Những ngôi làng trên đỉnh đèo Hải Vân

14 Tháng Mười Hai 201412:00 SA(Xem: 9184)
“NHẬT BÁO VĂN HÓA - CALIFORNIA" THỨ HAI 15 DEC 2014

Những ngôi làng trên đỉnh đèo

05/12/2014

TT - Nhắc nhớ chuyện tổ tiên truyền lưu, ông Nguyễn Văn Ngọc, hậu duệ đời thứ năm của người lính trấn thủ Nguyễn An Vĩnh, tâm sự với chúng tôi.

“Tổ tiên mình truyền đời kể rằng đèo Hải Vân ngày xưa hoang lạnh, nhiều thú dữ và chướng khí độc. Lính trấn thủ đóng ải hay bị bệnh nên được luân phiên canh gác. Tuy nhiên, trên đèo cũng có làng dân ở, lính tráng có thể nhờ giúp đỡ hoặc mua bán với họ. Tôi còn nghe kể cụ tôi có người vợ thứ trên đó, rồi không rõ thế nào khi chiến tranh xảy ra...”.

image084

Một ngôi miếu cổ bên cổng Hải Vân quan - Ảnh: Quốc Việt

 Mộ dân lập xóm

Chuyện xưa đã trôi qua cùng bao dâu bể thời cuộc. Ký ức hậu duệ người lính trấn thủ năm xưa cũng mờ nhạt theo dòng thời gian. Một chiều chớm đông năm 2014, chúng tôi trở lại đèo Hải Vân để lần lại dấu vết người xưa.

Các bậc cao niên kể rằng chiến sự triền miên suốt thế kỷ 20 đã làm những ngôi làng trù phú bên thượng đạo này phải ly tán.

Người ra Huế, kẻ vào Đà Nẵng, Sài Gòn. Ký ức làng quê tổ tiên trên cung đèo mây mù này đã nhạt nhòa theo thời gian. Gần đây đường bộ xuyên hầm đèo một lần nữa góp phần làm người dân phải rời dải Hải Vân. Xe khách đèo cao giảm hẳn. Hiện chỉ còn vài cụm quán xá tạm bợ nhỏ trông chờ lữ khách du lịch...

Ngược thời gian trở lại quá khứ, sử quán triều Nguyễn có nhiều ghi chép về việc mộ dân lập xóm trên con đèo Hải Vân thiên hiểm này. Ý các bậc chúa rất rõ ràng: cần phải có dân ở trên đó để sửa sang đường sá, đặc biệt là giúp đỡ lữ khách đi đường cực nhọc và sẵn sàng làm phu dịch khi quan quân có chuyện cần qua con đường thượng đạo này.

Bộ sử Đại Nam thực lục chép năm Minh Mạng thứ 18, Đinh Dậu, 1837: “Mùa thu, tháng 9. Mộ dân dời ra núi Hải Vân. Trước đây vua cho là núi Hải Vân, đoạn giữa đường hiểm và dài, chuyển lên chỗ đỉnh núi cao hơn 30 trượng, người đi khó khăn.

Sai viên kinh doãn và giám thành bộ công phải khám đổi lấy đường khác, đến khi đem dâng bản đồ lên thì đường mới và đường cũ này cũng dài bằng nhau, gián hoặc có một, hai đoạn hơi phẳng mà chuyển lên đỉnh núi, cao cũng như nhau...

Bèn dụ cho quan huyện ở kinh và quan tỉnh ở Quảng Nam thông sức cho dân thuộc hạt có người nào muốn làm nhà ở hai bên đường núi thì thuế thân và đi lính đi phu đều miễn cho, khai khẩn ruộng vườn, cấy trồng thóc lúa lấy hoa lợi cũng chuẩn cho miễn nộp thuế, người không đủ sức dời đến làm nhà thì quan cấp vốn cho”.

Mục đích vua Minh Mạng còn được ghi rõ: “Cốt để cho từ đỉnh núi đến chân núi đoạn nào cũng có nhà ở nối liền nhau, cho người đi đường có nơi dừng chân tạm trú, đói có chỗ ăn, khát có chỗ uống, còn số người đến ở chuẩn cho ba tháng tâu biết tình trạng. Rồi sau sáu người dân ngoại tịch ở Quảng Nam xin làm nhà ở đường núi, vua chuẩn cho cấp mỗi người 10 quan tiền”.

Sau đó, vua Minh Mạng còn cho xây đền thờ thần núi Hải Vân để người dân yên tâm sinh sống, làm ăn. Việc xây dựng thuê người dân ở đây làm.

