Bí quyết về nghề 800 năm tuổi ở Việt Nam

21 Tháng Chín 201612:47 SA(Xem: 9644)

"VĂN HÓA ONLINE-CALIFORNIA"  THỨ  TƯ  21 SEP 2016


Bí quyết về nghề 800 năm tuổi ở Việt Nam


Marco Ferrarese


  • BBC 18 tháng 9 2016


image093

Image copyright Other Image caption Mành bằng tre dùng để cán mỏng lớp đầu tiên của trang giấy đang sắp được hình thành (Ảnh: Kit Yeng Chan)


Ở ngoài hiên của một căn nhà ở làng Suối Cỏ (Lương Sơn) cách Hà Nội 45 Km, hai phụ nữ đang ngồi xổm, nhúng tay vào nước đục trong một xô nhựa để chọn lọc các sợi bột giấy trắng.


Phía sau họ là 3 thùng nước ngâm vỏ cây để tách lấy sợi giấy. Họ đánh giá độ đồng đều của bột giấy mềm trước khi mang ép thành giấy dó, một loại giấy làm thủ công, không có hóa chất và có thể tồn tại, một cách đáng ngạc nhiên, tới 800 năm.


Một phụ nữ đứng dậy, lấy trong xô ra một cục bột giấy và bắt đầu dùng vồ đập. Khi bột giấy đã đủ mịn đều thì người phụ nữ kia rải nó lên một khung giá lọc, dùng một mành tre làm nó dẹt xuống tạo lớp đầu tiên cho tờ giấy. Trong việc làm giấy, cần nhất là phải kiên nhẫn.


image090

Image copyright Other Image caption Trần Hồng Nhung là doanh nhân có tầm nhìn xa đã thiết kế ra dự án này (Ảnh: Kit Yeng Chan)


Tôi đến đây cùng Trần Hồng Nhung, một doanh nhân trẻ ở Hà Nội, người thành lập ra xí nghiệp giấy dó tháng 6/2013 để hiện đại hóa nghề đang mất dần này.


Có từ thế kỷ 13, giấy dó được dùng nhiều để vẽ tranh dân gian, nhưng nó mất dần đi với việc công nghiệp hóa nhanh làm cho các nghề thủ công thành lạc hậu trong những thập niên qua. Với việc sản xuất sổ sách, bưu thiếp, lịch và nhiều loại khác cần giấy bền chắc để nghệ sĩ có thể dùng làm giấy vẽ thì dự án giấy dó tạo được kế sinh nhai cho các nông dân nghèo và gìn giữ được một nghệ thuật bị lãng quên nhưng vô giá.


image094

Image copyright Other Image caption Làm ra tờ giấy này theo cách thức cổ truyền đòi hỏi có nước, nơi rộng rãi, thời gian và sự kiên nhẫn


Chúng tôi rời các đại lộ bê tông nhựa của thủ đô sáng nay, phóng nhanh trên quốc lộ, qua các nhà cao và hẹp, rồi nhà thưa dần nhường chỗ cho cảnh cây cối và đồng lúa.


Bà Nhung nói “Nghề làm giấy cần có một môi trường tự nhiên xung quanh.”


image096

Image copyright Kit Yeng Chan Image caption Hai phụ nữ Việt Nam đang xem xét độ đồng đều của cục bột giấy để cán nó thành giấy dó.


Được làm từ vỏ cây rhamnoneuron balansae, một cây nhiều chất cellulose có ở Bắc Việt Nam và Hồ Nam Trung Quốc, việc sản xuất giấy dó cần nhiều nước, không gian và thời gian. Theo truyền thống, vỏ cây phải được ngâm 3 tháng trong nước vôi cho đủ mềm và tách sợi ra, nhưng ngày nay người ta đã biết cách rút ngắn xuống còn 24 tiếng. Bột giấy sau đó được giã mỏng, làm mịn, và rải thành tờ giấy và phơi nắng nhiều tuần. Cuối cùng ta có được giấy mềm. thô mặt, viết không nhòe, chịu ẩm tốt, không có acid, ít bị mối, và đáng ngạc nhiên nhất là có thể tồn tại được nhiều thế kỷ.


Trước đây bà Nhung thấy lo về tình trạng làm giấy khi bà đến làng Dương Ô, cái nôi của nghề này, cách Hà Nội 40 Km về phía Đông Bắc, ở châu thổ sông Hồng. Chỉ còn lại 3 gia đình làm giấy. Đối mặt với việc đô thị hóa nhanh, người dân làng phải vất vả kiếm cho đủ sống đến mức họ định bỏ hẳn nghề giấy để chuyển sang nghề khác ổn định hơn.


 
image097

Image copyright Other Image caption Quá trình làm giấy theo cách cổ truyền là công phu nhưng tạo ra sản phẩm đáng ngạc nhiên.


