sử như là cuộc biểu dương vĩ đại nhất vì tự do trong lịch sử của đất nước chúng ta. 

Một trăm năm trước đây (1), một người Mỹ vĩ đại, mà hôm nay chúng ta đang đứng dưới bóng tượng đài của người, đã ký Bản Tuyên Ngôn Giải Phóng Nô Lệ (2). Văn kiện lịch sử này ra đời như ánh sáng của ngọn hải đăng soi niềm hy vọng cho hàng triệu người nô lệ Da Đen (Nigro,) những con người đã bị thiêu héo trong ngọn lửa của sự bất công. Nó đã đến như ánh bình minh rạng rỡ kết thúc đêm dài tăm tối của kiếp nô lệ.

Nhưng một trăm năm sau, Người Da Đen vẫn chưa được tự do. Một trăm năm sau, cuộc sống của Người Da Đen vẫn còn què quặt bởi gông cùm của sự phân biệt và xiềng xích của nạn kỳ thị. Một trăm năm sau, Người Da Đen vẫn phải sống trên hoang đảo của nghèo khó ngay giữa lòng đại dương bao la của phồn vinh vật chất. Một trăm năm sau, Người Da Đen vẫn héo hắt trong những xó xỉnh của xã hội Mỹ, và nhận ra rằng họ chỉ là những kẻ bị lưu đày ngay trên chính quê hương mình. Bởi vậy, hôm nay chúng ta đến đây để phô bày sự ô nhục ấy.

Trong một ý nghĩa nào đó, chúng ta tới thủ đô của đất nước mình để rút tiền từ tấm ngân phiếu. Khi các nhà kiến trúc sư của nền cộng hòa chúng ta viết xuống những lời uy vĩ cho Bản Hiến Pháp và Bản Tuyên Ngôn Độc Lập, họ đã ký vào một tờ cam kết, theo đó mọi công dân Mỹ đều có quyền thừa hưởng. Tờ cam kết này mang theo một lời hứa hẹn rằng mọi người dân, vâng, cả người da đen lẫn người da trắng, đều được bảo đảm có “Những Quyền bất khả nhượng” là quyền “được Sống, được hưởng Tự Do, và mưu cầu Hạnh Phúc”. Nhưng hôm nay, thực tế hiển nhiên cho thấy nước Mỹ đã thất hứa đối với lời cam kết, vì rằng màu da của người dân Mỹ bị trở thành một vấn đề. Thay vì trân trọng thực hiện trách nhiệm thiêng liêng này, nước Mỹ đã trao cho Người Da Đen một tấm ngân phiếu dỏm, mà tấm ngân phiếu này bị trả lại với dấu ấn “không có tiền bảo chứng.”

Nhưng chúng ta không tin rằng ngân hàng công lý đã bị phá sản. Chúng ta không tin rằng quốc gia không có đủ ngân quỹ trong hầm dự trữ chứa đầy những cơ hội của đất nước này. Bởi vậy, chúng ta đến đây để lãnh tấm ngân phiếu, tấm ngân phiếu mà sẽ trả cho chúng ta quyền tự do và sự bảo đảm về công lý.

Chúng ta đến nơi linh thiêng này để nhắc nhở nước Mỹ về sự cấp thiết trong thời điểm hiện nay. Lúc này không phải là thời điểm của sự nhượng bộ thỏa hiệp hay xoa dịu bằng những viên thuốc trấn an bằng chủ trương thay đổ từ từ. Bây giờ là lúc biến lời hứa dân chủ thành hiện thực. Bây giờ là lúc trỗi dậy từ bóng tối và từ thung lũng hoang tàn của sự chia rẽ để tiến tới con đường chói lọi ánh mặt trời của công bằng chủng tộc. Bây giờ là lúc vực đất nước chúng ta khỏi vũng lầy của bất công chủng tộc mà đặt lên nền đá vững chãi của tình huynh đệ. Đã đến lúc biến công lý thành hiện thực cho tất cả con dân của Thiên Chúa. 

