Phạm Quốc bảo: Lệ Thu, mấy liên tưởng chợt hiện

22 Tháng Giêng 20217:41 SA(Xem: 4498)

VĂN HÓA ONLINE - VĂN NGHỆ - THỨ SÁU 22 JAN 2021

Ý kiến-Bài vở vui lòng gởi về:  lykientrucvh@gmail.com (VănHóa Online-California)

NhậtKý 121.

Nhật ký tháng 1/ 2021:


Lệ Thu, mấy liên tưởng chợt hiện
 

 image009

Phạm Quốc Bảo

Sáng thứ bẩy, 16 tháng giêng 2021, tình cờ nghe tin Lệ Thu vừa ra đi vào khoảng 7 giờ tối hôm qua. Sau đó, đọc vào tin chi tiết thì mới biết bà vốn cùng sinh một năm với tôi...
Tự nhiên tôi thấy cảm xúc trào dâng trong huyết quản vốn lâu nay đã nguội lạnh: Kể từ mấy năm gần đây, bạn hữu cư ngụ ở khắp nơi đã lần lượt bỏ ra đi...

* Nỗi đau mất bạn:
Nếu tôi còn nhớ không lầm thì vào thời gian 2 năm (1966 – 68), tại Quán Văn, trên bãi cỏ dốc giữa khuôn viên Văn Khoa sàigòn, những đêm ca nhạc sinh viên diễn ra mỗi cuối tuần đều hiện diện những Trịnh Công Sơn-Khánh Ly, Từ Công Phụng, Vũ Thành An, cặp Lê Uyên Phương...và cả Lệ Thu nữa. Nhưng riêng cái phong cách trình diễn độc đáo ( đi chân trần trên bãi cỏ), Khánh Ly đã được giới sinh viên thời ấy gọi là nữ hòang chân đất. Còn Lệ Thu xuất hiện trên bờ sân gạch làm sân khấu với vóc dáng tiểu thư, với giọng hát trong vắt tròn trịa, thì được bọn  khán thính giả sinh viên chúng tôi lại gọi đó là “ cô công chúa ngủ trong rừng”...
Sau này, tôi mới biết thêm rằng thực ra trước đấy mấy năm, Lệ Thu lẫn Khánh Ly đã là ca sĩ nổi tiếng tại những phòng trà ca nhạc và vũ trường  Sàigòn rồi mà cá nhân tôi không hề hay!
Bằng chứng rằng thời kỳ ấy có lần tôi cùng Trần Tuấn Kiệt tạt qua tiệm sách Khai Trí trên đường Lê Lợi, gặp Hoàng Trúc Ly đang đến “nộp bản” truyện thiếu nhi đã hứa trước và được ông Nguyễn Hùng Trương chi cho một ít gọi là “đặt cọc”. Hoàng Trúc Ly liền rủ hai đứa chúng tôi sang Thanh Thế ăn trưa rồi đi nhậu luôn. Đến tối cả ba đều ngà ngà say. Ly dẫn về nhà anh thuộc khu cư xá ( tôi chỉ mang máng nhớ) góc Cống Quỳnh với Trần Hoàng Quân, nhìn xế sang bệnh viện Từ Dũ đằng xa xa, góc Cống Quỳnh với Hồng Thập Tự. Giữa mấy tuần rượu và trà, đã nghe Hoàng Trúc Ly đọc thơ của anh, đến nay tôi còn nhớ được một đoạn:
từ em tiếng hát lên trời

tay xao dòng tóc, tay vời âm thanh
giọt buồn rỏ xuống hồn anh

nghe như da thịt tan tành xưa sau...”


