Amor, Amor, Amor - Rumba tình yêu muôn thuở của loài người

10 Tháng Ba 20199:35 CH(Xem: 6028)

VĂN HÓA ONLINE - VĂN NGHỆ - THỨ HAI 11 MAR 2019


Amor, Amor, Amor - Rumba tình yêu muôn thuở của loài người


26 Tháng Sáu 201312:00 SA(Xem: 4326)


RFI Thứ sáu 21 Tháng Sáu 2013


Amor, Amor : Muôn thuở rumba, chữ thập tình ca


image054


Tuấn Thảo


Hôm nay, 21/06/2013, là ngày đầu tiên của mùa hạ. Theo truyền thống từ năm 1981, nước Pháp chọn ngày này làm Ngày hội Âm nhạc. Kể từ hôm nay và trong suốt mùa hè này, RFI phát thanh loạt bài với chủ đề Nhạc tình muôn thuở. Đây là dịp để cho chúng ta cùng khám phá lại những giai điệu rất quen thuộc, cho dù công chúng ít để ý tác giả là ai.


Trong số này, có bản nhạc Amor, Amor, Amor (Tình yêu, Tình yêu) được chọn để mở đầu loạt bài Giai điệu muôn thuở trên đài RFI hôm nay. Ca khúc đã được ghi âm lần đầu tiên vào năm 1943. Tuy đã tròn 70 tuổi, nhưng khúc nhạc này viết theo thể điệu khiêu vũ rumba, cho tới nay, vẫn không có vết nhăn thời gian. Ngoài phiên bản rumba của Olivia Molina do RFI hoà âm lại năm 2013, chúng ta sẽ còn cùng nghe ca khúc này trong nhiều thứ tiếng khác, kể cả tiếng Việt, phối theo nhiều thẻ điệu như cha cha hay samba.


Trong nguyên tác tiếng Tây Ban Nha, bài hát do nhà soạn nhạc người Mêhicô Gabriel Ruiz Galindo sáng tác vào năm ông 35 tuổi. Bản nhạc được viết trong cái bối cảnh đổ vỡ hạnh phúc, trái tim chán nản, tâm hồn tuyệt vọng cho đến cái ngày mà con tim biết yêu trở lại, niềm hy vọng từ đó mà tái sinh. Để nhấn mạnh niềm tin tuyệt đối nơi tình yêu, tác giả lặp lại ba lần chữ Amor trong tựa đề nguyên tác, nhưng khi ghi âm thu đĩa, giới nghệ sĩ thường rút ngắn lại chĩ còn có hai chữ : Amor, Amor.


Tác giả Gabriel Ruiz Galindo (1908-1999) sinh trưởng ở Guadalajara, thủ phủ vùng Jalisco, tức là có cùng nguyên quán với bà Consuelo Velázquez (tác giả của bài Besame Mucho) mà RFI sẽ đề cập đến trong một kỳ tới. Sau khi đổ bằng tú tài, ông nghe lời song thân, thi vào trường đại học y khoa. Nhưng đam mê đầu đời của ông vẫn là âm nhạc, vì từ thuở thiếu thời ông vẫn là một học trò xuất sắc của nhạc viện thành phố Guadalajara.


Học sang năm thứ ba trường y, thì vào năm 1930, ông lại nhận được một học bổng của Trường Quốc gia Âm nhạc. Chàng trai lúc đó 22 tuổi mới khăn gói lên đường đến thủ đô Mêhicô, bỏ ngành y chuyển sang học nhạc trong vòng bốn năm. Sau khi tốt nghiệp, ông gia nhập Dàn nhạc giao hưởng quốc gia Mêhicô. Sở trường của ông là chơi đàn vĩ cầm trong các buổi trình diễn nhạc thính phòng, nhưng bên cạnh đó ông còn biết đánh dương cầm và tây ban cầm, một yếu tố khá quan trọng, để làm giàu các làn điệu sáng tác sau này của ông.


Trong khuôn khổ Dàn nhạc giao hưởng Mêhicô, ông làm quen với bà Consuelo Velázquez. Bà nhỏ hơn ông nhiều tuổi, học sau ông nhiều lớp nhưng họ đều xuất thân từ nhạc viện thành phố Guadalajara. Cả hai đều có cùng một thầy vì trong dàn nhạc giao hưởng, bà Consuelo độc tấu dương cầm, còn ông Gabriel thì chơi vĩ cầm dưới sự điều khiển của nhạc trưởng Carlos Chavez. Về sau này, hai người đều có mặt trong ban chấp hành Hiệp hội các tác giả Mêhicô, và cả hai đều nhận giải thưởng thành tựu sự nghiệp trong cùng một năm 1989.


