“Tứ giác kim cương” là NATO châu Á - Thái Bình Dương?

05 Tháng Ba 201812:17 SA(Xem: 12486)

VĂN HÓA ONLINE - THẾ GIỚI HÔM NAY - THỨ  HAI 05 MAR 2018


“Tứ giác kim cương” là NATO châu Á - Thái Bình Dương?


Tiến sĩ Trần Công Trục


07:10 02/03/18


 (GDVN) - “Liên minh” này liệu có thể sớm được định hình hay không? Đó vẫn là một câu hỏi khó có thể sớm có câu trả lời chắc chắn, rõ ràng.


1. Khái niệm và quá trình hình thành


Theo thông tin đã được đăng tải trên các phương tiện truyền thông, khái niệm "Tứ giác kim cương" được Thủ tướng Shinzo Abe đưa ra vào cuối năm 2007 trong nhiệm kỳ đầu của ông.


Đó là các vận động hành lang để các nền dân chủ của châu Á xích lại gần nhau xoay quanh “tứ giác kim cương” gồm 4 nước: Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Australia. 


Kế hoạch này được Mỹ ủng hộ, và kết quả lả một cuộc tập trận trên vịnh Bengal đã diễn ra vào tháng 9/2007 với sự tham gia của Mỹ, Nhật Bản, Australia, Ấn Độ và Singapore. 


Tuy nhiên sau đó, dưới áp lực từ Trung Quốc, Ấn Độ và Australia đã rút khỏi kế hoạch "bộ tứ" này. 


image014

Tiến sĩ Trần Công Trục, ảnh do tác giả cung cấp.


Đến năm 2012, vào ngày đầu tiên sau khi trở lại vị trí Thủ tướng lần thứ 2, ông Shinzo Abe đã cho đăng tải một bài viết kêu gọi phát triển "kim cương an ninh dân chủ châu Á" bao gồm Nhật Bản, Ấn Độ, Mỹ và Australia. 


Thủ tướng Shinzo Abe đã vẽ ra tầm nhìn về sự "sóng đôi năng động" của Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, về một "châu Á rộng lớn hơn" vươn đến Mỹ và Australia. 


Mạng lưới này, trong giấc mơ của ông Shinzo Abe, sẽ là khu vực rộng mở, nơi con người, hàng hóa, tiền vốn và kiến thức được luân chuyển minh bạch dưới "vòm cổng của tự do và thịnh vượng”. 


Tuy vậy, vào thời điểm này, 4 nước trong “ tứ giác kim cương” vẫn chưa hợp thức hóa bằng một cơ chế hợp tác tương tự như một liên minh đa phương. 


Bước vào năm 2017, đã có một số chuyển động mới có liên quan đến ý tưởng “tứ giác kim cương” này: 


Bộ Ngoại giao Ấn Độ tuyên bố, New Delhi sẽ lắng nghe ý tưởng hợp tác với các nước khác "trong những vấn đề có thể thúc đẩy lợi ích và nêu được quan điểm của chúng tôi"; 


Ngoại trưởng Australia, Julie Bishop, hàm ý rằng nước bà bỏ ngỏ khả năng hồi sinh diễn đàn "bộ tứ" vì Australia từng tham gia những tương tác thế này, việc có những cuộc thảo luận tiếp theo với 3 nước còn lại là chuyện "tự nhiên"; 


image015

Hình minh họa, nguồn: Zee News


Với Mỹ, chiến lược mới nhằm đối trọng với Trung Quốc khởi đầu bằng việc tập hợp liên minh 4 nước cho thấy rõ sự cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa Bắc Kinh và Washington trong khu vực. 


Cuộc gặp Bộ tứ diễn ra vào thời điểm Mỹ dường như đang thay đổi trọng tâm chiến lược.


Trong chuyến công du Đông Á, ông Donald Trump cũng nhắc tới khu vực bằng cụm từ "Ấn Độ — Thái Bình Dương", không phải là "châu Á — Thái Bình Dương" như những người tiền nhiệm…


2. Triển vọng của “Tứ giác kim cương” và đối sách của các nước khác có liên quan 


Những diễn biến nói trên cho thấy có nhiều khả năng đây là tín hiệu của một liên minh quân sự theo kiểu NATO, do Mỹ dẫn đầu, nhằm đối phó với một thực trạng rất đáng quan ngại. 


Đó là việc Trung Quốc đang ngày càng quyết tâm triển khai chiến lược vươn lên trở thành siêu cường khu vực, bất chấp luật pháp quốc tế và trật tự định hình ổn định sau Chiến tranh Thế giới II mang lại hòa bình, thịnh vượng cho khu vực, trong đó có Trung Quốc.