Sẽ là tai họa cho cả dân tộc nếu lờ đi tính cấp bách của thời cuộc hiện nay. Mùa hè oi bức với những bất bình chính đáng này của Người Da Đen sẽ không qua đi cho đến khi mùa thu lành mạnh của tự do và bình đẳng đến. Năm 1963 (3) không phải là kết thúc, mà là sự khởi đầu. Những ai có hy vọng rằng Người Da Đen cần phải xả bớt sự căng thẳng và hài lòng với những gì đã có sẽ bị vỡ mộng nếu như đất nước này trở lại với công việc như thường ngày. Nước Mỹ sẽ chưa thể bình yên, chừng nào Người Da Đen chưa giành được quyền công dân của mình. Cơn lốc của cuộc nổi dậy sẽ tiếp tục làm lung lay nền móng của quốc gia này cho tới ngày ánh sáng của công lý được chiếu rọi.

Nhưng có một điều tôi cần phải nói với nhân dân của tôi - những người đang đứng trên bậc thềm ấm áp dẫn tới lâu đài công lý. Trong hành trình đòi lại ngôi vị chính đáng của mình, chúng ta không được phạm tội vì làm những điều sai quấy. Chúng ta đừng tìm cách thỏa mãn cơn khát tự do của mình bằng cách uống ly nước của đắng cay và thù hận. Chúng ta luôn phải thực hiện cuộc tranh đấu của mình trên tầm cao của phẩm giá và kỷ luật. Chúng ta không được để những phản kháng đầy sáng tạo của mình biến thành những cuộc bạo động. Một lần nữa và một lần nữa, chúng ta phải vươn tới những tầm cao tráng lệ huy hoàng trong việc kết hợp sức mạnh vật chất với sức mạnh tâm hồn của chúng ta. 

Tinh thần chiến đấu mới mẻ phi thường tràn ngập trong cộng đồng Người Da Đen không được dẫn dắt chúng ta đến sự làm mất lòng tin với tất cả những người da trắng, vì nhiều người anh em da trắng của chúng ta, bằng chứng là họ đang có mặt tại đây, đã nhận ra rằng số phận của họ gắn liền với số phận của chúng ta. Và họ đã nhận thức được rằng tự do của họ gắn liền với tự do của chúng ta. 

Chúng ta không thể bước đơn độc.

Và mỗi bước đi, chúng ta phải tuyên thệ rằng chúng ta sẽ luôn luôn tiến về phía trước. 

Chúng ta không thể thoái lui. 

Sẽ có kẻ hỏi những người đang đòi dân quyền rằng, “Khi nào thì các bạn mới hài lòng?”. Chúng ta không bao giờ có thể hài lòng chừng nào người Da Đen vẫn còn là nạn nhân của những khủng khiếp không thể tả của sự tàn bạo của cảnh sát. Chúng ta không bao giờ có thể hài lòng chừng nào tấm thân mệt mỏi đường xa của chúng ta còn không thể tìm được một chỗ nghỉ ngơi trong các quán trọ trên xa lộ hay các khách sạn trong thành phố. Chúng ta không bao giờ có thể hài lòng khi nào sự thay đổi chốn ở của Người Da Đen vẫn chỉ chủ yếu là từ các khu ổ chuột nhỏ đến các khu ổ chuột lớn hơn. Chúng ta không bao giờ có thể hài lòng chừng nào con cái chúng ta còn bị tước đi lòng tự trọng và bị cướp mất nhân phẩm bởi những tấm biển ghi dòng chữ: “Chỉ Dành Cho Người Da Trắng”. Chúng ta sẽ không thể nào hài lòng chừng nào một Người Da Đen ở Mississippi không có quyền bầu cử hay một Người Da Đen ở New York tin rằng họ chẳng có gì để mà bầu. Không, không, chúng ta không hài lòng, và chúng ta sẽ không hài lòng cho đến khi nào công lý cuồn cuộn tuôn trào như nước lũ, và lẽ phải tràn dâng như một dòng thác hùng vĩ. (4)