Chuyện sửa sang đường đèo, quan điểm vua Minh Mạng là vẫn phải giữ sự hiểm trở tự nhiên “để làm nơi che chở, bảo vệ nước nhà”.

Tuy nhiên, ông vẫn cho sửa chữa để tiện lợi cho người qua đường: “Hải Vân là chỗ hiểm trở thiên nhiên. Trước đây trẫm ngự chơi Quảng Nam, thấy đường sá gập ghềnh, đi lại không tiện, đã sức sai mở rộng sửa sang. Nay nghĩ trải qua năm tháng đã lâu, tất gai góc đã um tùm. Vậy đều phải chiểu theo địa phận từng hạt liệu thuê dân phu phụ cận, phàm chỗ nào bậc đá đổ khuyết thì xây vá lại, chỗ nào cây cỏ mọc xen vào thì phải bỏ đi”.

image081

Một góc làng quê Đà Nẵng phía nam Hải Vân - Ảnh tư liệu

Bắp cau, vàng, và cọp

Không chỉ sử liệu khô khan, nhiều nhà du hành nước ngoài xưa qua đèo Hải Vân cũng đặc biệt chú ý đời sống người dân nơi núi rừng thiên hiểm này.

John Crawfurd, đại diện sứ bộ Anh, đến Huế năm 1822, đã kể lại những hình ảnh đầy cảm tình với ngôi làng của người dân An Nam giữa đỉnh đèo Hải Vân: “Cạnh điểm cao nhất mà chúng tôi lên tới có một ngôi làng sạch sẽ, vừa là cái chợ hẳn hoi, và điều đáng nói ít ra đối với người châu Âu là khí hậu ở đây dễ chịu.

Các quán xá có bán thứ như chè, gạo và các món khác bày ra cho khách, một số lớn các thứ này chúng tôi bắt gặp trong chặng đường ngày hôm nay và ngày hôm qua...

Đàn bà và trẻ con đi đứng không mang theo khí giới, không có tùy tùng và ra vẻ chẳng sợ gì. Đây là điều vinh danh cho chính quyền có chăm lo và mạnh dạn...”.

Ngoài ngôi làng này, lữ khách phương Tây cũng quan sát cảnh tình người dân nơi khác. Sĩ quan thủy quân Dutreuil de Rhins đến Huế năm 1876 để lái tàu hơi nước Chính phủ Pháp tặng vua Tự Đức.

Trong hồi ký Vương quốc An Nam và người An Nam, ông kể lại hình ảnh đầy sức sống của ngôi làng trên đèo Hải Vân: “Đi đường bộ, ta ít nghe gọi tên làng mà là tên trạm được viết trên cửa. Tên một thôn xóm với sáu chục mái nhà tranh hai bên đường chẳng là gì hết. Từng tốp bé con vừa chạy vừa báo chúng tôi đến và vẩy bụi mù trước mặt. Đám thiếu nữ buông chày trong cối, ngưng hò hát, chạy núp sau bình phong dòm ngó chúng tôi. Giờ này đàn ông còn ngoài ruộng. Chẳng là chúng tôi thấy toàn phụ nữ nách con bên hông”.

Phần nhiều lữ khách phương Tây không hào hứng lắm những món ăn người dân bên đường bày bán.

Tuy nhiên cũng có một số hoàn toàn khác hẳn. Viên bưu tá Camille Paris qua đèo Hải Vân năm 1885 đã trầm trồ với đặc sản lạ mà chính người Việt đời sau cũng không mấy ai biết: “Cây cối xung quanh rất quyến rũ, một rào tre đan lồng với nhau chia cách khu vườn được khai hoang với núi rừng, hẳn nhiên là để ngăn cản sự đột nhập của thú dữ.

Trong vườn có đủ cau, chanh, xoài, ổi, mít. Chúng tôi làm món trộn rất ngon bằng bắp cau và các người phu thì cứ tranh nhau trái để nhai. Cái lõi màu trắng ăn rất ngon, nằm bên trong lớp vỏ cứ nở to ra, màu xanh tương tự như su lá, và là phần ngọn của cây cau.

Do đó muốn ăn món trộn này phải hạ xuống những cây, và đúng là những cây cau với hình dáng vượt vồng, thẳng đứng với tàu lá đung đưa, mềm mại mà nếu đem về trồng được trong vườn của nước Pháp thì ắt vườn đó sẽ không thiếu niềm kiêu hãnh”.