Trong khi đó ,Mỹ đã không những không kịp thời có đối sách ngăn chặn, mà theo nhận xét của nhiều học giả, thậm chí Hoa Kỳ còn tiếp tay, tạo cơ hội để Trung Quốc tự tung tự tác, bất chấp luật pháp quốc tế, xâm hại đến quyền và lợi ích chính đáng của các quốc gia trong và ngoài khu vực.


Sửa chữa sai lầm đó, Tổng thống Donald Trump đã áp dụng chủ trương "cân bằng cứng" trong chính sách ngoại giao Đông Á của mình. 


Ông coi đó là cách để duy trì sự hiện diện trở lại của Mỹ trong khu vực sau khi hủy bỏ chính sách "xoay trục" của người tiền nhiệm Barack Obama và rút khỏi Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương. 


Tuy nhiên, “liên minh” này liệu có thể sớm được định hình hay không? Đó vẫn là một câu hỏi khó có thể sớm có câu trả lời chắc chắn, rõ ràng. Tại sao?


Thứ nhất, những sự kiện trong vài năm qua có liên quan đến hoạt động của các tổ chức khu vực, quốc tế đã phản ánh một sự thật là, hầu như các cơ chế đa phương quốc tế đều đang gặp khó khăn, thậm chí khủng hoảng: 


Liên Hợp Quốc bất lực trước các cuộc xung đột, EU đang đứng trước nguy cơ tan rã bởi sự rời khỏi Liên minh này của Anh và đang vấp phải sức ép cả ngoài lẫn trong, ASEAN không thể tìm kiếm đồng thuận trong vấn đề Biển Đông…


Phải chăng sự “phục sinh”  ý tưởng “Tứ giác kim cương” sau 10 năm lãng quên đã không còn thích hợp với thời cuộc, thậm chí đi ngược lại “quy luật phát triển tất yếu khách quan” của xã hội loài người? 


Thứ hai, trong tình trạng đó, một cơ chế hợp tác đa phương "bừng tỉnh" sau thập niên ngủ quên, lại đứng trước sức ép trên nhiều lĩnh vực từ phía Trung Quốc;


“Tứ giác kim cương” khó có thể được sớm định hình để đủ sức cạnh tranh với Dự án "Vành đai và Con đường" hoặc Ngân hàng Đầu tư Hạ tầng châu Á mà tờ China Daily mô tả là đã mang tính "bao trùm". 


Vị thế và ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc vừa là động lực thúc đẩy mối liên kết chặt chẽ hơn giữa "4 nền dân chủ tương đồng ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương", nhưng cũng vừa là áp lực mà nhóm này phải đương đầu.


image013

Hình minh họa, nguồn: Linkednl


Vì vậy, phần lớn các nước vùng Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đang phải đứng trước sự lựa chọn khó khăn có liên quan đến sức mạnh của Trung Quốc.


Quốc gia này đang vươn lên trở thành đối thủ đáng gờm của Mỹ, đã được khẳng định trong báo cáo của Chủ tịch Tập Cận Bình tại Đại hội 19 tháng 10 năm 2017, nhấn mạnh việc Trung Quốc sẽ trở thành một siêu cường và nắm vai trò lãnh đạo thế giới trong 2 thập kỷ tới; 


Trong khi đó, nước Mỹ, đối trọng lớn nhất của Trung Quốc, lại đang tỏ ra là một đối tác khó lường và đặc biệt là sức ảnh hưởng của Mỹ đang có nguy cơ giảm sút. 


Một trong những bước tiến quyết đoán nhất của cuộc đua tranh này chính là việc chính phủ Trung Quốc công bố kế hoạch "Vành đai và Con đường". 


Với hàng loạt dự án cơ sở hạ tầng trải dài từ châu Âu đến Nam Á, "Vành đai và Con đường" sẽ tạo ra một bầu không khí bao trùm bởi ảnh hưởng của Trung Quốc với quy mô vượt ra ngoài châu Á. 


Vì vậy, cuộc gặp bên lề hội nghị ASEAN ở Philippines vừa qua, 4 nước Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ, Australia, cũng chưa ra được một tuyên bố chung nào. 


Bốn bên chỉ tự phát ra tuyên bố của riêng mình mà theo nhận xét của dư luận, vẫn còn có sự khác nhau về mục tiêu, nội dung và cơ chế hoạt động của “Tứ giác kim cương” này, mặc dù họ đều đề cập đến việc thúc đẩy và vun đắp cho một "Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở”.


