VĂN HÓA ONLINE - VĂN NGHỆ - THỨ HAI 15 JAN 2018
France Gall: Lời tỏ tình chốn thiên đường trắng
13/1/2018
France Gall bên hai con Raphael và Pauline nhân tang lễ Michel Berger 16/08/1992FRANCOIS XAVIER MARIT / AFP
Một tháng sau ngày Johnny Hallyday qua đời, lại đến phiên một thần tượng khác của làng nhạc Pháp vĩnh biệt cõi trần. France Gall, cô búp bê tóc vàng, nàng thơ của nhiều tác giả như Serge Gainsbourg và Michel Berger, rốt cuộc lại vĩnh viễn ra đi. Sau hai năm điều trị, France Gall vẫn không thoát khỏi căn bệnh ung thư tái phát.
Vào đầu những năm 1960, thời kỳ huy hoàng của dòng nhạc trẻ ở Pháp, France Gall là một trong những giọng ca nữ thuộc vào hàngTứ Quý bên cạnh Sylvie Vartan, Sheila và Françoise Hardy, luân phiên chiếm trang bìa tạp chí Salut Les Copains do Daniel Filipacchi sáng lập vào năm 1962. Sinh trưởng tại Paris, France Gall (tên thật là Isabelle Gall) là con nhà nòi, cô lớn lên trong một gia đình nghệ sĩ và nhờ vậy thừa hưởng năng khiếu nghệ thuật của song thân. Thân phụ của cô là tác giả Robert Gall, từng sáng tác cho Édith Piaf (Les amants merveilleux) và Charles Aznavour (La Mamma), còn gia đình bên ngoại từng sáng lập dàn đồng ca thiếu nhi Petis Chanteurs à la Croix de Bois, nổi tiếng ở Pháp.
France Gall vào nghề ca hát năm 15 tuổi theo sự dìu dắt của ông bố (Robert Gall), một mối quan hệ không hẳn là hòa thuận êm thắm do tình cảm cha con chi phối nghề nghiệp. Bản thân France Gall sau này công nhận là thời niên thiếu, cô không hề có quyền lựa chọn hay quyết định, từ nghệ danh cho tới các bài hát ghi âm. Điều đó giải thích vì sao trong giai đoạn sự nghiệp thứ nhì kể từ năm 1973 trở đi, cô không bao giờ hát lại những ca khúc từng giúp cho cô thành danh, những bản nhạc rất hợp với giọng ca nhí nhảnh hồn nhiên của France Gall ở cái lứa tuổi ngây thơ trong trắng : Sacré Charlemagne, N’écoute pas les Idoles hay là nhạc phẩm Ne sois pas si bête. Bài này từng được tác giả Nguyễn Duy Biên đặt lời việt thành bài Đừng Khờ Quá Thế (do ca sĩ Bích Trâm thu âm trước năm 1975).
Đó cũng là trường hợp của những ca khúc cực kỳ ăn khách nhưng cũng từng gây nhiều tai tiếng như bản Les Sucettes (Những cây kẹo hồi) đan xen cả hai nghĩa thanh lẫn tục và nhất là bài hát Poupée de Cire, Poupée de Son. Bản nhạc này từng được tác giả Vũ Xuân Hùng chuyển sang lời Việt thành Búp bê không tình yêu, nhưng khi dịch sát, tựa bài hát có nghĩa là ‘‘búp bê bằng sáp, búp bê âm thanh’’ qua đó tác giả Gainsbourg dùng cùng lúc hai thủ pháp ẩn dụ và nhân cách hóa để so sánh các ca sĩ trẻ như những búp bê hình nộm mà âm thanh tiếng hát (tâm tư tình cảm) được gói ghém, thu gọn trên chiếc đĩa nhựa. Cả hai ca khúc ăn khách này cũng không bao giờ được France Gall hát lại.
Sau 8 năm hợp tác, France Gall đoạn tuyệt quan hệ với Serge Gainsbourg cho dù nhờ bài hát Poupée de Cire, Poupée de Son của tác giả này mà cô đoạt giải thưởng ca nhạc truyền hình châu Âu Eurovision vào năm 1965, trở thành một trong những thần tượng nhạc trẻ sáng giá nhất thời bấy giờ. Sự thành công này cũng làm tan vỡ mối tình giữa cô với nam danh ca Claude François. Hai người đột ngột chia tay sau khi France Gall đoạt giải Eurovision.