Tự nhiên ghi lại đoạn thơ này trong ký ức, tôi chỉ cho đây là chút gì cụ thể nhớ về một người bạn, thế thôi. Nhưng mới đây tình cờ đọc được toàn bộ bài này (có tên là Ca sĩ, và Hoàng Trúc Ly có lẽ đã được gợi hứng từ một nữ danh ca thuở ấy? ), tôi đã thấy riêng bốn câu thơ trên có mấy từ ngữ khác với những gì mình ghi nhớ (1) Biết vậy nhưng chưa có gợi ý nào bắt buộc khiến tôi phải bỏ công truy cứu để hiểu một cách tường tận thêm. Cho tới bây giờ, ở lúc này, tôi lại muốn chép lại ra đây nguyên văn như mình đã nhớ, như là một dấu ấn gián tiếp nhắc đến chút tâm tình sâu kín của riêng mình đối với bằng hữu: Hoàng Trúc Ly nghe nói đã bỏ đi vào cõi vô cùng độ trên ba mươi mấy năm nay ở trong nước; và từ đấy đến nay đã có thêm Trần Tuấn Kiệt, Du Tử Lê cũng lần lượt tiếp nhau ra đi...Đặc biệt hơn nữa là vào giữa lúc giai đoạn ba đen tối chưa từng có (2) của một năm đại dịch đang xẩy ra khắp nơi trên thế giới hiện nay, các nghệ sĩ cũng đã lần lượt rời bỏ trần gian này. Những Thái Thanh, Mai Hương, Chí Tài...và Lệ Thu.

* Tâm tình người nữ ca sĩ:
Đề cập tới giới sinh hoạt ca nhạc, thời bấy giờ ở Sàigòn lẫn cả bây giờ ở ngoài hải ngoại này, nhân đây cũng phải thú thật rằng từ thuở trai trẻ ấy cho đến nay, suốt trên nửa thế kỷ qua tôi vẫn chỉ có dịp đặt chân đến phòng trà  ca nhạc hay vũ trường tổng cộng đâu độ bốn năm lần là cùng.  Nên thân hữu vẫn thường nhắc đến tôi là tên cù lần số một!
Mấy ngày nay, nhân tin Lệ Thu mất tác động vào ký ức, tôi nhớ lại rằng vào đầu thập niên 1980, vượt thoát khỏi nước, Lệ Thu đã sớm cho ra băng nhạc “Hát trên đường tử sinh” do Sóng Nhạc thực hiện năm 1981(3)
Đồng thời, xem trên băng tần ViệtfaceTV / 57.2, nghe phát đi phát lại nhiều lần băng nhạc“Tưởng Nhớ Nữ Danh Ca Lệ Thu | PBN Collection 1.”(4), những đoạn lời Lệ Thu hát “Hải Ngoại Thương Ca” đã như rót vào vùng khô hạn của tâm tư tôi:
Một mùa thương kết muôn hoa lòng. Người về đây nối câu tâm tình. Về cho thấy xuân nồng áo em. Cho tình xưa thôi cách xa.Về chung mái nhà lá,
Người về đây giữa non sông này. Hội trùng dương hát câu xum vầy. Về cho thấy con thuyền nước Nam
Đi vào mùa Xuân mới sang. Xa rồi ngày ấy ly tan..
Điệp khúc:Tôi đi giữa trời bồi hồi. Cờ bay phất phới (tôi) quên chuyện ngày xưa. Mong sao nước Việt  đời đời:Anh dũng oai hùng chen chân thế giới
Mặc thời gian tóc phai đổi màu. Mặc đại dương sóng xô mưa gào. Đàn chim én trong làn chớp xanh
Yêu trời tự do Á Đông.Thương về đồi núi xa xa...”

