‘Dám ăn dám nói dám nhìn sự thật’. Tbt Tô Lâm: ‘Phía sau thông điệp là ngộ nhận, là tự huyễn hoặc, là tự ru mình'

20 Tháng Giêng 20258:52 SA(Xem: 604)

VĂN HÓA ONLINE - DIỄN ĐÀN ĐA NGUYÊN 2 - THỨ HAI 20 JAN 2025


‘Dám ăn dám nói dám nhìn sự thật’. Tbt Tô Lâm: ‘Phía sau thông điệp là ngộ nhận, là tự huyễn hoặc, là tự ru mình'


BBC 17/1/2025

https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cy8xyxmre9xo


image011Nguồn hình ảnh, VGP. Tổng Bí thư Tô Lâm tại Hội nghị Chính phủ và chính quyền địa phương hôm 8/1/2025


Tổng Bí thư Tô Lâm vừa có những phát biểu gây xôn xao, trong đó ông đã thẳng thắn chỉ ra những "điểm yếu chết người" của Việt Nam.


Phát biểu tại Diễn đàn Quốc gia về Doanh nghiệp Công nghệ Số Việt Nam lần thứ 6 tại Hà Nội vào sáng 15/1, ông Tô Lâm đã đặt ra một loạt câu hỏi về vị trí thực sự của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu.


Diễn đàn lần này có chủ đề "Làm chủ công nghệ số, làm chủ quá trình chuyển đổi số Việt Nam bằng doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam".


Trước đó, tại Hội nghị triển khai Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia vào ngày 13/1, Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (Ban chỉ đạo) đã được thành lập. Ban này trực thuộc Bộ Chính trị và Tổng Bí thư Tô Lâm làm trưởng ban.


Ở phần đầu bài phát biểu hôm 15/1, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh chuyển đổi số là yếu tố sống còn để Việt Nam bắt kịp xu thế phát triển của thế giới.


Ông khẳng định điều này không chỉ là cơ hội để nâng cao năng suất, đổi mới sáng tạo mà còn là điều kiện tiên quyết để thu hẹp khoảng cách phát triển, cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân.


Tiếp đến, ông đề cập đến những thành tựu mà Việt Nam đạt được trong những năm qua, chẳng hạn như doanh thu ngành công nghệ số đã tăng trưởng mạnh mẽ, đạt 152 tỷ USD vào năm 2024, cao hơn 35,7% so với năm 2019.


'Ngộ nhận, tự huyễn hoặc, tự ru mình'


image013Nguồn hình ảnh, Getty Images. Ông Tô Lâm cho rằng trình độ công nghệ còn thấp khiến doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu tham gia vào các khâu đơn giản trong chuỗi cung ứng toàn cầu


Bên cạnh ghi nhận những gì mà ông cho là sự phát triển ấn tượng của khoa học công nghệ Việt Nam, Tổng Bí thư Tô Lâm nói:


"Tuy nhiên, với tất cả sự thẳng thắn, cầu thị và lắng nghe, chúng ta thấy vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục để đảm bảo sự phát triển vững mạnh của công nghệ số và doanh nghiệp công nghệ số quốc gia."


Lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam chỉ ra năng lực nghiên cứu và phát triển của Việt Nam còn nhiều hạn chế, phụ thuộc lớn vào nguồn lực ngoại, khiến cho khả năng tự chủ công nghệ gặp khó khăn.


Việc thu hút nhân tài công nghệ cao chưa hiệu quả dẫn đến thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, cản trở quá trình đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp.


Trình độ công nghệ còn thấp khiến doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu tham gia vào các khâu đơn giản trong chuỗi cung ứng toàn cầu.


Ông Lâm cho biết ông đã được báo cáo rằng Việt Nam giữ vị trí thứ hai trên thế giới về xuất khẩu điện thoại di động thông minh, thứ năm về xuất khẩu linh kiện máy tính, thứ sáu về xuất khẩu thiết bị máy tính, thứ bảy về gia công phần mềm và thứ tám về xuất khẩu thiết bị linh kiện điện tử.


Phát biểu của ông Tô Lâm được coi là "một góc nhìn khác" so với những thông điệp lạc quan, một bức tranh tươi sáng mà các lãnh đạo Việt Nam thường vẽ ra. Vào năm 2020, Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng đã đặt mục tiêu mỗi hộ gia đình Việt Nam một đường truyền cáp quang, mỗi người dân một điện thoại thông minh, hạ tầng di động 4G/5G phủ rộng cả nước. Ông Hùng thậm chí còn đánh giá Việt Nam có khả năng đi đầu thế giới trong lĩnh vực internet vạn vật - mạng lưới các thiết bị vật lý được kết nối với nhau thông qua internet.


Báo cáo của Bộ Công thương vào tháng 6/2024 rằng Việt Nam đứng thứ hai thế giới về nước xuất khẩu điện thoại không dây, đứng thứ năm thế giới về xuất khẩu máy tính đã tạo ra bầu không khí lạc quan, hứng khởi khắp các mặt báo.