Khi lên sân khấu hát lại ca khúc này, France Gall khóc không phải mừng vì đoạt giải, mà là rơi nước mắt vì bị Claude François bỏ rơi. Sau này, Claude François tỏ ra hối hận về thái độ của mình, cho nên anh mới ghi âm bài Comme d’habitude (My Way), để gợi lại những trang tình sử đầy sóng gió. Một cách vô tình, France Gall lại là nguồn cảm hứng tạo ra một trong những tình khúc hay nhất mọi thời đại.
France Gall cũng là nguồn cảm hứng hầu như ‘‘bất tận’’ của tác giả Michel Berger. Hai người gặp nhau vào năm 1973 theo lời giới thiệu của một người bạn đồng nghiệp. Sự nghiệp của France Gall lúc đó đang xuống dốc và cô muốn tham khảo ý kiến của Michel Berger với tư cách là giám đốc nghệ thuật của một hãng đĩa về định hướng sự nghiệp cũng như về các dự án âm nhạc tương lai. Buổi ăn trưa nhằm trao đổi về nghề nghiệp lại biến thành buổi hẹn hò lý tưởng, dù chỉ mới lần đầu gặp nhau nhưng cả hai bên có cảm tưởng như thể họ đã quen nhau từ muôn kiếp trước.
Từ cái giây phút ban đầu ấy, Michel Berger chấp bút viết bản nhạc La Déclaration (Lời tỏ tình), mặc dù France Gall không ngỏ lời đề nghị tác giả Michel Berger sáng tác cho cô. Bản nhạc cực kỳ ăn khách này đã giúp lăng xê trở lại sự nghiệp của France Gall, lót đường cho hàng chục ca khúc nổi tiếng khác (Si Maman si, Calypso, Résiste, Musique, Samba Mambo, Viens Je t’emmène, Évidemment, Hong Kong Star, Papillon de Nuit, Ella Elle l’a, Babacar …..)
France Gall thành hôn với Michel Berger vào mùa hè năm 1976. Hai đứa con và 7 tập nhạc lần lượt ra đời trong hơn 15 năm chung sống. Trong làng nhạc Pháp, France Gall và Michel Berger trở thành cặp vợ chồng nghệ sĩ có uy tín hàng đầu. Sự thành công liên tục tưởng chừng không bao giờ tàn ấy, lại đột ngột bị gián đoạn với cái chết của Michel Berger vào mùa hè năm 1992, tác giả này đột quỵ sau khi lên cơn đau tim.
Một năm sau đó, bác sĩ phát hiện France Gall bị ung thư vú. Chữa trị xong, France Gall lại phải đối đầu với cái chết của đứa con gái vì chứng bệnh nhầy nhớt suy hô hấp (mucoviscidose / cystic fibrosis). Những thảm kịch liên tục dồn dập ấy khiến cho France Gall không còn tha thiết với nghiệp hát. Cô giải nghệ từ năm 1997 và chỉ xuất hiện trở lại dưới ánh đèn thời sự sân khấu để giới thiệu vở ca nhạc kịch Résiste, hầu vinh danh tài nghệ sáng tác của người chồng quá cố.
Trong vòng nhiều năm trời khi được hỏi vì sao cô không tiếp tục ghi âm bằng cách hợp tác với các tác giả khác, France Gall cho biết rất khó thể nào tìm thấy một tác giả ‘‘ruột ’’, có nhiều tâm huyết và hiểu cô như Michel Berger. Lúc sinh tiền, Michel Berger nổi tiếng nhờ cái tài trau chuốt những giai điệu trầm buồn sâu lắng, luôn luôn phản ánh những trăn trở ngấm ngầm, cuồn cuộn lớp sóng nội tâm. Những ray rứt về kiếp sống tha hương hay nỗi đau của những kẻ xa nhà (Chanter pour ceux qui sont loin de chez eux), những trăn trở về số phận của các tù nhân chính kiến (Diego Libre dans sa tête), về sinh thái môi trường qua hình tượng của Sa mạc đang lan rộng (Quand le désert avance) hay của Thiên Đường Trắng (Le Paradis Blanc), vùng bắc cực đang dần bị hủy hoại.
Có lẽ cũng vì thế mà tên tuổi của hai nghệ sĩ France Gall và Michel Berger luôn gắn liền với nhau như bóng với hình và cô không muốn hát bất cứ tác giả nào khác sau ngày Michel Berger qua đời. Ngày France Gall vĩnh biệt cõi trần cũng là ngày mà thiên thần tóc vàng trở về chốn Thiên đường trắng, để nghe lại ‘‘Lời tỏ tình’’ thì thầm bên tai, cảm xúc in đậm trên phím ngà mãi mãi./