Chẳng hạn, tuyên bố của Ấn Độ cho thấy New Delhi xem "bộ tứ" là cơ hội để nước này tìm kiếm đối trọng với kế hoạch "Vành đai và Con đường" của Trung Quốc. 


Trong khi đó, tuyên bố của Mỹ và Australia nhìn chung "bình tĩnh" hơn và ít dè chừng Trung Quốc hơn so với Nhật Bản hay Ấn Độ. 


Thực tế này đã phản ánh lợi ích xung đột bên trong "bộ tứ" là không thể tránh khỏi, khi cả Nhật Bản và Australia phụ thuộc vào Trung Quốc đến 22% kim ngạch thương mại của họ. 


Bản thân mối quan hệ giữa Mỹ với Nhật Bản cũng có thể không suôn sẻ khi ông Donald Trump, trong cùng bài phát biểu về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, đã đòi hỏi một sự giao thương "công bằng" hơn. 


Nhật Bản cũng là nước có thặng dư thương mại so với Mỹ. 


Ngoài ra còn có ý kiến cho rằng việc hồi sinh "Tứ giác kim cương" là ý đồ của Mỹ nhằm san sẻ bớt trách nhiệm cho các đối tác để duy trì trật tự tại châu Á. 


Nếu đây là ý định thật sự của Washington thì "Tứ giác kim cương" sẽ không có sự đóng góp tích cực của Mỹ, và vì thế "Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do rộng mở" sẽ chỉ là một câu khẩu hiệu cửa miệng…


Trong bối cảnh đó, các nước khác trong khu vực nên làm gì? Theo chúng tôi, có mấy việc các nước trong khu vực cần phải cân nhắc.


Thứ 1, cần tiếp tục theo dõi nghiên cứu để nắm vững mọi thông tin diễn biến của ý tưởng “Tứ giác kim cương”.


Thứ hai, chưa tỏ rõ lập trường chính thức trước bất kỳ một lời kêu gọi tham gia nào, cũng không nên chính thức từ chối tham gia hay không tham gia khi mọi thông tin chưa được sáng tỏ.


Thứ ba, không né tránh các cuộc hội thảo, diễn đàn liên quan đến ý tưởng này khi được mời tham gia.


Thứ tư, thường xuyên theo dõi, nghiên cứu, đánh giá, phân tích so sánh những mặt lợi và bất lợi có liên quan giữa dự án “Vành đai và Con đường” với ý tưởng “Tứ giác kim cương” để có định hướng chủ trương và phương án ứng xử thích hợp nhất. 


Cảnh giác không để bị lôi cuốn và trở thành những con bài trong ván cờ địa- chính trị giữa các siêu cường….


Thứ năm, các nước ASEAN cần tăng cường trao đổi thông tin để có lập trường chung về việc có nên tham gia vào “Tứ giác kim cương” này không? Nếu có thì tham gia đến đâu?


