Trump rút quân khỏi Syria, Afghanistan để tập trung đối phó họ Tập

30 Tháng Mười Hai 201810:11 CH(Xem: 11130)

VĂN HÓA ONLINE - THẾ GIỚI HÔM NAY - THỨ HAI 31 DEC 2018


image005

Cuộc gặp giữa tổng thống Mỹ Donald Trump và chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ngày 01/12/2018 tại Buenos Aires, Argentina (Ảnh: Reuters). (Bức ảnh cho thấy khuôn mặt gay cấn của TT Trump trong lúc Ct Tập Cận Bình tỉnh queo).


Trump rút quân khỏi Syria, Afghanistan để tập trung đối phó họ Tập


Nguyễn Quang Dy


29/12/18


GDVN) - Mỹ phân hóa và chia rẽ về mọi vấn đề, nhưng lại đồng thuận chống Trung Quốc. Trump quyết định rút quân khỏi Syria (và Afghanistan) cũng để nhằm vào Bắc Kinh.


Câu chuyện Mỹ-Trung tranh giành ngôi bá chủ thế giới như một vở kịch lớn nhiều tập vẫn đang tiếp diễn, với những màn kịch vẫn còn chưa biết (như “parts unknown”).


Tuy Mỹ-Trung ngừng bắn đã gần một tháng (từ 1/12/2018), nhưng con đại bàng Mỹ và con rồng Trung Quốc vẫn đang vờn nhau (vừa đánh vừa đàm) tại ngã ba đường (giữa năm cũ và năm mới).


Ngừng bắn 90 ngày để đàm phán thương mại như một khoảng lặng trước một cơn bão lớn. 


Trước khi Noah Harari bàn về hiện tại (trong “21 bải học của thế kỷ 21”), anh ấy phải tìm hiểu về quá khứ và tương lai (trong “Homo Spiens & Homo Deus”).


Trước thềm năm mới (2019), chúng ta thử điểm lại năm cũ (2018), vì câu chuyện năm mới thường bắt đầu từ năm cũ.


Trong thế giới “hậu sự thật” đầy biến số, bàn cờ Mỹ-Trung càng khó lường. Ông Donald Trump thường dậy từ lúc gà gáy để tweet, làm thiên hạ bất ngờ. Trong khi người ta chúc nhau Giáng sinh vui vẻ và Năm mới bình an, thế giới vẫn bất an. 


Cuối năm cũ có gì mới? 


Trong thế giới bất an đó, Nhà Trắng chưa bao giờ được bình an.


image013

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ - Tướng James Mattis rời Ngũ Giác Đài 12/2018. ABC News


Hai năm qua, đã có 12 quan chức hàng đầu trong chính quyền Trump từ chức (hoặc bị sa thải). Bộ trưởng quốc phòng James Mattis là “người lớn” và vị tướng cuối cùng ra đi, sau H.R. McMaster (cố vấn An ninh Quốc gia) và John Kelly (Chánh văn phòng Bạch Ốc).


Tuy tin này không bất ngờ, nhưng Mattis từ chức vì bất đồng quan điểm với Trump về quyết định rút quân khỏi Syria là “giọt nước tràn li”.


Điều đó càng bộc lộ tình trạng bất ổn trong Nhà Trắng, như cuốn sách của Bob Woodward đã kể.  Đơn từ chức của Mattis đã nói lên nhiều điều (speaks volumes).


Tại Lầu Năm góc, trong khi mọi người nghỉ lễ Giáng sinh và Năm mới, James Mattis phải dọn văn phòng để nghỉ việc luôn từ 1/1/2019 (chứ không phải 28/2/2018 như ông dự định).


Donald Trump đã nổi giận buộc James Mattis nghỉ sớm 2 tháng chỉ vì ông đã chỉ trích Tổng thống trong đơn từ chức, lại còn in ra 50 bản như truyền đơn để phân phát trong Lầu Năm Góc.


James Mattis được nhiều người khen ngợi và nuối tiếc càng chọc tức Trump. Tuy Mattis ra đi là một điều đáng tiếc đối với nhiều người, nhưng nó phản ánh xu thế Trumpism.


Trước mắt quyết định rút 2.000 quân khỏi Syria có vẻ gây sốc, nhưng về lâu dài nó phản ánh một tầm nhìn mới.  


image014

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump quyết định rút quân khỏi Syria gây ra nhiều hoài nghi và đồn đoán, ảnh: Military Times.


Trong bối cảnh tranh chấp chiến lược Mỹ-Trung, Donald Trump buộc James Mattis ra đi sớm hơn dự kiến, có thể để lại một lỗ hổng trong Nhà Trắng vì ông là tác giả chính của Chiến lược Quốc phòng (NDS) và tầm nhìn chiến lược “Indo-Pacific” (FOIP).


Donald Trump đã bổ nhiệm Patrick Shanahan (Thứ trưởng Quốc phòng) là cánh tay phải của James Mattis trong việc soạn thảo NDS.


Tuy Shanahan cũng có lập trường cứng rắn đối với Trung Quốc, nhưng ông ủng hộ Donald Trump về chủ trương lập Bộ Tư lệnh Không gian (mà James Mattis không tán thành).


Trong khi nước Mỹ phân hóa và chia rẽ về mọi vấn đề, hầu như tất cả đồng thuận chống Trung Quốc. Trump quyết định rút quân khỏi Syria (và Afghanistan) cũng nhằm mục đích tập trung chống Trung Quốc.


Quyết định này có vẻ gây sốc (trước mắt), nhưng nó phản ánh một tầm nhìn mới (về lâu dài).  