Tạp chí điện tử Kinh Doanh viết Việt Nam được nhiều nước ngưỡng mộ, học tập còn báo Thanh Niên gọi Việt Nam là "ông lớn" xuất khẩu.


Nhưng Tổng Bí thư Tô Lâm lại đặt ra hàng loạt câu hỏi, chỉ ra vấn đề nằm sau những số liệu này:


"Đây là những con số có vẻ ấn tượng, hoành tráng, đáng tự hào, nhưng thử hỏi chúng ta đã bao giờ nhìn sâu vào bản chất những số liệu này chưa? Chúng ta đóng góp được bao nhiêu phần trăm giá trị trong đó? Hay là mình đang ở phân khúc thấp nhất của chuỗi giá trị, chủ yếu là gia công cho nước ngoài?"


"Một cái áo bán ra mà thiết kế, vải, nhuộm, chỉ, cúc đều của người khác thì mình được bao nhiêu? Có chăng chỉ là công lao động và sự ô nhiễm môi trường? Số liệu tôi nêu trên được trích dẫn từ báo cáo của lãnh đạo về thành tích của ngành mình."


"Tôi cứ tự hỏi đây liệu có phải là 'ngộ nhận', là 'tự huyễn hoặc', là 'tự ru mình' không?" Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh.


Ông Tô Lâm dẫn chứng với trường hợp của Samsung.


"Nhân đây tôi muốn nói thêm: ngành điện tử, sản xuất điện thoại và linh kiện, khu vực FDI xuất khẩu 100% giá trị điện thoại và linh kiện nhưng nhập đến 89% giá trị linh kiện này. Samsung đầu tư vào Việt Nam từ 2008 đến nay, tại Thái Nguyên có 60 doanh nghiệp đối tác cấp I cung ứng cho Samsung thì tới 55 doanh nghiệp nước ngoài; tại Bắc Ninh có 176 đối tác cấp I, thì có tới 164 doanh nghiệp nước ngoài."


Trước nay truyền thông trong nước luôn dành những lời có cánh về đầu tư của Samsung ở Việt Nam, có thể dẫn ra một vài nhan đề bài báo như Việt Nam thành cứ điểm chiến lược R&D của Samsung; Điểm sáng từ Samsung: Thu hút FDI tại Việt Nam; ... nhưng ít đề cập tới thực trạng rằng ít có doanh nghiệp nội địa cung cấp linh kiện cho tập đoàn này, như lời ông Tô Lâm nói.


Ngành công nghiệp phụ trợ ở Việt Nam vẫn còn nhiều yếu kém. Đây là thực tế được thừa nhận rộng rãi.


Điều này dẫn đến một thực trạng rằng, tuy đất nước thu hút được nhiều công ty nước ngoài đến, nhưng lại không thể tạo cơ hội giúp các doanh nghiệp trong nước bán sản phẩm cho các ông lớn này.


Liên quan đến vấn đề ô nhiễm môi trường mà ông Tô Lâm nhắc đến ở trên, sản xuất công nghiệp ở Việt Nam tạo ra gánh nặng khá lớn cho việc xử lý rác thải trong nước.


Một báo cáo xuất bản vào tháng 4/2024 của Liên Hợp Quốc cho thấy Việt Nam nhiều năm liền nằm trong nhóm nhập khẩu rác thải, phế liệu, đặc biệt là rác thải nhựa hàng đầu thế giới.


Nguyên nhân đến từ việc thiếu phế liệu nhựa chất lượng cao để làm nguyên liệu sản xuất. Thế nhưng, việc thiếu cơ sở xử lý, phân loại đạt chuẩn đã dẫn tới tình trạng rác chồng rác.


Hay xa hơn, hẳn nhiều người dân miền Trung vẫn chưa quên được thảm họa môi trường năm 2016 khiến cá chết hàng loạt.


image015Nguồn hình ảnh, Getty Images. Việt Nam được nhận định là sớm mất đi lợi thế lao động giá rẻ


"Tôi muốn nêu rõ những bất cập này để chúng ta nhìn thẳng vào sự thật rằng doanh nghiệp của chúng ta đang đứng ở đâu trong chuỗi giá trị toàn cầu cũng như trong năng lực cạnh tranh quốc tế để mà cố gắng."


"Trong thực tế, sự đóng góp của khu vực FDI đối với việc nâng cao tiến bộ khoa học nội địa còn thấp; trên 80% doanh nghiệp FDI sử dụng công nghệ trung bình; 14% sử dụng công nghệ lạc hậu, khoảng 5% sử dụng công nghệ cao. Sắp tới đây chúng ta phải thu hút FDI có chọn lọc tốt hơn. Đừng để Việt Nam trở thành cứ điểm 'lắp ráp - gia công', là bãi rác về công nghệ của thế giới, trong khi doanh nghiệp trong nước không học hỏi được gì," ông Tô Lâm nhấn mạnh.


