Paris, người Việt và tranh Lê Tài Điển
Thụy Khuê RFI Thứ tư 30 Tháng Giêng 2013
Để tìm những ký hiệu ngôn ngữ gắn bó với con người, tôi thường hình dung những chữ phù hợp với phong cách nghệ thuật của một vài nghệ sĩ, ví dụ với Lê Thị Lựu là niềm âu yếm, dịu dàng; Vũ Cao Đàm là những mãnh liệt thầm kín; tranh Nguyễn Trung chứa đựng khát vọng dục tình... nhưng chưa bao giờ nghĩ đến một ký hiệu cho tranh Lê Tài Điển bởi hội họa của ông với tôi là bí mật, dù đã quen nhau rất lâu và cùng sống trên đất Pháp. Có một chữ gần ông nhất là ít : nói ít, viết ít, vẽ ít...
Ở người hoạ sĩ vẽ ít ấy, tranh Lê Tài Điển chia làm hai vùng :
Một vùng dễ hiểu chứa đựng những màu sắc, đường nét tươi sáng, rất trừu
tượng, trẻ trung, mạnh bạo, dứt khoát vươn lên như muốn phá vỡ bức thành cổ của
phục hưng hay ấn tượng, để xây dựng họa hình mới, tác phẩm mở, vào muôn vàn ngõ
rẽ khác biệt.
Những bức tranh trong sáng của ông còn rọi về tuổi trẻ của chúng tôi, lớp người
sang Pháp thập niên 60-70, xuất dương du học hay tập nghề, một niềm tin vào
"tương lai xán lạn".
Mầu xanh lơ trên bầu trời không gợn mây hay những mảnh lam biếc đầy hấp lực,
biểu dương lý tưởng tự do, mà chúng tôi vừa tập tễnh tiếp xúc trên đường tha
hương sách vở. Cái mầu xanh ấy, màu xanh mà ngày nay, bất cứ chính trị gia nào
cũng dành làm "nền" cho các bài diễn văn của mình, thời ấy còn là
hiếm. Những vạch sơn vững chãi đầy nam tính trên tranh ông, là sự tự tin, đôi
khi thái quá, và cũng là niềm kiêu hãnh của một tuổi trẻ muốn chinh phục thế
giới bên ngoài.
Đó là phần lạc quan, dễ hiểu, trong tranh Lê Tài Điển, phần họa hình ánh sáng.
Nhưng Lê Tài Điển còn một vùng tối. Phần sâu kín, âm u, bi quan, và bí mật.
Nụ cười xé hai của ông luôn luôn gợi cảm giác đớn đau, một thứ phũ phàng của
định mệnh, một khối u trong tâm hồn, một bệnh chứng di căn không có cách gì
lành trong con người. Người Việt.
Ông không dùng ký hiệu ngôn ngữ bình thường để giao tiếp. Tất cả dường như đã
cất kỹ vào kho, khuất trong nội tạng, thỉnh thoảng hé ra một chút, loé lên
trong ánh mắt, phẫn nộ như một tia lửa, bùng lên rồi biến mất, để lại cho người
nhận chút hoài bão, sững sờ, tê dại.
Ở Lê Tài Điển là sự truyền chân cảm, rất ít, rất nhanh và thật vội, như sợ
người ta biết được, nhận được và hiểu được bí mật của mình.
Bí mật ấy là một vũ trụ u ám, phải chú ý lắm mới có thể bắt gặp.
Trong một buổi triển lãm tranh ông tại Paris,
đã khá lâu, tôi không còn nhớ rõ ngày tháng. Kỷ niệm mạnh nhất để lại cho người
xem là những gam màu tối, vô thể, vô hình, chứa đựng những khối u, tan nát, vỡ
vụn.
Dường như ông muốn vẽ cái đau đớn, cô độc của chính mình trong cuộc đời nghệ sĩ
những đêm say lạc ngủ quên trên con tàu từ Paris ra ngoại ô, đến cuối đường lại quay trở
lại.