Gabriel Ruiz Galindo viết những ca khúc đầu tay với tác giả Ricardo López Méndez vào giữa những năm 1930. Hai người từng quen nhau do sáng tác chung các ca khúc cho đài phát thanh : Gabriel soạn nhạc, Ricardo đặt lời. Tuy nhiên, những sáng tác đầu tiên này không thành công cho lắm, cho nên Gabriel mới chuyển qua sáng tác nhạc phim. Lối sáng tác của ông ban đầu rất nghiêm túc, mang nhiều ảnh hưởng của dòng nhạc cổ điển thính phòng.


Thầy của ông là nhạc sư Carlos Chavez mới khuyên ông là đừng ngại sáng tác nhạc nhẹ, vì theo ông Carlos Chavez điều quan trọng trong âm nhạc không phải là tính bác học hay bình dân, mà là tác giả diễn đạt được tình cảm chân thật từ đáy tim, chứ đừng có kiểu cách làm dáng. Đến một lúc nào đó, cái tình cảm chân thật ấy sẽ tìm thấy đối tượng đồng cảm.


Theo cách nhìn của người thầy, cái cốt lõi trong sáng tác là đạt đến sự tuyệt đối. Nhưng chữ tuyệt đối ở đây không có nghĩa là chinh phục mọi trái tim, mọi tâm hồn, bởi vì trên đời này chẳng có tác giả nào, dù có lớn cách mấy, cũng chẳng làm được như vậy. Chữ tuyệt đối ở đây nằm trong lối diễn đạt thấu đáo cặn kẻ cái cảm xúc của tác giả trong khoảnh khắc, tuy rất ngắn ngủi mà lại trọn vẹn.


Hai năm sau khi bà Consuelo Velásquez thành công rực rỡ với bản nhạc bolero Besame Mucho (1941), đến lượt ông Gabriel Ruiz Galindo sáng tác ca khúc để đời kinh điển của mình. Tác giả này lấy kinh nghiệm của chính mình để đưa vào trong ca khúc. Sau khi viết nhạc, ông phác thảo ra lời hát đầu tiên, rồi nhờ người bạn đồng nghiệp Ricardo López Méndez gọt dũa lại. Kết quả là bản nhạc Amor, Amor phá kỷ lục số bán trong mùa hè năm 1943.


Chỉ vài tháng sau bài hát được chuyển dịch sang tiếng Anh dưới ngòi bút của Sunny Skylar. Tùy theo phiên bản ghi âm, các nghệ sĩ Anh Mỹ khi thì giữ nguyên tựa đề Amor, lúc thì đổi thành More and More Amor. Ca sĩ Bing Crosby mở đường cho các giọng ca crooner ghi âm bài này. Trong các phiên bản tiếng Anh đáng ghi nhớ có phần ghi âm của Andy Russell vào năm 1944, của Julie London vào năm 1963 và nhất là của Dean Martin phối theo điệu cha cha.


Trong tiếng Việt, bài này có đến ít nhất ba lời khác nhau. Trước hết có phiên bản ghi âm của anh Tuấn Ngọc mang tựa đề "Tình Yêu", và tùy theo nguồn, lời được ghi chép là của tác giả Vũ Tuấn Đức. Kế đến có phiên bản "Em Yêu" của ca sĩ Lê Toàn. Lời tiếng Việt thứ ba là của nhạc sĩ Khánh Băng.


Trong tiếng Pháp, bản nhạc được hai tác giả Pascal Sevran và Serge Lebreuil phóng tác cho Dalida vào năm 1976, nhân dịp cô ghi âm các tình khúc vang bóng một thời, làm mới bằng cách phối khí lại theo điệu nhạc disco (trong đó có các bài J’attendrai hay Besame Mucho). Trong tiếng Tây Ban Nha, Julio Iglesias kết hợp ca khúc này với điệu samba, còn Luis Miguel cũng hay phối lại bản nhạc với lối hòa âm nhạc pop.


Dù có cố gắng cách mấy, các tác giả chuyên phóng tác chuyển ngữ vẫn không lột tả được hết cái ý tứ trong nguyên tác tiếng Tây Ban Nha. Vào lúc các nhà soạn nhạc bolero hay rumba tìm cách làm giàu ca từ bằng cách tránh lặp đi lặp lại những chữ đã dùng, thì hai tác giả Ruiz-López cố tình dùng sự trùng lặp để nhấn mạnh ý tứ. Ngoài chữ Amor, hai chữ khác là "nació" có nghĩa là nảy sinh và "besos" những nụ hôn được dùng rất nhiều lần. Nhưng độc đáo nhất là cách dùng ẩn dụ trong phần điệp khúc mà ta có thể tạm dịch như sau :


Nghe trong tim, nụ hôn xây tổ ấm
Cho cánh chim hy vọng trổ nhánh ngầm
Rắc trên môi làn hôn đầy chữ thập
Khắc niềm tin thắp sáng cõi thì thầm


Cách dùng ẩn dụ liên hoàn mà hoán chuyển, lần lượt nối kết nhau để tạo ra một sự chuyển động rất tượng hình. Nói rằng một đàn chim đang làm tổ thì nghe rất thường, nhưng hoán đổi hình tượng của một bầy chim bằng hình ảnh của những nụ hôn về xây tổ ấm trong đáy tim thì bỗng nhiên nghe rất lạ tai.