Tôi không vô tâm mà không biết rằng một số các bạn đã đến đây từ những bản án nặng nề và trải qua nhiều gian khổ. Một số các bạn đã đến từ những xà lim chật hẹp. Và một số các bạn đã đến từ những nơi mà cuộc hành trình của bạn – hành trình tìm kiếm tự do – đã làm bạn tả tơi vì những trận bão của ngược đãi, và lảo đảo trong cơn lốc tàn bạo của cảnh sát. Các bạn đã là những người kỳ cựu lãnh chịu đớn đau để tạo ra sự thay đổi. Hãy tiếp tục những việc các bạn đang làm với niềm tin rằng những đớn đau không đáng có đó sẽ cứu vãn mọi việc. Hãy trở về Mississippi, hãy trở về Alabama, hãy trở về South Carolina, hãy trở về Georgia, hãy trở về Louisiana, hãy trở về những khu ổ chuột, những khu biệt cư ở các thành phố phía bắc của chúng ta, với nhận thức rằng bằng cách này hay cách khác, tình cảnh này có thể thay đổi được và sẽ được thay đổi. 

Ngày hôm nay tôi nói với các bạn, các bằng hữu của tôi, chúng ta đừng đắm mình trong thung lũng của tuyệt vọng. 

Dù chúng ta phải trực diện với muôn vàn khó khăn trong hiện tại và ngày mai, tôi vẫn có một giấc mơ. Đó là một giấc mơ bắt nguồn sâu thẳm từ giấc mơ Mỹ Quốc.

Tôi có một giấc mơ sẽ có một ngày đất nước này vươn lên và sống với ý nghĩa thật của niềm xác tín: “Chúng ta tin những chân lý này là điều hiển nhiên, rằng tất cả mọi người được sinh ra đều bình đẳng.” 

Tôi có một giấc mơ sẽ có một ngày trên những ngọn đồi đất đỏ của Georgia, con cái của những người đã từng là nô lệ và con cái của những người đã từng là chủ nô sẽ có thể ngồi lại với nhau quanh chiếc bàn huynh đệ.

Tôi có một giấc mơ rồi một ngày kia, thậm chí tiểu bang Mississippi, một tiểu bang ngột ngạt trong bầu không khí của bất công, oi ả vì hơi nóng của áp bức, sẽ biến thành một ốc đảo của tự do và công bằng.

Tôi có một giấc mơ rồi bốn đứa con nhỏ của tôi sẽ có một ngày được sống trong một đất nước mà ở đó không đánh giá bởi màu da của chúng, mà được đánh giá bằng tư cách của chúng.

Tôi có một giấc mơ hôm nay!

Tôi có một giấc mơ rồi sẽ có một ngày, tận Alabama, với kỳ thị chủng tộc khắc nghiệt ở đó, với ông thống đốc hiện thời đang luôn mồm nói những từ “can thiệp” và “vô hiệu hóa” (5) – sẽ có một ngày ở ngay Alabama những bé trai da đen và những bé gái da đen sẽ có thể tay trong tay với những bé trai da trắng và những bé gái da trắng như là anh chị em.

Tôi có một giấc mơ hôm nay!

Tôi có một giấc mơ rồi sẽ có một ngày mọi nơi sủng thấp sẽ được cao lên; mọi núi mọi núi gò sẽ bị hạ xuống; các nơi gập ghềnh sẽ làm cho bằng; các nơi dốc hãm sẽ làm thành đồng nội. Bấy giờ sự vinh hiển của Chúa sẽ hiện ra, và mọi xác thịt đều sẽ xem thấy. (6)

Đây là hy vọng của chúng ta, và đây là niềm tin tôi mang theo khi trở về miền Nam.

Với niềm tin này, chúng ta sẽ có thể đẽo gọt từ ngọn núi tuyệt vọng thành một viên đá hy vọng. Với niềm tin này, chúng ta sẽ có thể biến đổi những lạc điệu chói tai của đất nước chúng ta thành bản hòa âm tuyệt đẹp của tình huynh đệ. Với niềm tin này, chúng ta sẽ có thể cùng làm việc với nhau, cùng cầu nguyện với nhau, cùng đấu tranh với nhau, cùng vào tù với nhau, cùng đứng lên vì tự do với nhau, và biết chắc rằng sẽ có một ngày chúng ta sẽ có tự do.