Tiến sĩ Trần Công Trục
26 Tháng Mười Một 2015(Xem: 17190)
Les Echos dẫn lời ông Jean-Charles Brisard, chuyên gia tài chính của khủng bố, cho biết ước tính : « Dầu mỏ giờ đây bảo đảm 25% nguồn thu nhập của Daech, khoảng 600 triệu đô la mỗi năm ».
26 Tháng Mười Một 2015(Xem: 16256)
"Hôm 26/11/2015, trước một triệu người tham dự thánh lễ tại thủ đô Kenya, Đức Giáo Hoàng đã dành thông điệp đầu tiên trong chuyến tông du Châu Phi để bênh vực thành phần dân chúng bị bạc đãi. Hai tuần sau loạt khủng bố ở Paris, và hàng loạt vụ khủng bố ở châu Phi, Ngài lên án một cách mạnh mẽ thành phần thanh niên « cuồng tín », nhân danh Chúa Trời thi hành những tội ác « man rợ », gieo rắc sợ hải và gây chia rẽ trong xã hội".
24 Tháng Mười Một 2015(Xem: 16510)
"Thổ Nhĩ Kỳ nói phi cơ của họ vừa bắn rơi một máy bay quân sự Nga gần biên giới với Syria".
24 Tháng Mười Một 2015(Xem: 16581)
"Tổng thống Nga Vladimir Putin tố cáo Thổ Nhĩ Kỳ là “đâm sau lưng” Nga và hỗ trợ cho khủng bố sau khi chiến đấu cơ F-16 của Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ một máy bay chiến đấu Su-24 của Nga tại vùng biên giới với Syria".
24 Tháng Mười Một 2015(Xem: 17350)
- "Cùng thời điểm điều B-52 bay ngang Biển Đông, điều khu trục hạm USS Lassen áp sát 12 hải lý bãi đá Subi, đứng trước đài chỉ huy soái hạm BRP Gregorio del Pilar neo đậu ở Subic, Tổng Thống Barack Obama gởi "Thông điệp chiến hạm" đến Châu á, viện trợ an ninh biển và nhắc nhở "Liên minh kinh tế TPP" đừng bỏ lỡ cơ hội".
22 Tháng Mười Một 2015(Xem: 18404)
"Gỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí sát thương trên biển để lực lượng hàng hải Việt Nam phát triển, và ủng hộ các hoạt động hợp tác với các lực lượng khác trong khu vực".
22 Tháng Mười Một 2015(Xem: 16593)
"Qua tìm hiểu các nhân chứng, bạn bè và lấy nguồn tin từ cảnh sát, các tờ báo như Times, Sun, Daily Mail tìm cách mô tả rằng người phụ nữ trẻ này, sinh tại Pháp trong gia đình di dân gốc Morocco, từng "uống bia rượu, có nhiều bạn trai" trước khi đi vào con đường Thánh Chiến Hồi giáo".
22 Tháng Mười Một 2015(Xem: 18347)
- Tại Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 27 tổ chức tại Malaysia, ngày 22/11/2015, lãnh đạo 10 nước thành viên chính thức thành lập « Cộng đồng ASEAN – AEC » theo mô hình của Liên Hiệp Châu Âu. - Hiệp hội các nước Đông Nam Á hiện là một khu vực với hơn 600 triệu dân và với hơn 2.600 tỷ đô la GDP. - Thủ tướng VN Nguyễn Tấn Dũng đề nghị Mỹ công nhận nền kinh tế thị trường VN và đề nghị không quân sự hóa ở Biển Đông.
19 Tháng Mười Một 2015(Xem: 17708)
Ngay đợt tấn công đầu tiên của cảnh sát vào căn hộ tại Saint-Denis vào lúc 4 giờ 20 sáng ngày 18/11/2014, một phụ nữ thánh chiến Hồi giáo cực đoan đã tự kích hoạt đai chất nổ đeo trên người và chết tại chỗ. Đây là trường hợp đầu tiên tại Châu Âu và khiến chính quyền lo ngại. "Trên thế giới, đã xảy ra nhiều cuộc tấn công có phụ nữ tham gia và cho thấy cách giấu chất nổ của họ. Một số người giấu trong trang phục truyền thống rộng rãi, một số khác giấu trong túi xách hay trong áo ngực".
19 Tháng Mười Một 2015(Xem: 17848)
Manila 17 Nov 2015 - "Đứng trước đài chỉ huy soái hạm BRP Gregorio del Pilar (tiền thân của Pilar là chiến hạm tuần tra của Lực lượng bảo vệ bờ biển Mỹ, năm 2011 chuyển nhượng cho Philippines.) TT Obama tuyên bố : « Từ hơn 70 năm nay, Hoa Kỳ đã cam kết bảo đảm an ninh cho khu vực này. Chúng tôi có nghĩa vụ làm việc này trong khuôn khổ một hiệp định hợp tác, đây là một cam kết sắt đá để bảo vệ Philippines, đồng minh của chúng tôi ». - "Nếu chúng ta muốn làm một đối tác nghiêm túc của khu vực cực kỳ quan trọng này của thế giới, chúng ta phải làm đúng về mặt kinh tế và chúng ta phải làm đúng về mặt an ninh quốc gia. Đó chính là lý do tại sao tất cả chúng ta đều đồng ý rằng hiệp định Hợp tác Thương mại Xuyên Thái Bình Dương mà chúng ta đã hình thành là vô cùng quan trọng". - "AP tiết lộ, 2 tàu này gồm 1 tàu nghiên cứu để định hướng các vùng lãnh hải và 1 tàu tuần tra trên biển. Hiện nay, Philippines đang sử dụng 2 tàu chiến cũ mua của Mỹ gồm BRP Gregorio del Pilar và BRP Alcaraz". - M