Tổ ấm xây xong, đàn chim lại tung bay tựa như thiên sứ đem những nhánh hy vọng đặt trên bờ môi người yêu, ánh sáng là biểu tượng của hy vọng, nụ hôn chữ thập là biểu tượng của thánh giá niềm tin. Thủ pháp ẩn dụ ở đây càng độc đáo khi dùng hình tượng tôn giáo chỉ để nói lên duy nhất một điều : tuyệt đối nhiệm mầu phép lạ tình yêu, trổ mọc nhánh hoa sa mạc tiêu điều, trẻ lại tâm hồn già cỗi đìu hiu./
10 Tháng Tám 2014(Xem: 10530)
Trong số các bản tango nổi tiếng, bài A Media Luz được liệt vào danh sách 10 nhạc phẩm bất tử của Argentina. Đứng đầu danh sách này là La Cumparsita (tiếng Việt là Vũ nữ thân gầy). Kế theo sau là El Choclo (Quả Ngô, hiểu theo nghĩa Trái Cấm, tựa tiếng Việt là Tình như mũi tên). Bản tango thứ ba là A Media Luz, mà đặc điểm là bài hát không bị kiểm duyệt dù đề cập đến đề tài sex trong tango.
07 Tháng Tám 2014(Xem: 9322)
Làng nhạc Mêhicô không thiếu gì các giọng ca nữ chuyên hát nhạc bolero. Nhưng trên lãnh vực sáng tác, số phụ nữ chuyên viết theo thể điệu này có thể được đếm trên đầu ngón tay. Trên thế giới, hầu như ai cũng biết đến bài Besame Mucho. Nhưng người phụ nữ đầu tiên nổi tiếng nhờ sáng tác bolero không phải là bà Consuelo Velásquez, mà chính là tác giả María Grever.
31 Tháng Bảy 2014(Xem: 10843)
Trong khuya, mở nghe Quỳnh Giao "Tình Tự Mùa Xuân" của Từ Công Phụng do VCH gửi, nghe sao thấy bâng khuâng lạ thường! Giọng như mới đó mà nay người đã khuất nẻo nơi đâu? Chẳng hiểu sao giờ này VCH lại còn thực hiện PPS này? Phải chăng do những rung động thuần túy của một người vẫn luôn chuộng nghệ thuật, vẫn còn luyến thương giọng hát của một thưở, một thời thanh xuân đáng nhớ...
29 Tháng Bảy 2014(Xem: 9069)
Ca sỹ Khánh Ly đã bay từ Mỹ về Sài Gòn hôm 28/7 để chuẩn bị cho hai chương trình biểu diễn vào hai tối 02/08 ở Hà Nội và 08/08 ở Đà Nẵng. Đây là lần thứ hai trong vòng vài tháng bà trở lại Việt Nam. Ca sỹ nổi tiếng với các ca khúc của nhạc sỹ Trịnh Công Sơn lần đầu tiên về nước biểu diễn hồi tháng 5/2014 sau gần 40 năm sống ở Mỹ, làm dấy lên phản ứng trái ngược cả từ trong nước và cộng đồng hải ngoại.
25 Tháng Bảy 2014(Xem: 9799)
Nữ nghệ sĩ Quỳnh Giao vừa qua đời tại California, thọ 68 tuổi, sau một cơn bạo bệnh. Quỳnh Giao tên thật là Nguyễn Đoan Trang, sinh năm 1946 tại làng Vỹ Dạ, Huế, là con gái của nữ danh ca tân nhạc Minh Trang.
21 Tháng Bảy 2014(Xem: 8385)
Ông bắt đầu sự nghiệp vào những năm 1920 và trở thành một khuôn mặt và âm thanh quen thuộc của nhiều câu lạc bộ và quán rượu ở New Orleans.
29 Tháng Sáu 2014(Xem: 8953)
Chương trình RFI hôm nay được dành để nói về thể điệu bolero. Ngoài hai liên khúc mà RFI hoà âm lại gồm các bản nhạc nổi tiếng nhất, còn có Tristezas, nguyên là bản bolero đầu tiên được viết vào năm 1883.
22 Tháng Sáu 2014(Xem: 9759)
Câu thơ chẳng biết của ai mà ghi lại cũng chẳng biết có đúng không. Nhưng thực sự rất gần với hoàn cảnh của ông thầy dạy Triết, Nguyễn Xuân Hoàng. Anh Nguyễn Xuân Hoàng cũng là nhà văn tên tuổi trên văn đàn và báo giới. Tổng thư ký báo Văn, báo Người Việt, Viet Mercury và Viet tribune hiện nay tại San Jose.