Thân xác đi, ở, nhập, vào toa tầu những đêm đông lạnh và buồn ấy, đến sáng.
Còn tranh đã nhúng hồn và máu trong những con tầu say.
Tranh ông thể hiện con đường rầy ngoại ô Paris-Sartrouville, lạnh lội những đêm
đông mưa dầm giá buốt, những căn nhà xiêu vẹo cạnh đường rầy đuổi nhau trên
khung kính toa tầu, những mảnh đời nhờ nhờ đen như mầu da những người sống bên
cạnh lộ.
Tranh ông ngoặc những nét sần sùi thô nhám trên những khung cửa lõm vào mình
immeuble HLM (Habitation à loyer modéré - nhà cho thuê rẻ tiền) tối om và ẩm
ướt, những gờ thang máy bẩn thỉu hỏng quanh năm, những cửa kính vỡ, toác hoác
đón gió lùa, những bức tường bôi bác vết nhơ, những đứa trẻ bơ vơ, lạc, loạn
trong xì ke ma tuý...
Tranh ông thể hiện chái sau những quán ăn Tàu, Việt, Paris khu mười ba, mười
tám, những xưởng may quần áo lậu, hậu trường thiếu vệ sinh, thuê người trái phép,
bóc lột nhân công, cả một hệ thống bí mật giấu trong những gói rác, đổ vội
trong đêm khuya sau khi thực khách cuối cùng rời tiệm.
Tranh ông phản ảnh niềm tuyệt vọng ẩn trong những giấc mơ của người dân nhược
tiểu, hăm hở đến kinh đô ánh sáng để tìm "tương lai tươi sáng", lại
chỉ gặp được định mệnh đắng cay, tàn khốc.
Tranh ông thể hiện niềm tuyệt vọng chung của người nhập cư từ những nước nghèo
tìm đến Paris,
mong hưởng chút bơ thừa, sữa cặn, của một xã hội thừa ánh sáng, thiếu nhân
tình.
Và cũng từ Paris,
nẩy sinh niềm tuyệt vọng riêng của mỗi cá nhân, mỗi dân tộc, sự lưu lạc của một
kẻ sống dưới ánh sáng, mà vẫn tưởng mình là bóng tối.
Ông vẽ những thất lạc của con người trong đêm, như con tàu, cứ lao đi, đi mãi,
mà không biết dừng lại ở một chốn nào...
Sự lưu lạc của ông cũng là sự lưu lạc của chúng tôi, hậu duệ của bọn người đầu
thai nhầm thế kỷ. Paris,
dĩ nhiên huy hoàng và mỹ lệ, dưới vạn ánh đèn. Nhưng có mấy ai biết Paris còn
là một vũ trụ đen sâu đầy cạm bẫy của bóng đêm và bất hạnh, của những
thất bại không ngừng, của những thờ ơ và lãnh đạm, của những kỳ thị hoang vu,
của những chuyện chẳng lành đến từ quê cũ, của những hổ thẹn của một dân tộc
đội sổ về quyền làm người...
Paris càng sáng càng vui càng tự do bao nhiêu, thì lũ đầu thai nhầm thế kỷ
chúng tôi càng cảm thấy lạc loài sinh nhầm tổ quốc, có lúc tự nhủ giá mình là
người Lào, người Thái...
Tranh Lê Tài Điển nói lên được cái "trót lỡ" ấy, cái trót lỡ đầu thai
nhầm thế kỷ ấy, mà chúng tôi phải gánh như cây thánh giá trên mình, đeo nó bước
đi trong kinh thành ánh sáng, nơi mọi người hoan hỷ, chỉ riêng bọn chúng tôi
héo hắt với thập tự trong tim, bởi bao nhiêu "thành công" nghề nghiệp
cũng không xoá được nỗi bất lực toàn diện, bó tay, không thể rút độc tài ra
khỏi guồng máy thống trị, rút tham nhũng ra khỏi dân mình, rút bất công ra khỏi
số phận những đứa trẻ bụi đời trên khắp nẻo Sài Gòn Hà Nội, rút ê chề khỏi thân
thể những cô gái bán mình sang Hồng Kông, Hàn Quốc...