Được biết ca khúc này đã được nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông sáng tác vào năm 1963, nay được nghe lại qua giọng hát Lệ Thu, trong lòng tôi dâng lên một niềm phấn chấn:
- Riêng Lệ Thu thì khi hát ca khúc này , lòng có hân hoan hay không? Có nhớ đến tâm trạng của chính mình khi rời nước thành công thì đã thực hiện được băng nhạc “ Hát trên đường tử sinh”?
Không biết khi sáng tác, ông ấy có ảnh hưởng gì về sự kiện lịch sử Mùng Một Tháng Mười Một cùng năm đó hay chăng? Mà sao như một cách vô tình hay cố ý gì đó, sáng tác của ông ấy có những lời lẽ như tiên đoán trước được thực trạng đất nước và dân tộc Viêt đã và đang diễn tiến trên nửa thế kỷ vậy!
Từ đó, tôi liên tưởng những Phật Ca, Thánh Ca ( như chương Nhã Ca của Salomon ở trang 790, đoạn “các sách văn thơ” thuộc Cựu Ước, Kinh Thánh)…Và tôi thấy băng nhạc “ Hát Trên Đường Tử Sinh” của Lệ Thu lẫn ca khúc “ Hải Ngoại Thương Ca” của Nguyễn Văn Đông như những tác phẩm đậm dấu ấn trong dòng Việt Ca.

* Nghệ danh và thân phận:
Bằng hữu của tôi hầu hết thường cho rằng ca khúc Hạ Trắng của Trịnh Công Sơn  đã được tiếng hát của Lệ Thu chuyển tới giới thưởng ngoạn một cách tuyệt diệu nhất. Tôi chỉ yên lặng tiếp nhận ý kiến ấy, vì tôi chưa bao giờ dám đảm bảo rằng mình đã được nghe Lệ Thu hát nhiều bằng đa số bạn mình. Đặc biệt nhất là khi họ mệnh danh Lệ Thu là nữ hoàng nhạc thính phòng, thì tôi lại càng yên lặng nghe mà chưa hề dám ngỏ ý kiến riêng, dù tôi  là một kẻ cũng thích nghe nhạc bất cứ lúc nào trong ngày, ngay cả trong giấc ngủ; nghe nhạc bất cứ ở đâu, dù là đang lái xe hay ở bàn làm việc, và thú nhất là nghe nhạc không lời...nhưng lại quá ít lần được dịp tham dự các buổi hòa nhạc, đại nhạc hội, phòng trà, cũng như vũ trường.
Mấy ngày nay tôi đặc biệt nghe được Lệ Thu hát rất nhiều ca khúc chọn lọc từ những cuốn băng nhạc đã phát hành lâu nay, được phát lại qua những băng tần tivi việt ngữ địa phương ( tôi tạm nhớ như là những Vietfacetivi- 57.2, LittleSàigòn tivi- 56.10 & 14.2, Sàigòn tivi- 57.4, SET- 57.11 vân vân) trong chủ đề tưởng niệm. Có ít nhất ba nhạc phẩm nghe Lệ Thu hát mà tôi xúc động, qua một số những lời ca tạm trích dẫn sau đây:
“Nước mắt mùa Thu khóc trong đêm dài. Mùa mưa chới với tiếng mưa buồn rơi...Người xây ngục tối tình yêu lừa dối. Giọt mưa tìm tới để chia lầm lỗi với người ...Nước mắt mùa Thu khóc cho cuộc tình.
Nước mắt mùa Thu khóc cho hạnh phúc. Mỏng manh vụt đến rồi tan tành, như trăng thanh. Nước mắt nào nguôi khóc cho đời mất thần linh rồi...  người xa người (tôi xa tôi).Nước mắt mùa Thu khóc than một mình. Một đời ca sĩ hát trong buồn tênh. Giọng ca buồn bã vào trong đời úa. Thời gian còn đó còn thương còn nhớ hoài...”[Nước Mắt Mùa Thu,sáng tác của
Phạm Duy]
 