18 Tháng Sáu 2014(Xem: 9094)
Một sớm mai, đất trời Nam Cali vừa mới trải qua những ngày mưa dầm ảm đạm, thì bỗng nhiên, dĩa nhạc của nhạc sĩ Tôn Thất Minh xuất hiện và đã như một làn nắng ấm trong buổi bình minh làm tan đi những đám mây mù.
20 Tháng Năm 2014(Xem: 9279)
30 Tháng Ba 2014(Xem: 10247)
Vũ Đức Sao Biển: "Tôi sinh ra tại Quảng Nam, là con của một gia đình nghèo. Mười tám tuổi, tôi xách chiếc vali nhỏ đựng vài bộ áo quần, tấm bằng tú tài, cây đàn violon, hành phương Nam
10 Tháng Hai 2014(Xem: 9959)
Văn Hóa Magazine chuyển tải nguyên văn mục Nhân Văn Giai Phẩm trên http://www.nhatbaovanhoa.com,
16 Tháng Mười Hai 2013(Xem: 8944)
Một đạo diễn Mỹ từng ba lần đoạt giải thưởng Oscar danh giá mới tới Việt Nam để giúp đào tạo 30 nhà làm phim tài liệu trẻ của Việt Nam ở cả hai miền Nam và Bắc.
21 Tháng Mười Một 2013(Xem: 10616)
Phạm Duy không giống Massiaen, ông đi chu du khắp các lục địa để sưu tầm những nỗi lòng của người Việt xa quê hương. Bằng hình thức ẩn dụ ông mượn những loài chim trong ca dao, dân ca để hót lên những âm điệu hoài hương đó qua tổ khúc Bầy Chim Bỏ Xứ.
24 Tháng Mười 2013(Xem: 9066)
Trong số những bản nhạc Tây Ban Nha rất nổi tiếng, mà nhiều người La Tinh cứ nghĩ rằng nguyên tác là một bài ca Trung Mỹ, có bài Cantinero de Cuba, với giai điệu nồng thắm mặn mà, tiết tấu mềm mại lụa là. Tựa đề nguyên gốc khiến cho người ta tưởng lầm đây là một bản tình ca ra đời tại La Havana. Nhưng bài này được viết tại Sevilla, thủ phủ vùng Andalucia.
08 Tháng Mười 2013(Xem: 8747)
WASHINGTON D.C.: Ngoài những thành công nổi bật về lãnh vực y dược và tin học, giới trẻ thuộc thành phần người Việt tị nạn bắt đầu gặt hái thành qu? tốt đẹp về mặt nghệ thuật. Một cô bé 15 tuổi vừa đạt địa vị cao quý nhất về thơ dành cho học sinh trung học trên toàn quốc Hoa Kỳ, và được Đệ Nhất Phu Nhân tiếp đón tại Bạch Ốc.
01 Tháng Mười 2013(Xem: 14533)
Mới đây hai nhạc sĩ có tiếng của Việt Nam là Huy Tuấn và Quốc Trung khi được báo chí phỏng vấn về đề tài “nhạc sến” đã có những phát biểu làm dư luận ồn ào nếu không muốn nói là nổi giận.
23 Tháng Chín 2013(Xem: 10676)
Giới soạn nhạc La Tinh đã cống hiến cho đời nhiều tình khúc bất tử. Người Uruguay rất tự hào với nhạc phẩm La Cumparsita. Dân Panama xem bài Historia de Un Amor như một di sản văn hóa. Người Cuba đưa bản Quizas, Quizas đi vòng quanh thế giới. Còn Besame Mucho từng được chọn là giai điệu Mêhicô hay nhất mọi thời đại.
23 Tháng Chín 2013(Xem: 8807)
Trả lời trên đài phát thanh RTL vào sáng nay 10/09/2013, Johnny Hallyday thông báo đang chuẩn bị nhiều buổi biểu diễn tại Hà Nội và Hồng Kông để gây quỹ giúp trẻ em bị nhiễm HIV.
18 Tháng Chín 2013(Xem: 8513)
Nữ ca sĩ hải ngoại đã có cơ hội gặp gỡ người hâm mộ và yêu thích tiếng hát của cô trong đêm nhạc diễn ra vừa qua tại phòng trà Tiếng Xưa, TP.HCM.