VĂN HÓA ONLINE - THẾ GIỚI-VIỆTNAM 2 - THỨ HAI 02 JUNE 2025
Ẩn số 400 kg uranium làm giàu của Iran: Mỹ và Israel có thực sự làm chậm chương trình hạt nhân Iran?
Sau các vụ oanh kích của Hoa Kỳ và Israel, câu hỏi lớn là kho dự trữ uranium được làm giàu 60% của Iran ra sao? Về mặt lý thuyết, trữ lượng này có thể cho phép Iran chế tạo chín quả bom hạt nhân. Một số chuyên gia đang phân tích mối đe dọa này, đồng thời đặt vấn đề về hiện trạng chương trình hạt nhân của Iran.
RFI 24/06/2025
Ảnh do Cơ quan Năng lượng Hạt nhân Iran công bố ngày 05/11/2019: Một dây chuyền máy ly tâm làm giầu uranium tại cơ sở hạt nhân Natanz, miền trung Iran. AP
Đây là 408,6 kg được đề cập nhiều trong cuộc tranh luận xung quanh việc Hoa Kỳ ném bom các cơ sở hạt nhân Iran đêm 21/06/2025 đã làm suy yếu chương trình hạt nhân của Iran đến mức nào. Con số này là trữ lượng uranium được làm giàu tới 60%, tức là hàm lượng uranium gần đủ để có thể dùng để chế tạo bom nguyên tử.
Hoa Kỳ thừa nhận họ "không biết nơi cất giữ" vật liệu chiến lược cao cho tương lai của vũ khí hạt nhân tiềm năng của Iran, tờ New York Times cho hay. Israel đã thực hiện các cuộc tấn công mới vào thứ Hai, ngày 23/06 vào cơ sở Fordo, chính thức nhằm phá hủy các lối vào cơ sở để ngăn chặn Iran vận chuyển vật liệu đến nơi khác cần thiết cho việc theo đuổi các kế hoạch hạt nhân của họ.
408,6 kg uranium làm giầu mất dấu vết?
Nhưng Iran, ngay cả trước khi Mỹ ném bom, bảo đảm họ đã cất giấu được lượng dự trữ uranium làm giàu cao này. Mặc dù không thể xác nhận hoặc phủ nhận lời khẳng định đó, Rafael Mariano Grossi, tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA, cơ quan được giao nhiệm vụ giám sát chương trình hạt nhân của Iran), thừa nhận ông cũng tin rằng các kho này đã được di chuyển, nhật báo New York Times lưu ý.
Nếu 408,6 kg uranium làm giàu tới 60% này là một thách thức lớn như vậy, Ludovica Castelli, chuyên gia về các vấn đề hạt nhân ở Trung Đông của Istituto Affari Internazionali (IAI), một nhóm nghiên cứu và tư vấn của Ý, giải thích đó là vì "rất lâu và phức tạp để chuyển từ uranium tự nhiên sang uranium làm giàu tới 60%. Công đoạn cuối cùng để đạt hàm lượng 90% nhanh hơn nhiều và có thể hoàn thành trong năm đến sáu ngày để giàu vật liệu cần cho một quả bom duy nhất, nếu quyết định chính trị được đưa ra".
Do đó, điều quan trọng là phải chú ý đến các kho dự trữ uranium này, hoặc phá hủy chúng nếu bất kỳ ai muốn đập tan tham vọng vũ khí hạt nhân của Iran. "Cho tới gần đây, kịch bản có khả năng xảy ra nhất là 408,6 kg này được lưu trữ trong một số đường hầm gần trung tâm luyện uranium Ispahan được xây dựng kiên cố. Mặc dù vị trị trí này đã bị Israel và Mỹ ném bom nhiều lần, nhưng dường không bị trúng hay bị hư hại", Ludovica Castelli giải thích.
Tuy nhiên, Iran dường như đã tìm cách bảo vệ tốt hơn lượng dự trữ uranium này và có thể đã chuyển chúng đến một số "địa điểm bí mật", báo Financial Times tiết lộ. Quyết định này tự nó đã gây ra vấn đề, vì nếu việc phân tán kho dự trữ uranium này đến một số địa điểm bí mật được xác nhận, "sẽ rất khó để theo dõi các kho dự trữ này và càng khó xác minh hơn trong khuôn khổ các cơ chế kiểm soát quốc tế", chuyên gia IAI cảnh báo.
Đã đủ uranium quân sự cho 9 quả bom?
Rủi ro này càng lớn hơn khi xét về mặt lý thuyết, các kho dự trữ này cho phép Iran có đủ "uranium dùng cho quân sự để sản xuất khoảng chín quả bom hạt nhân tại một cơ sở làm giàu như Fordo", Ludovica Castelli lưu ý.
Trong khi Fordo và Natanz, hai cơ sở chính làm giàu uranium, đã "bị thiệt hại nghiêm trọng và lượng dự trữ này sẽ không được làm giàu thêm », Hans-Jakob Schindler, một cựu nhà ngoại giao Đức tại Tehran, người đã làm việc trong chương trình hạt nhân của Iran, lưu ý. Hiện ông là người đứng đầu Counter Extremism Project, một tổ chức phi chính phủ chống các phong trào cực đoan.