Sống trên đất Pháp từ lâu, quá lâu, gần ba phần tư cuộc đời, đã là một nửa
người Pháp, đã có thể trở thành người Pháp, nhưng tại sao nửa kia vẫn muốn, vẫn
nhận, vẫn là người mình, mặc dầu khó ai biết rõ mình là ai, là người
gì, ngoài tấm thẻ căn cước và tờ hộ tịch. Người ta bảo đó là người Pháp gốc
Việt, người Mỹ gốc Việt, nhưng có ai rõ người là gì và gốc là gì?
Điểm rõ nhất là sự xuất huyết nội tâm cả người lẫn gốc mỗi khi
được tin về nước mình, từ thuở thuyền nhân vượt biển.
Ở những thuyền nhân sống sót đến Paris,
lại một kỳ vọng mới cho tương lai. Bao nhiêu thế hệ đã qua, đến Pháp, hết lớp
này lớp khác, mỗi lần đều mang một khát vọng mới: và nếu ai đó có thành công về
kinh tế xã hội, cũng không khoả lấp được niềm tuyệt vọng của một dân tộc.
Một dân tộc không thiếu nhân tài, có nền văn hoá lâu đời, nhưng bao nhiêu thập
niên đã trôi qua, không thể ngóc mình lên khỏi nấc thang chót về quyền làm
người, cũng là nấc thang xác định nền văn minh của một nước. Đó là một cái nhục
mà chúng tôi phải chịu, và chúng tôi có trách nhiệm.
Cái nhục ấy, chúng tôi, những kẻ đầu thai nhầm thế kỷ phải chịu trách
nhiệm và mang trong người như một ung nhọt nội tâm, chưa có thuốc chữa và cũng
không thể ngỏ cùng ai. Mà nói thế nào? Ngoài niềm tuyệt vọng dấu kín trong
lòng, rồi một phút nào đó, bí mật trào qua nét bút.
Tranh Lê Tài Điển mang những nét bí mật như thế.
Một họa sĩ bảo: "Có những khuôn mặt dễ bắt, có những khuôn mặt khó
bắt". Chữ bắt của ông thật tài tình, mà không chỉ với tranh,
dường như với bất cứ loại hình nghệ thuật nào cũng vậy, đều có những đối tượng
khó bắt và những đối tượng dễ bắt.
Lê Tài Điển là một khuôn mặt khó bắt. Khuôn mặt ở đây cũng là toàn bộ con người
và nghệ thuật. Nhìn một bức tranh "tươi" của ông, với màu xanh hy
vọng, sắc thắm, nhiều ánh sáng, đường nét dứt khoát không lưỡng lự, các gam màu
ăn khớp trong mật độ hài hoà, vẫn thấy như có cái gì không ổn, "không
đúng", chưa phải ông, chưa phải chúng tôi, không phải.
Trong tim của mắt, có sự từ chối những gì quá sáng, quá vui, nơi Lê Tài Điển.
Ngược lại, chỉ khi nhìn những nét vá víu, ngượng nghịu, như quẹt vội, như bút
ráp, những nét âm u, vô hình thức, chưa phải là hình, một thứ ánh sáng chưa
thoát khỏi bóng đêm, một tương lai chưa đến đã vỡ, một kết hợp chưa thành đã
vữa, đó mới thực là Lê Tài Điển.