Nhiều năm qua, không khó để tìm thấy các bài viết của truyền thông trong nước ca ngợi thành tựu thu hút đầu tư nước ngoài của Việt Nam.


Những từ, cụm từ như "hấp dẫn", "điểm sáng", "điểm nóng", "làn sóng đầu tư" hay "bùng nổ đầu tư" được ồ ạt sử dụng.


Một trong những lợi ích to lớn mà FDI mang lại là tác động lan tỏa (spillover) hay tác động tràn, tức sự có mặt của các doanh nghiệp FDI thúc đẩy doanh nghiệp trong nước thay đổi hành vi như đổi mới công nghệ, thay đổi chiến lược sản xuất, kinh doanh ...


Giáo sư Vũ Tường, Trưởng khoa Chính trị học, Đại học Oregon (Mỹ), nhận định với BBC News Tiếng Việt vào tháng 3/2024 rằng Việt Nam đang không hưởng lợi nhiều từ tác động lan tỏa.


Và dường như đây là bất cập dai dẳng của Việt Nam trong nhiều năm khi Bộ Tài chính thừa nhận vào năm 2018 rằng "tác động lan tỏa của khu vực FDI đối với doanh nghiệp trong nước chưa đáp ứng được kỳ vọng, mối liên kết giữa các doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp FDI còn lỏng lẻo, thiếu chặt chẽ".


Chính việc không tận dụng được tác động lan tỏa này, như Kinh tế gia Trần Văn Thọ nhắc đến trong cuốn sách Cú sốc thời gian và kinh tế Việt Nam xuất bản năm 2015, là một trong những nguyên nhân khiến đất nước vuột mất cơ hội để đạt được những thành tựu phát triển kinh tế kinh ngạc như Nhật Bản hay Hàn Quốc.


Việt Nam từ lâu đã trở thành một điểm đến hấp dẫn của các nhà đầu tư nước ngoài, hưởng lợi từ xu hướng "Friendshoring" "China+1" trong bối cuộc chiến tranh thương mại Mỹ-Trung diễn ra căng thẳng.


"Friendshoring" là chuyển sản xuất sang các nước thân thiện hơn, còn "China+1" (Trung Quốc+1) là đa dạng hóa chiến lược kinh doanh sang các nước khác, tránh tập trung toàn bộ vào Trung Quốc.


Tuy nhiên, sản xuất công nghiệp ở Việt Nam vẫn đang chủ yếu là "lấy công làm lãi", lắp ráp, không sử dụng nhiều chất xám.


Điển hình, Việt Nam tham gia mạnh mẽ vào chuỗi sản xuất bán dẫn nhưng chỉ ở khâu hậu kỳ như đóng gói, kiểm định, lắp ráp,... chứ không phải ở khâu tiền kỳ mang tính chiến lược hiện do Trung Quốc và Đài Loan thống trị.


Thậm chí, các lợi thế mà Việt Nam đang có hiện nay cũng đang dần mai một. Nhiều chuyên gia nhận định việc thu hút FDI ở Việt Nam chủ yếu dựa vào ưu đãi thuế và nhân công giá rẻ.


Thế nhưng từ năm 2022, Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) đã dự báo Việt Nam sẽ sớm mất đi lợi thế nhân công giá rẻ vì xu hướng già hóa cũng như chi phí lao động tăng.


Việt Nam đã bước qua đỉnh cao dân số vàng. Theo Bộ Y tế, tỉ lệ sinh ở Việt Nam năm 2024 là khoảng 1,91 con/phụ nữ - mức thấp nhất trong lịch sử. Bộ cũng dự báo tỉ lệ này sẽ tiếp tục giảm trong các năm tiếp theo, đặt ra thách thức về tình trạng thiếu hụt lao động.


Không những thế, việc Việt Nam hưởng lợi khi các nhà máy dịch chuyển khỏi Trung Quốc cũng có thể đương đầu rủi ro dưới chính quyền Trump 2.0.


Rủi ro này càng lớn khi thâm hụt thương mại giữa Việt Nam và Mỹ trong 11 tháng đầu 2024 vượt mức 113 tỷ USD, mức cao nhất trong 11 tháng của một năm so với bất kỳ năm nào trước đây.


Trong nhiệm kỳ đầu của Trump, mối quan hệ song phương về mặt kinh tế đã xấu đi khi ông Trump cho rằng Việt Nam lạm dụng thương mại với Mỹ để trục lợi.


Theo Tổng cục Thống kê, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam trong 10 tháng đầu 2024 với kim ngạch đạt 98,4 tỷ USD.


Và vào cuối tháng 12/2024, trang Nikkei Asia đã đề cập tới khái niệm "Vietnam+1", cho rằng các công ty lo ngại nhiệm kỳ Trump thứ hai đã chuẩn bị phương án dời nhà máy khỏi Việt Nam.


Đây thực sự là những thách thức lớn cho một nền kinh tế phụ thuộc FDI nhiều như Việt Nam.

12 Tháng Mười Một 2024(Xem: 1754)
VIỆT NAM 50 NĂM ‘GIÔNG TỐ’