Đặc biệt, câu chuyện các mỏ vàng bí hiểm dưới chân đèo Hải Vân cũng được nhiều kẻ phương xa quan tâm. Thương nhân Pháp Pierre Poivre vượt đèo năm 1749 đã kể tỉ mỉ về một ngôi làng giàu có nhờ nằm cạnh mỏ vàng: “Con sông này xuôi dòng tới những mỏ vàng đáng giá hơn cả toàn bộ của Đàng Trong. Đây là những mỏ làm ít mà hưởng nhiều... Nhất là làng này thật giàu có vì nằm cạnh mỏ. Có một ngôi chợ được phu mỏ hằng ngày đưa đến những thứ mình thu hoạch được... Vàng pha trộn với một thứ đất đo đỏ và lắm khi tìm được những hòn vàng nặng tới hai ba lạng”.

Thời còn hoang hiểm thế kỷ 18, 19, lữ khách nào qua đèo Hải Vân cũng mê hoặc với rất nhiều loài thú để săn bắn như bò rừng, nai, hoẵng, dê sừng trắng, heo, khỉ, đặc biệt không hiếm tê giác, voi và cọp. Chúng cho người dân nguồn sinh sống tự nhiên.

Thuyền trưởng Rey tàu Henry, qua đèo năm 1819, đã kể bác sĩ của mình suýt làm mồi cho cọp. Rey mô tả chi tiết loại bẫy cọp bằng cũi dùng chó để nhử mà người An Nam rất thạo. Bẫy chỉ có một cửa vào. Cọp nghe tiếng chó bên trong xông vào săn mồi và lúc ấy cửa cũi sẽ sập xuống...