Hay:
“Giòng sông nào đưa người tình đi biền biệt. Mùa thu nào cho người về thăm bến xưa. Hoàng hạc bay, bay mãi bỏ trời mơ.Về đồi sim, ta nhớ người vô bờ...Ta vẫn chờ em dưới gốc sim già đó, Để hái dâng người một đóa đẫm tương tư. Đêm nguyệt cầm ta gọi em trong gió. Sáng linh lan hồn ta khóc bao giờ. Ta vẫn chờ em trên bao la đồi nương, trong mênh mông chiều sương. Giữa thu vàng, bên đồi sim trái chín. Một mình ta ngồi khóc tuổi thơ bay...Thời gian nào trôi bềnh bồng trên phận người.Biệt ly nào không muộn phiền trên dấu môi. Mùa vàng lên, biêng biếc bóng chiều rơi.Nhạc hoài mong, ta hát vì xa người...Thu hát cho người,Thu hát cho người, người yêu...ơi !”[Thu hát cho người của Vũ Đức Sao Biển]
Và:
Đêm qua chưa mà trời sao vội sáng. Một đàn chim cánh nhỏ chở mùa sang. Chiều vào thu tiễn em sầu lạnh giá.Lá trên cành từng c hiếc cuốn bay xa...Đêm chia ly buồn gì sao chẳng nói. Chỉ nghe em nói nhỏ trở về thôi.Ngày buồn tênh cũng đưa chiều vào tối.Mím môi cười mà nhớ thương khôn nguôi...
Mộng về một đêm xuân sang. Em thì thầm ngày đó thương anh. Thuyền về một đêm trăng thanh
Xây mộng vàng đậu bến sông xanh...Mộng tràn ngập đêm trăng sao. Sao đầy trời từng chiếc lấp lánh. Rồi một chiều xuân thơ trinh. Cho lòng mình về với dĩ vãng...
Xa nhau chưa mà lòng nghe quạnh vắng. Đường thênh thang gió lộng một mình ta. Rượu cạn ly uống say lòng còn giá. Lá trên cành một chiếc cuối bay xa...[Chiếc lá cuối cùng của Tuấn Khanh ]

Tất cả những hình ảnh xuất hiện để hát những ca khúc này, Lệ Thu đều trang phục đẹp nền nhã, thần thái ung dung tự tại, chất giọng rất trong - ấm và ngọt. Ngọt một cách ngậm ngùi, rót từng âm thanh  lọt mỗi lúc một vào tâm khảm của tôi...
Thôi nhé bạn. Mắt tôi đã mờ, không thể viết tiếp được nữa...
11 giờ khuya, thứ ba, 19 / 1/ 2021.

* Phạm Quốc Bảo.

Chú thích:
(1)/.xem thêm bài: HOÀNG TRÚC LY - Ca Sĩ” của Du Tử Lê [https://www.dutule.com/a4690/hoang-truc-ly-ca-si]
từ em tiếng hát lên trời

tay xao dòng tóc, tay vời âm thanh
sợi buồn chẻ xuống lòng anh

lắng nghe da thịt tan tành xưa sau...”
& bài ”TỪ EM TIẾNG HÁT LÊN TRỜI & PHÒNG TRÀ SÀI GÒN XƯA” của Nguyễn Xuân Thiệp [
http://phovanblog.blogspot.com/2017/03/tu-em-tieng-hat-len-troi-phong-tra-sai.html ]

(2) Sáng thứ ba,19 tháng 1 / 2021, thông báo chính thức cho biết là trên thế giới đã có đến trên 94 triệu lây nhiễm, trên 2 triệu tử vong và riêng ở Hoa Kỳ thì trên 14 triệu lây nhiễm với trên 400 ngàn tử vong.

(3) Xin nghe trực tiếp Hát trên đường tử sinh”,[
https://vi.wikipedia.org/wiki/L%E1%BB%87_Thu]