Bởi tranh ông cũng là hiện thân cái mâu thuẫn, cái đen tối trong tâm hồn chúng
tôi, những người Việt sống ở chốn này: ánh mắt nào cũng muốn lừ lên một chút
phẫn nộ, uất ức cái gì đó, rồi lại dịu xuống chịu đựng, đợi chờ. Ai cũng muốn
làm một cái gì đó cho đất nước, nhưng rồi vẫn ngồi trơ đó, bó tay, hoặc hồ hởi
đi về, ngậm ân huệ mà nuốt trôi nhân cách.
Lê Tài Điển vẽ được cái bãi rác ấy trong tim chúng tôi. Vẽ được cái vùng phân
tranh, bất phân thắng bại, nhưng không ai nhường ai, trong thâm tâm người Việt,
đã có hoà bình gần một phần ba thế kỷ. Ông vẽ những đen tối cạnh tranh, của một
cộng đồng chưa từng hội ngộ, chưa từng đoàn kết, nhưng đã lên ngôi những
nghi ngờ, những đố kỵ, những đổ vỡ, những tàn tạ.
Paris, những
ngày tuyết tháng 2/2012
Thụy Khuê
Đặng Thái Sơn biểu diễn nhạc Chopin tại Paris
RFI Bài đăng ngày 08/03/2010 Cập nhật lần cuối ngày 08/03/2010 17:06 TU
Trung tâm âm nhạc Cité de la Musique tại Paris mời nhạc sĩ Đặng Thái Sơn tham dự vào chương trình vinh danh Frédéric Chopin ngày Chủ Nhật 14/3/2010.
Nhạc sĩ Đặng Thái
Sơn
DR
Trong khuôn khổ các chương trình kỷ niệm 200 năm ngày sinh nhạc sĩ Frédéric Chopin, Trung tâm âm nhạc Cité de la Musique tại Paris tổ chức gần 20 buổi trình diễn để giới thiệu lại những tác phẩm của người nhạc sĩ đến từ Ba Lan, nhưng đã chọn nước Pháp làm quê hương thứ hai.
Nhân dịp này, Cité de la Musique đã mời nhạc sĩ Đặng Thái Sơn tham dự vào chương trình mang tên mang tên "Chopin, người của châu Âu".
Nhạc sĩ Đặng Thái Sơn là nguời châu Á đầu tiên đoạt giải thưởng dương cầm quốc tế Chopin năm 1980.
Nhạc sĩ Đặng Thái Sơn sẽ trình diễn :
Vào lúc 15 giờ - ngày Chủ Nhật 14 tháng 3/2010
Địa điểm : Cité de la Musique - 221 Avenue Jean Jaurès-75019 Paris
PHÁP -
Bài đăng : Thứ năm 03 Tháng Mười Một 2011 - Sửa đổi lần cuối Thứ năm 03 Tháng Mười Một 2011
Đăng biếm họa nhà tiên tri Mahomet, một tòa báo trào phúng bị phóng hỏa
Họa sĩ biếm họa Luz cầm tờ báo Charlie Hebdo số đặc biệt được đặt tên lại là "Charia Hebdo", trước tòa soạn báo tại Paris đã bị hư hại, ngày 02/11/2011.
REUTERS/Benoit Tessier
Anh Vũ RFI
Rạng sáng ngày hôm qua, tòa soạn tuần báo trào phúng nổi tiếng của Pháp Charlie Hebdo tại Paris đã bị đốt cháy trước khi phát hành số đặc biệt đưa tranh biếm họa nhà tiên tri Hồi giáo Mahomet lên trang nhất.
Theo nguồn tin của Viện công tố Paris, có kẻ đã ném bom xăng gây ra vụ hỏa hoạn, tuy không gây thiệt hại về người nhưng đã làm hư hại một phần của tòa soạn. Cảnh sát đã vào cuộc điều tra, tuy chưa khẳng định cụ thể nhưng nhiều nghi vấn tập trung vào hướng đây là vụ tấn công có chủ định, liên quan đến số báo chuẩn bị phát hành.