Tại Biển Đông, hôm 18/12/2018, mấy ngư dân miền Trung đã tình cờ (hay may mắn) vớt được một quả ngư lôi (giống loại “Yu-6” của tàu ngầm Trung Quốc) trôi dạt cách bờ biển Phú Yên 7km.


Sau khi tin này lan truyền, hải quân Trung Quốc đã lên tiếng thừa nhận họ “thất lạc” một quả ngư lôi (vì trên “vật thể lạ” có chữ Trung Quốc).


Tuy đây không phải là trò đùa ngày 1/4, nhưng chưa biết mấy ngư dân nghèo này được thưởng bao nhiêu tiền cho mẻ lưới cuối năm như một món quà bất ngờ từ Biển Đông (trước lễ Giáng sinh và Năm mới).   


Trong khi Biển Đông trở thành tâm điểm (và “thùng thuốc súng”) trong tranh chấp chiến lược Mỹ-Trung, Việt Nam dễ bị mắc kẹt vào trò chơi quyền lực giữa hai siêu cường (hay “cái bẫy Thucydides”).


Dù Biển Đông dậy sóng hay tạm lắng thì đất liền vẫn không yên tĩnh.


Vừa đánh vừa đàm


Ngoài những vấn nạn phải đối phó thường xuyên như biến đổi khí hậu (do thiên tai) và tham nhũng (do nhân họa), câu chuyện đầu năm đang làm thiên hạ đau đầu là cuộc chiến Mỹ-Trung.


Trước thềm năm mới, Mỹ-Trung vừa hòa hoãn về thương mại, với “thỏa thuận ngừng bắn 90 ngày” tại Buenos Aires (1/12/2018), vừa triển khai chiến tranh lạnh về kinh tế, với vụ bắt “công chúa Hoa Vi” (Mạnh Vãn Chu) tại sân bay Vancouver (1/12/2018).    


Nếu 2018 là năm bản lề, đã mở ra bước ngoặt chiến lược (turning point) trong quan hệ Mỹ-Trung, từ hợp tác chuyển sang đối đầu, năm 2019 có thể kích hoạt cuộc chiến thương mại tới điểm bùng phát (tipping point), làm thay đổi bàn cờ Mỹ-Trung và trật tự thế giới.


Tuy chưa biết Mỹ-Trung có bị xô đẩy vào “bẫy Thucydides” hay không, nhưng sang năm 2019, hình thái “vừa đánh vừa đàm” chắc vẫn là đặc trưng của trò chơi quyền lực Mỹ-Trung.  


- Chiến hạm Mỹ -Hoa "chạm trán sơ sơ": Dấu hiệu tan vỡ “bẫy Thucydides"


Khi cuộc chiến Mỹ-Trung leo thang và mở rộng, người ta mới nhận ra chiến tranh thương mại chỉ là “phần nổi của tảng băng chìm”.


image015

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và tùy tùng trong cuộc gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump bên lề hội nghị thượng đỉnh G-20, ảnh: Minh Kính.



Những góc khuất của “tảng băng chìm” đầy ẩn số và biến số đang lộ dần như các mảnh ghép của một chiến lược tổng thể mà Mỹ đang nhắm vào Trung Quốc.


Nếu ta chỉ quan tâm đến chiến tranh thương mại, thì chỉ “thấy cây mà không thấy rừng” và bỏ qua bức tranh lớn.


Sau một thời gian dài nước Mỹ như ngủ quên, nay đã thức tỉnh và điều chỉnh chiến lược, coi Trung Quốc là đối thủ số một (theo NDS). 


Trong khi thỏa thuận ngừng bắn 90 ngày có thể đem lại “thế thượng phong” cho Donald Trump, nó như “chiếc phao cứu sinh” đối với Tập Cận Bình.


Nhưng có một sự kiện nằm ngoài dự kiến của Tập Cận Bình là Mạnh Vãn Chu (Meng Wanzhou) bị bắt tại sân bay Vancouver (1/12/2018), là một đòn bất ngờ làm Tập Cận Bình và Bắc Kinh mất mặt.


Tuy không rõ Donald Trump có biết hay không, nhưng Tập Cận Bình và các cố vấn chắc bị động và lúng túng nên mấy ngày sau mới có phản ứng. Quyết định bắt 2 công dân Canada là nhằm trả đũa và trấn an dư luận (để gỡ thể diện). 


image016


Như “họa vô đơn chí”, ngày 1/12/2018, giáo sư vật lý Trương Thủ Thịnh (Zhang Shou Cheng) đã bất ngờ nhảy lầu tự vẫn.


Ông Trương và quỹ đầu tư Danhua Capital đang bị FBI điều tra vì liên quan đến chương trình “Hàng Nghìn Nhân tài” (Thousand Talents program), nhằm thu hút công nghệ và nhân tài về các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (big data), người máy (robotics) và blockchain. 


Robert Lighthizer khẳng định (30/11/2018) Danhua Capital (vốn ban đầu US$434,5 triệu) liên quan đến kế hoạch “Made in China 2025”. (Physicist linked to China program, Bill Gertz, Washington Times, December 12, 2018). 


Theo chuyên gia Vũ Quang Việt, nếu Trung Quốc muốn vượt ra khỏi “bẫy thu nhập trung bình” (hiện nay là $8.000) phải có 3 yếu tố:


(1) Khả năng hấp thụ khoa học kỹ thuật và tự nghiên cứu phát triển, (2) khả năng vốn tự có, và (3) thị trường đủ rộng cho phát triển, đặc biệt là đẩy khu vực phát triển thấp bắt kịp khu vực phát triển cao trong nội địa.


Nhưng nay cả 3 yếu tố này đang phụ thuộc nhiều vào hệ quả của cuộc chiến thương mại với Mỹ. 


Nguyễn Quang Dy