Nhưng, Ludovica Castelli nói thêm, "điều đó không có nghĩa là năng lực hạt nhân của Iran đã bị phá hủy hoàn toàn". Chuyên gia này lưu ý rằng có một "khu phức hợp ngầm lớn, không xa Natanz, dường như vẫn còn nguyên vẹn và nơi có một dây chuyền sản xuất máy ly tâm dường như đã được sử dụng lại vào năm 2022". Chưa kể đến sự tồn tại của một địa điểm khác sắp được mở, không xa Ispahan, đã được Iran tiết lộ với IAEA vài ngày trước khi Israel bắt đầu ném bom.
Hans-Jakob Schindle đặt vấn đề "Câu hỏi lớn hiện nay là phải biết Iran có thể chuyển đổi các trữ lượng làm giàu 60% này thành uranium quân sự và sau đó biến chúng thành vũ khí hạt nhân trong bao lâu?"
Chuyên gia Ludovica Castelli nhấn mạnh, trước khi bắt đầu cuộc chiến giữa Israel và Iran, các chuyên gia ước tính, một khi quyết định được đưa ra tại Tehran, sẽ mất "ba tuần để có đủ uranium làm giàu 90% tại Fordo để sản xuất 9 vũ khí hạt nhân".
Nhưng những ước tính này phải được xem xét kỹ lưỡng ngay cả trước khi xảy ra vụ đánh bom, do "máy ly tâm rất chính xác vì hoạt động theo dây chuyền, nên chỉ cần một vấn đề với một trong số máy là phải dừng lại tất cả", ông Hans-Jakob Schindler lưu ý.
« Người ta không thể phá hủy tri thức bằng bom »
Các cuộc oanh kích cấp tập vào Iran sẽ khiến quá trình này trở nên không đơn giản, mà là ngược lại. Bắt đầu bằng việc vận chuyển các trữ lượng uranium này đến các địa điểm làm giàu. Mặc dù nó "có dạng khí - được sử dụng trong máy ly tâm - nhưng nó phải được vận chuyển trong các thùng chứa đặc biệt, áp suất cao, phức tạp về mặt vận chuyển. Hơn nữa, loại khí này độc hại và có khả năng phản ứng cao, và nếu có sự cố nhỏ nhất trong quá trình vận chuyển, có thể có nguy cơ xảy ra tai nạn hóa học", Ludovica Castelli lưu ý
Các chuyên gia được France 24 phỏng vấn lưu ý là toàn bộ hoạt động này sẽ không thể không bị phát hiện, vì Israel và Hoa Kỳ đang theo dõi chặt chẽ Iran. Do đó, Iran không có lợi gì đưa các trữ lượng này ra khỏi nơi ẩn náu trong thời điểm hiện tại.
Trong ngắn hạn, cuộc chiến đang diễn ra do đó rất có thể sẽ làm chậm chương trình hạt nhân của Iran, chỉ trong vài tháng, theo Richard Nephew, nhà phân tích người Mỹ từng làm việc về năng lượng hạt nhân của Iran trong chính quyền của các Tổng thống Dân chủ Barack Obama và Joe Biden.
Chuyên gia Hans-Jakob Schindler đánh giá chương trình hạt nhân Iran " cũng có thể làm chậm lại trong nhiều năm. Ở giai đoạn này, dù sao thì đó vẫn chỉ là suy đoán, vì chúng ta vẫn chưa thực sự biết các địa điểm hạt nhân bị hư hại nghiêm trọng như thế nào".
Nhưng, như Colin Powell, cựu Ngoại trưởng dưới thời George W. Bush, đã nói vào năm 2008, liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran, "ta không thể phá hủy tri thức bằng bom". Nói cách khác, với thời gian, tiền bạc và ý chí, Iran sẽ có thể xây dựng lại đủ để tiếp tục chương trình của mình với 408,6 kg uranium này, vì họ "vẫn có nhiều nhà khoa học hơn những người đã bị Israel giết", Hans-Jakob Schindler lưu ý.
Đối với ông, đây là một trong những rủi ro chính của cách tiếp cận hiếu chiến của Israel và Mỹ: "trừ khi có một sự thay đổi chính trị lớn ở Iran và đất nước này hội nhập khu vực, còn không dù chế độ này sụp đổ, chính quyền tiếp theo vẫn sẽ làm mọi cách để trang bị vũ khí hạt nhân [để trang bị cho mình một lực lượng răn đe, chú thích của biên tập viên] và họ sẽ làm như vậy một cách bí mật, mà không thông báo cho IAEA."
(Theo france24.com. Tiêu đề bài viết của RFI Tiếng Việt)
https://www.rfi.fr/vi/qu%E1%BB%91c-t%E1%BA%BF/20250624-%E1%BA%A9n-s%E1%BB%91-400-kg-uranium-l%C3%A0m-gi%C3%A0u-m%E1%BB%B9-v%C3%A0-israel-c%C3%B3-th%E1%BB%B1c-s%E1%BB%B1-l%C3%A0m-ch%E1%BA%ADm-ch%C6%B0%C6%A1ng-tr%C3%ACnh-h%E1%BA%A1t-nh%C3%A2n-iran