Giám đốc xuất bản của tờ tuần báo, ông Stéphane Charbonnier khẳng định có sự liên hệ trực tiếp giữa vụ hỏa hoạn và số báo đặc biệt chuẩn bị ra. Đây là số báo thứ 1.011 nhân sự kiện phe nổi dậy Libya thông báo thiết lập lại luật Hồi giáo và sự thắng thế của đảng Hồi giáo Ennahda trong cuộc bầu cử tại Tunisia. Số báo này đăng trên trang nhất bức biếm họa nhà tiên tri Mahomet với những câu chơi chữ châm biếm hài hước được cho là nhạo báng nhà tiên tri của Hồi giáo.
Theo các lãnh đạo tuần báo thì sau sự kiện bị phóng hỏa, nhiều quầy bán báo tại Paris có thể đã từ chối bán số báo này. Chưa hết, ngày hôm qua trang mạng của tờ báo cũng đã bị tin tặc tấn công, đưa lên trang chủ một bức ảnh nhà thờ Hồi giáo và một bài kinh Coran được dịch sang tiếng Anh. Trên trang Facebook của tờ báo, hôm nay cũng tràn ngập các lời bình chửi rủa vì cho rằng số báo của Charlie Hebdo tuần này đã nhạo báng nhà tiên tri của đạo Hồi.
Đây không phải lần đầu tiên, năm 2006 khi cho đăng những bức vẽ biếm họa nhà tiên tri Mahomet của họa sĩ Đan Mạch, tờ báo hài huớc này cũng đã nhận được nhiều lời đe dọa.
Vụ hỏa hoạn xảy ra đối với tòa báo Charlie Hebdo lần này tuy chưa có kết luận điều tra nhưng vẫn gây nên những phản ứng bất bình trong dư luận và chính giới Pháp vì cho rằng việc tấn công vào một tòa báo là hành động xâm phạm nghiêm trọng quyền tự do ngôn luận./
ĐÀI LOAN - TRUNG QUỐC -
Bài đăng : Thứ bảy 29 Tháng Mười 2011 - Sửa đổi lần cuối Thứ bảy 29 Tháng Mười 2011
Đài Loan trưng bày tác phẩm của nghệ sĩ Trung Quốc Ngải Vị Vị
Ông Ngải Vị Vị vắng mặt tại cuộc triển lãm ở Đài Loan (Reuters)
Thụy My
Hôm qua (28/10/2011), Viện bảo tàng Mỹ thuật Đài Bắc đã khai mạc cuộc triển lãm mới của nghệ sĩ Trung Quốc Ngải Vị Vị, mang tên « Ngải Vị Vị vắng mặt ». Cuộc triển lãm này trưng bày nhiều tác phẩm táo bạo của nhà nghệ sĩ ly khai nổi tiếng thế giới đang bị Bắc Kinh đàn áp.
Đặc biệt có thể kể một bức ảnh trong đó nhà ly khai dùng ngón giữa trỏ vào chân dung Mao Trạch Đông trưng trên quảng trường Thiên An Môn, một hành động được xem là sỉ nhục đối với phương Tây. Một trong số các tác phẩm gây tranh cãi nữa là chân dung ông Ngụy Kinh Sanh, một trong những nhà hoạt động dân chủ nổi tiếng nhất của Trung Quốc, đã bị tù 15 năm trước khi sang Mỹ sống lưu vong.
Hoành tráng nhất là tác phẩm sắp đặt mang tên « Forever Bicycles », gồm 1.200 chiếc xe đạp được chồng chất lên nhau, biểu trưng cho sự thay đổi trong cộng đồng người Trung Quốc. Tác phẩm này vừa được Ngải Vị Vị hoàn tất sau khi được tạm trả tự do.