(4) xin nghe đầy đủ qua “Tưởng Nhớ Nữ Danh Ca Lệ Thu” | PBN Collection 1. Chiếc Lá Cuối Cùng (Tuấn Khanh) PBN64 2. Hải Ngoại Thương Ca (Nguyễn Văn Đông) PBN77 ./.
10 Tháng Tám 2014(Xem: 10530)
Trong số các bản tango nổi tiếng, bài A Media Luz được liệt vào danh sách 10 nhạc phẩm bất tử của Argentina. Đứng đầu danh sách này là La Cumparsita (tiếng Việt là Vũ nữ thân gầy). Kế theo sau là El Choclo (Quả Ngô, hiểu theo nghĩa Trái Cấm, tựa tiếng Việt là Tình như mũi tên). Bản tango thứ ba là A Media Luz, mà đặc điểm là bài hát không bị kiểm duyệt dù đề cập đến đề tài sex trong tango.
07 Tháng Tám 2014(Xem: 9324)
Làng nhạc Mêhicô không thiếu gì các giọng ca nữ chuyên hát nhạc bolero. Nhưng trên lãnh vực sáng tác, số phụ nữ chuyên viết theo thể điệu này có thể được đếm trên đầu ngón tay. Trên thế giới, hầu như ai cũng biết đến bài Besame Mucho. Nhưng người phụ nữ đầu tiên nổi tiếng nhờ sáng tác bolero không phải là bà Consuelo Velásquez, mà chính là tác giả María Grever.
31 Tháng Bảy 2014(Xem: 10846)
Trong khuya, mở nghe Quỳnh Giao "Tình Tự Mùa Xuân" của Từ Công Phụng do VCH gửi, nghe sao thấy bâng khuâng lạ thường! Giọng như mới đó mà nay người đã khuất nẻo nơi đâu? Chẳng hiểu sao giờ này VCH lại còn thực hiện PPS này? Phải chăng do những rung động thuần túy của một người vẫn luôn chuộng nghệ thuật, vẫn còn luyến thương giọng hát của một thưở, một thời thanh xuân đáng nhớ...
29 Tháng Bảy 2014(Xem: 9071)
Ca sỹ Khánh Ly đã bay từ Mỹ về Sài Gòn hôm 28/7 để chuẩn bị cho hai chương trình biểu diễn vào hai tối 02/08 ở Hà Nội và 08/08 ở Đà Nẵng. Đây là lần thứ hai trong vòng vài tháng bà trở lại Việt Nam. Ca sỹ nổi tiếng với các ca khúc của nhạc sỹ Trịnh Công Sơn lần đầu tiên về nước biểu diễn hồi tháng 5/2014 sau gần 40 năm sống ở Mỹ, làm dấy lên phản ứng trái ngược cả từ trong nước và cộng đồng hải ngoại.
25 Tháng Bảy 2014(Xem: 9800)
Nữ nghệ sĩ Quỳnh Giao vừa qua đời tại California, thọ 68 tuổi, sau một cơn bạo bệnh. Quỳnh Giao tên thật là Nguyễn Đoan Trang, sinh năm 1946 tại làng Vỹ Dạ, Huế, là con gái của nữ danh ca tân nhạc Minh Trang.
21 Tháng Bảy 2014(Xem: 8386)
Ông bắt đầu sự nghiệp vào những năm 1920 và trở thành một khuôn mặt và âm thanh quen thuộc của nhiều câu lạc bộ và quán rượu ở New Orleans.
29 Tháng Sáu 2014(Xem: 8955)
Chương trình RFI hôm nay được dành để nói về thể điệu bolero. Ngoài hai liên khúc mà RFI hoà âm lại gồm các bản nhạc nổi tiếng nhất, còn có Tristezas, nguyên là bản bolero đầu tiên được viết vào năm 1883.
22 Tháng Sáu 2014(Xem: 9761)
Câu thơ chẳng biết của ai mà ghi lại cũng chẳng biết có đúng không. Nhưng thực sự rất gần với hoàn cảnh của ông thầy dạy Triết, Nguyễn Xuân Hoàng. Anh Nguyễn Xuân Hoàng cũng là nhà văn tên tuổi trên văn đàn và báo giới. Tổng thư ký báo Văn, báo Người Việt, Viet Mercury và Viet tribune hiện nay tại San Jose.