17 Tháng Mười Một 2015(Xem: 16454)
"Sau khi tham dự Thượng đỉnh G20 ở Antalya, Thổ Nhĩ Kỳ, Tổng thống Mỹ Barack Obama, ngày 17/11/2015 đã tới Philipines để dự Thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương (APEC)".
17 Tháng Mười Một 2015(Xem: 18053)
"Có dấu hiệu cho thấy, cuộc chiến “thần kinh” phán đoán ý chí của nhau giữa Trung Quốc và Mỹ sẽ tiếp tục, Mỹ thậm chí có thể sẽ định kỳ cho máy bay quân sự đi vào vùng trời các đảo đá trên Biển Đông. Tuy nhiên, giữa Trung Quốc và Mỹ vẫn có “lợi ích chung rất lớn”, tranh chấp cần giới hạn trong phạm vi có thể kiểm soát".
15 Tháng Mười Một 2015(Xem: 17242)
"Trong cuộc tranh luận ngày 14/11/2015 tại bang Iowa giữa ba ứng cử viên của đảng Dân chủ trước cuộc bầu cử sơ bộ để ra tranh chức vụ Tổng thống Hoa Kỳ, loạt khủng bố đẫm máu Paris đã chiếm một vị trí quan trọng".
15 Tháng Mười Một 2015(Xem: 17276)
6 địa điểm bị tấn công: Nhà hát Bataclan : 82 người chết Stade de France (ngoại ô Paris) : 4 người chết Phố Charonne : 18 người chết Phố Alibert : Ít nhất 12 người chết Phố Fontaine au Roi : Ít nhất 5 người chết Đại lộ Voltaire : Một người chết
12 Tháng Mười Một 2015(Xem: 16699)
- TÒA BẠCH ỐC: "Một thông cáo của Tòa Bạch Ốc cho biết ông Obama đã gọi điện thoại cho người phụ nữ đoạt giải Nobel Hoà bình để tán dương “nỗ lực không ngừng và sự hy sinh của bà trong nhiều năm tranh đấu cho một nước Myanmar bao gồm nhiều thành phần, hoà bình và dân chủ hơn”. - HỒNG THỦY: "Có thể con đường phía trước của bà Aung San Suu Kyi và đảng NLD còn nhiều thử thách, chưa hết chông gai nhưng những gì đã và đang diễn ra trong mấy ngày qua đã cho thấy sức mạnh của lòng dân, sức mạnh của sự công khai minh bạch trong thế giới thông tin internet và cả sự dũng cảm của các nhà lãnh đạo đảng USDP cầm quyền".
10 Tháng Mười Một 2015(Xem: 16940)
"Theo dự liệu, ông Netanyahu sẽ yêu cầu được viện trợ 50 tỉ đô la cho thập niên bắt đầu từ năm 2017 để duy trì ưu thế quân sự đối với các nước láng giềng. Thông tín viên Zlatica Hoke của đài VOA tường thuật".
10 Tháng Mười Một 2015(Xem: 17694)
"Trong nội dung đăng tải đầu tiên của mình, Obama nói rằng ông muốn nơi này là "một nơi chúng ta có thể có những cuộc trò chuyện thực sự về những vấn đề quan trọng nhất đối với đất nước của chúng ta, một nơi mà các bạn có thể nghe trực tiếp từ tôi, và chia sẻ những suy nghĩ và những câu chuyện của riêng bạn."
10 Tháng Mười Một 2015(Xem: 17638)
- "Trong bài phát biểu trước những người ủng hộ bên ngoài trụ sở chính của Đảng Liên minh Dân chủ Toàn quốc ở Yangon sáng hôm nay, bà Aung San Suu Kyi nói “Cho tới lúc này kết quả bầu cử chưa được loan báo. Nhưng tôi nghĩ rằng mọi người đã biết hoặc đã đoán được kết quả như thế nào.” - "Người phụ nữ đoạt giải Nobel hoà bình này cũng kêu gọi những người ủng hộ bà chớ nên khiêu khích những ứng cử viên bị thất bại".
08 Tháng Mười Một 2015(Xem: 17912)
"Loan báo của Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoygu về việc xây dựng một căn cứ trên quần đảo Kuril cùng với 4 căn cứ ở Bắc Băng Dương là một phần của kế hoạch của Tổng thống Vladimir Putin để tăng cường sự hiện diện quân sự của nước ông trong khu vực này"..." Hạm đội Thái Bình Dương của Nga hiện nay có 73 chiếc tàu, gồm 23 tàu ngầm và 50 chiến hạm". "Liên Xô đã chiếm quần đảo này vào năm 1945, không lâu trước khi Nhật Bản đầu hàng trong Thế chiến Thứ hai, và trục xuất 17.000 người Nhật sinh sống trên những hòn đảo đó".
08 Tháng Mười Một 2015(Xem: 17960)
"Giới chức Hoa Kỳ trước đó nói "dưới 50 quân" của họ sẽ "huấn luyện, cố vấn và hỗ trợ" cho lực lượng đối lập đã qua tuyển chọn để chống lại Nhà nước Hồi giáo (IS)".