Ông Ngải Vị Vị, một nghệ sĩ nhiều lần mạnh dạn công khai chỉ trích đảng Cộng sản Trung Quốc, đã bị chính quyền Trung Quốc bắt giữ hồi tháng Sáu, gây phẫn nộ cho dư luận thế giới. Sau ba tháng bị giam giữ ở một địa điểm bí mật, ông đã được tạm tha nhưng vẫn đang bị truy tố về tội trốn thuế, và bị quản thúc không cho ra khỏi Bắc Kinh.
Ngải Vị Vị tuyên bố : « Chính sự khiếm diện của tôi đã tạo cho cuộc triển lãm một ý nghĩa đặc biệt ». Ông cho rằng việc ông phải vắng mặt trong cuộc triển lãm riêng lớn nhất từ trước đến nay của mình trước một cộng đồng người Hoa, tự nó đã nói lên tất cả.
Hôm 13/10, tạp chí chuyên ngành nghệ thuật nổi tiếng của Anh, Art Review, đã tặng cho Ngải Vị Vị danh hiệu Nghệ sĩ gây ảnh hưởng nhiều nhất thế giới. Tổng biên tập tạp chí nhận định : « Ngải Vị Vị đã nhắc nhở cho giới nghệ thuật vai trò chính trị quan trọng của họ, như một nhân tố phản kháng, vượt ra khỏi lãnh vực đôi khi khép kín của các phòng triển lãm tranh và bảo tàng…Sự dấn thân của ông cho thấy nghệ thuật có thể tác động đến một lượng khán giả rộng rãi và gắn bó với thế giới thực ». Ngay sau đó Bắc Kinh đã lên tiếng phản đối việc trao tặng danh hiệu này.
Triển lãm kéo dài ba tháng, giới thiệu nhiều tác phẩm của Ngải Vị Vị được sáng tác từ năm 1983 cho đến nay, kể cả các tác phẩm sắp đặt, ảnh nghệ thuật, điêu khắc và video. Một phát ngôn viên chính phủ Đài Loan cho hay, bà Lộ Thanh, vợ ông Ngải Vị Vị dự định sẽ đến Đài Bắc vào tháng tới để xem triển lãm./
CUBA -
Bài đăng : Thứ ba 24 Tháng Năm 2011 - Sửa đổi lần cuối Thứ ba 24 Tháng Năm 2011
Một họa sĩ nổi tiếng Cuba chỉ trích đầu óc hẹp hòi của chính quyền
Vladimir Alejo Montesdeoca, con trai của một nhà ly khai Cuba đang tuyệt thực - ông Vladimir Alejo - trước cửa nhà mình tại La Habana, ngày 29/4/11.
Reuters
Thanh Phương
Họa sĩ Pedro Pablo Oliva đã bị Hội đồng tỉnh Pinar del Rio cách chức đại biểu, do ông đã tiếp các nhà đối lập tại xưởng vẽ của ông, và cũng vì ông đã chỉ trích chính phủ trên các trang mạng của phe đối lập Cuba.
Chính quyền Cuba xem ông Pedro Pablo Oliva là một « tên phản động », « tên phản bội Tổ quốc », nhận tiền của CIA và ủng hộ việc sáp nhập Cuba vào Hoa Kỳ. Trong một bức thư đăng trên trang web của ông, www.pedropablooliva, họa sĩ Oliva phản bác những lời cáo buộc đó. Theo ông, những lời cáo buộc này chỉ dựa trên việc ông đã dám bày tỏ những quan điểm của mình.
Hoạ sĩ Oliva khẳng định quyền của ông được tự do phát biểu và gặp gỡ các nhà đối lập. Ông viết: « Tôi là một người không chịu câm nín trước sai trái. Tôi cũng đấu tranh chống đầu óc hẹp hòi». Ông tuyên bố đấu tranh vì « một xã hội tốt đẹp hơn », nhưng không nhất thiết là phải lập ra một đảng khác, ngoài Đảng Cộng sản độc quyền lãnh đạo ở Cuba.