26 Tháng Hai 2015(Xem: 7191)
- Cách đây ít ngày, phóng viên phát hiện một nhóm người đào bới 1 hòn đá bán quý canxedon tại xã Đắk Gằn, huyện Đắk Mil, tỉnh Đắk Nông.
24 Tháng Hai 2015(Xem: 7564)
Từ năm 2000, dân làng Ném Thượng (tên cũ là Niệm Thượng), tỉnh Bắc Ninh đã khôi phục một lễ hội gọi là «lễ hội chém lợn» được tổ chức vào mùng 6 tháng Giêng âm lịch. Tại lễ hội này, những đao thủ được dân làng chọn ra chém những con lợn khỏe mạnh ra làm đôi trước đám đông, trong đó có cả trẻ em. Sau đó những người dự lễ lấy tiền nhúng vào máu lợn tung tóe trên mặt đất để cầu may. Theo dân làng, lễ hội là để tưởng niệm tướng quân Đoàn Thượng, thời Lý, đánh giặc ngoại xâm bị thua trận, chạy về vùng này và phải chém lợn rừng để nuôi quân.
17 Tháng Hai 2015(Xem: 7682)
Qua năm 2015, tôi đã bước vào tuổi 81 rồi. Nhờ Ơn Trên, tôi vẫn còn mạnh khỏe về thể chất cũng như về tinh thần. Mỗi ngày, tôi thường đi bộ khỏang 2 tiếng đồng hồ vào cả sáng trưa, chiều tối. Nhờ vậy mà ăn ngủ tương đối thỏai mái và ít khi bị đau yếu bệnh họan lặt vặt như thường thấy nơi những người cao tuổi.
27 Tháng Giêng 2015(Xem: 7983)
TT - Người giữ chìa khóa kho vàng lúc đó là ông Huỳnh Bửu Sơn - làm việc trong ban lãnh đạo Nha Phát hành Ngân hàng Quốc gia. Dưới đây là hồi ức của ông về cuộc kiểm kê kho vàng lần cuối cùng trước khi bàn giao cho chính quyền cách mạng.
22 Tháng Giêng 2015(Xem: 7898)
Tại Anh, người dân thức dậy vào sáng hôm thứ Hai đầu tuần với tin một trong những tờ báo bán chạy nhất nước này đã lặng lẽ bỏ đi mục gây tranh cãi nhất - ảnh chụp hàng ngày cảnh một nữ người mẫu để ngực trần.
13 Tháng Giêng 2015(Xem: 8452)
Họ dáng người thì nhỏ nhắn, nói chuyện bằng những âm ngữ líu lo, thường chan nước mắm vào thức ăn và hay cầm lấy tay nhau.
11 Tháng Giêng 2015(Xem: 8189)
Theo đại diện VNA, hành khách đột tử trên máy bay tên Tr.V.N - mang quốc tịch Mỹ, ngồi tại ghế 4C (khoang thương gia) trên chuyến bay VN 503 từ Quảng Châu về TP.HCM vào ngày 10-1. 15. Hành khách Tr.V.N. đã bị ung thư phổi, sức khỏe yếu. Khi khách làm thủ tục lên máy bay về Việt Nam, nhân viên mặt đất đã nhận thấy sức khỏe của khách không tốt nên đã yêu cầu phải có xác nhận của bác sĩ tại sân bay quốc tế Bạch Vân (Quảng Châu).
08 Tháng Giêng 2015(Xem: 9051)
Một loạt các thông tin trái chiều cùng những hình ảnh xuất hiện trên mạng xã hội thời gian qua đã dẫn tới nhiều suy đoán về tình hình sức khỏe xấu đi của ông Nguyễn Bá Thanh, Trưởng Ban Nội chính Trung ương.
06 Tháng Giêng 2015(Xem: 7921)
Ngày 06/01/2015, gần 20 tổ chức xã hội dân sự Việt Nam gửi thư ngỏ đến Ban soạn thảo Tuyên bố chung của Hội nghị xã hội dân sự (XHDS) ASEAN 2015, dự kiến diễn ra cuối tháng 3/2015. Nhóm các tổ chức xã hội dân sự chưa được Nhà nước Việt Nam công nhận nói trên khẳng định cho đến nay không nhận được thông tin chính thức về hội nghị.
04 Tháng Giêng 2015(Xem: 11190)
Có được nguồn tin nội bộ từ Hà Nội, nhà báo Huy Đức, trong một stt trên facebook có tên là Truong Huy San đã cho biết rằng tin ông Nguyễn Bá Thanh được đưa về sân bay Đà Nẵng vào lúc 8g31 tối thứ ba sắp đến như trang mạng CDQL đã đưa là hoàn toàn chính xác.
30 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 9896)
Âm nhạc đôi khi chỉ là sự sắp đặt của một thứ âm thanh đặc biệt được phát ra từ cảm xúc. Không cần ghi dấu hay định tên một cách rõ ràng, người nghe vẫn có thể tìm thấy một chủ thể cảm xúc và ý niệm rất rõ ràng. Và tất cả những điều ấy, đã khiến cho hàng bao thế hệ người yêu nhạc vẫn luôn dành cho những bài không tên của nhạc sĩ Vũ Thành An một tình cảm rất đặc biệt.
28 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 8317)
Vụ tin tặc tấn công hãng Sony Pictures có thể chỉ là một cuộc ''thao dượt'' đối với đội quân chuyên gia tin học mà Bắc Triều Tiên đang có trong tay, một đội quân mà mục tiêu hoạt động là làm tê liệt toàn bộ hệ thống viễn thông của các đối phương.
16 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 8293)
Cô gái Nam Phi 22 tuổi đã đoạt giải Hoa hậu Thế giới năm 2014, trong cuộc thi hoa hậu lần thứ 64, được tổ chức hàng năm. Rolene Strauss, sinh viên y khoa, đã được trao chiếc vương miện thắng cuộc trong cuộc thi sắc đẹp hôm Chủ nhật ở London. Ước tính có đến hàng trăm triệu người trên khắp thế giới đã xem các buổi lễ này trên truyền hình.
11 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 8130)
Công an thành phố Hồ Chí Minh nói nhà văn Nguyễn Quang Lập đã “xin khoan hồng” và cam kết từ nay chỉ viết về “văn học nghệ thuật”. Trang web của cơ quan này nói an ninh đã làm việc với ông Lập vào hôm 10/12.
09 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 7970)
Ủy ban Bảo vệ Ký giả Quốc tế (CPJ) hôm 8/12 đã ra thông báo lên án tình trạng trấn áp bất đồng ngày càng tăng ở Việt Nam sau khi ông Nguyễn Quang Lập (chủ blog Quê Choa) bị bắt giữ.
07 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 8238)
Chiều 7-12, Cục Hải quan TP.HCM cho biết vừa phối hợp với Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (C47) Bộ Công an và Phòng cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (PC47) Công an tỉnh Tây Ninh bắt quả tang nữ hành khách T.K.H. (37 tuổi, quốc tịch Úc) vận chuyển trái phép 379,69 gram heroin khi làm thủ tục xuất cảnh qua cửa khẩu sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất để đi Melbourne (Úc).
02 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 8720)
Tượng đài Nhân đạo gồm toàn chân dung 25 nhân vật nổi tiếng đấu tranh cho nhân quyền trên thế giới, trong số đó có: Martin Luther King Jr, Franklin Delano Roosevelt, Mayo Angelou, Cesar Chavez, Mahatma Gandhi, Thiền Sư Thích Nhất Hạnh…