18 Tháng Sáu 2014(Xem: 9096)
Một sớm mai, đất trời Nam Cali vừa mới trải qua những ngày mưa dầm ảm đạm, thì bỗng nhiên, dĩa nhạc của nhạc sĩ Tôn Thất Minh xuất hiện và đã như một làn nắng ấm trong buổi bình minh làm tan đi những đám mây mù.
20 Tháng Năm 2014(Xem: 9280)
30 Tháng Ba 2014(Xem: 10249)
Vũ Đức Sao Biển: "Tôi sinh ra tại Quảng Nam, là con của một gia đình nghèo. Mười tám tuổi, tôi xách chiếc vali nhỏ đựng vài bộ áo quần, tấm bằng tú tài, cây đàn violon, hành phương Nam
10 Tháng Hai 2014(Xem: 9960)
Văn Hóa Magazine chuyển tải nguyên văn mục Nhân Văn Giai Phẩm trên http://www.nhatbaovanhoa.com,
16 Tháng Mười Hai 2013(Xem: 8946)
Một đạo diễn Mỹ từng ba lần đoạt giải thưởng Oscar danh giá mới tới Việt Nam để giúp đào tạo 30 nhà làm phim tài liệu trẻ của Việt Nam ở cả hai miền Nam và Bắc.
21 Tháng Mười Một 2013(Xem: 10617)
Phạm Duy không giống Massiaen, ông đi chu du khắp các lục địa để sưu tầm những nỗi lòng của người Việt xa quê hương. Bằng hình thức ẩn dụ ông mượn những loài chim trong ca dao, dân ca để hót lên những âm điệu hoài hương đó qua tổ khúc Bầy Chim Bỏ Xứ.
24 Tháng Mười 2013(Xem: 9068)
Trong số những bản nhạc Tây Ban Nha rất nổi tiếng, mà nhiều người La Tinh cứ nghĩ rằng nguyên tác là một bài ca Trung Mỹ, có bài Cantinero de Cuba, với giai điệu nồng thắm mặn mà, tiết tấu mềm mại lụa là. Tựa đề nguyên gốc khiến cho người ta tưởng lầm đây là một bản tình ca ra đời tại La Havana. Nhưng bài này được viết tại Sevilla, thủ phủ vùng Andalucia.
08 Tháng Mười 2013(Xem: 8748)
WASHINGTON D.C.: Ngoài những thành công nổi bật về lãnh vực y dược và tin học, giới trẻ thuộc thành phần người Việt tị nạn bắt đầu gặt hái thành qu? tốt đẹp về mặt nghệ thuật. Một cô bé 15 tuổi vừa đạt địa vị cao quý nhất về thơ dành cho học sinh trung học trên toàn quốc Hoa Kỳ, và được Đệ Nhất Phu Nhân tiếp đón tại Bạch Ốc.
01 Tháng Mười 2013(Xem: 14537)
Mới đây hai nhạc sĩ có tiếng của Việt Nam là Huy Tuấn và Quốc Trung khi được báo chí phỏng vấn về đề tài “nhạc sến” đã có những phát biểu làm dư luận ồn ào nếu không muốn nói là nổi giận.
23 Tháng Chín 2013(Xem: 10679)
Giới soạn nhạc La Tinh đã cống hiến cho đời nhiều tình khúc bất tử. Người Uruguay rất tự hào với nhạc phẩm La Cumparsita. Dân Panama xem bài Historia de Un Amor như một di sản văn hóa. Người Cuba đưa bản Quizas, Quizas đi vòng quanh thế giới. Còn Besame Mucho từng được chọn là giai điệu Mêhicô hay nhất mọi thời đại.
23 Tháng Chín 2013(Xem: 8812)
Trả lời trên đài phát thanh RTL vào sáng nay 10/09/2013, Johnny Hallyday thông báo đang chuẩn bị nhiều buổi biểu diễn tại Hà Nội và Hồng Kông để gây quỹ giúp trẻ em bị nhiễm HIV.
18 Tháng Chín 2013(Xem: 8515)
Nữ ca sĩ hải ngoại đã có cơ hội gặp gỡ người hâm mộ và yêu thích tiếng hát của cô trong đêm nhạc diễn ra vừa qua tại phòng trà Tiếng Xưa, TP.HCM.