Và đây sẽ là ngày đó – đây sẽ là ngày tất cả con cái Thiên Chúa có thể cất tiếng hát với ý nghĩa mới mẻ:

Đất nước này là của Người,

Mảnh đất ngọt ngào của tự do,

Ca tụng Người tôi hát.

Mảnh đất nơi cha ông tôi đã chết,

Mảnh đất mang niềm kiêu hãnh của những Người Hành Hương.

Từ mọi triền núi,hãy để tự do ngân vang!

Và nếu Nước Mỹ thực sự là một đất nước vĩ đại, điều này nhất định phải thành sự thật. 

Và như vậy

Hãy để tự do ngân vang từ những đỉnh đồi kỳ vĩ ở New Hampshire. 

Hãy để tự do ngân vang từ những ngọn núi hùng vĩ vùng New York. 

Hãy để tự do ngân vang từ rặng Alleghenies cao ngất miền Pennsylvania.

Hãy để tự do ngân vang từ rặng Rockies tuyết phủ của Colorado.

Hãy để tự do ngân vang từ những triền đồi uốn lượn ở California.

Nhưng không chỉ thế. 

Hãy để tự do ngân vang từ những đỉnh núi đá Stone Moutain của Georgia.

Hãy để tự do ngân vang từ ngọn Lookout Moutain của Tennessee. 

Hãy để tự do ngân vang từ mọi triền đồi và mọi đụn đất ở Mississippi. 

Từ mọi triền núi,hãy để tự do ngân vang.

Và khi điều này xảy ra, khi chúng ta để tự do được ngân vang, khi chúng ta để tự do ngân vang từ mọi làng quê, từ mọi thôn xóm, từ mọi tiểu bang và mọi thành phố, chúng ta sẽ có thể làm ngày ấy đến thật nhanh khi mọi con cái Thiên Chúa, người da đen và người da trắng, người Do Thái và người Ngoại Đạo, người Tin Lành và người Công Giáo, sẽ có thể nắm tay nhau cùng hát lời thánh ca cổ của Người Da Đen:

Cuối cùng đã có tự do! Cuối cùng đã có tự do! 

Tạ ơn Thiên Chúa Toàn Năng, cuối cùng chúng ta đã có tự do!

- Ngô Kỷ chuyển ngữ

Chú thích:

1)Trong bài diễn văn tiếng Anh “Tôi có một giấc mơ” của Mục sư Martin Luther King Jr. có dùng thành ngữ “five score years” tương tự như câu bắt đầu Diễn Văn Gettysburg của Tổng Thống Abraham Lincoln. Theo nghĩa thì 1 score là 20 năm, 5 score là 100 năm, tức thời điểm Tổng Thống Lincoln diễn thuyết bài Diễn Văn Gettysburg vào năm 1863, một trong những bài diễn văn vĩ đại nhất lịch sử nước Mỹ. Đến năm 1963 là đúng 100 năm.

(2) Cố Tổng thống Abraham Lincoln ban hành Tuyên Ngôn Giải Phóng Nô Lệ, Emancipation Proclamation vào ngày 1 tháng 1 năm 1863 trong thời nội chiến Hoa Kỳ.

(3) Năm 1963 là thời điểm Mục sư Martin Luther King Jr. đọc bài diễn văn.

(4) Câu “justice rolls down like waters, and righteousness like a mighty stream” được trích từ Kinh Thánh - Amos 5:24.

(5) Người dân tiểu bang Alabama theo “thuyết can thiệp”, cho rằng tiểu bang có quyền tuyên bố hành động của liên bang là vi hiến, và “thuyết vô hiệu hóa” cho rằng tiểu bang có thể vô hiệu hóa một hành động của liên bang mà tiểu bang cho là vi hiến. Dù vậy các thuyết này bị coi là vô giá trị vì không được tòa án công nhận

 (6) Câu “and the glory of the Lord shall be revealed and all flesh shall see it together” được trích từ Isaiah 40:4-5, Kinh Thánh Bản Vua James (King James Version

Tổng Thống Abraham Lincoln, nhà giải phóng nô lệ. Sinh ngày 12 tháng 2 năm 1809, bị ám sát chết ngày 15 tháng 4 năm 1865