“Tôi ra sức thuyết phục họ là truyền thống này đáng để gìn giữ, đặc biệt vì không ai trong lớp trẻ quan tâm giữ lại công việc vất vả,” bà giải thích. “Cả làng đã biến thành thị trấn nhỏ bao quanh bởi các nhà máy. Không gian cần thiết để làm giấy không còn nữa và quan trọng nhất là nguồn nước hoàn toàn bị ô nhiễm.”


image098

Image copyright Other Image caption Những sợi giấy được làm từ vỏ của một cây có nhiều cellulose có ở Bắc Việt Nam và tỉnh Vân Nam, Trung Quốc (Ảnh: Kit Yeng Chan)


Dự án giấy dó bắt đầu từ những người làm giấy ở Dương Ô nhưng gặp hết khó khăn này đến khó khăn khác. Giải pháp đã xuất hiện khi bà Nhung tìm thấy một dự án của NGO (Tổ chức phi chính phủ) ở Việt Nam của quỹ JICA, mà trước đó họ đã làm việc với làng nghèo Suối Cỏ. Để hỗ trợ tạo việc làm, tổ chức này đã có một chuyên gia Nhật dạy dân làng Suối Cỏ cách làm giấy theo thủ công.


“Tôi ngưỡng mộ cách mà Nhật Bản biến nghề làm giấy của họ thành di sản văn hóa phi vật thể của Unesco, để nó trở thành một hình thức nghệ thuật đáng ao ước trong xã hội Nhật,” Bà Nhung nói. “Ở Việt Nam thì khác. Ở đây chúng tôi không được chính phủ giúp đỡ gì.”


image099

Image copyright Other Image caption Tương lai của dạng nghệ thuật quý giá này nằm trong tay người phụ nữ này và nhóm thợ nhỏ của bà.


Bà thấy rằng với tay nghề mới có thì dân làng Suối Cỏ sẽ có thể là rất thích hợp để vực lại nghề giấy dó. Không những họ cần việc làm mà họ lại có sẵn nguồn lực thiên nhiên (nước sạch và không gian rộng) cần thiết để sản xuất loại giấy cổ truyền.


Ngày nay, tuy làng Suối Cỏ chưa là điểm du lịch nhưng các xưởng làm giấy của làng có tiềm năng lớn. Được ruộng lúa xanh rờn và đồi thấp bao quanh, làng là nơi lý tưởng để người nghệ sĩ đến ở (ở đây du khách có thể học quá trình làm giấy cũng như vẽ và làm việc) mà bà Nhung dự kiến sẽ mở ngay điểm du lịch khi có vốn.


image100

Image copyright Other Image caption Giấy dó có khả năng tồn tại, một cách đáng ngạc nhiên, tới 800 năm (Ảnh: Kit Yeng Chan)


Trong khi chờ đợi, bà đã tới Nhật, Lào và Malaysia để hồi sinh nghề giấy dó và học kỹ thuật mới làm giấy thủ công. Giấy kiểu cổ này đã được các nhà cung cấp nghệ thuật phân phối trên khắp thế giới, cũng như làm sổ sách, bưu thiếp và các quà tặng khác bằng giấy mà bà Nhung bán tại cửa hàng lưu niệm khuất nẻo ở quận Ba Đình, Hà Nội, tiền lãi đều chuyển tất cả trở lại cho dự án giấy dó.


Mặc dù nhiệt tình như vậy nhưng con đường phía trước vẫn nhiều khó khăn. Phần lớn thu nhập từ dự án chỉ vừa đủ để bù đắp các chi tiêu để thành lập xưởng giấy này.


“Lúc này tôi đang vận động hành lang việc phát triển dự án xã hội ở Việt Nam nhưng tôi nghĩ việc này còn lâu,” bà Nhung nói trong khi bà kiểm tra chất lượng các tờ giấy vừa phơi xong. Được đặt dưới sàn nhà, các tờ giấy lấp lánh như kim cương thô dưới nắng chiều.


Ở thời điểm này, tương lai của hình thái nghệ thuật quý giá này nằm trong tay bà và nhóm thợ nhỏ của bà.


Bài tiếng Anh đăng trên BBC Travel

30 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 11783)
Điều làm du khách không khỏi ngạc nhiên là nhiều hạng mục cổ của các di tích này bị phá đi và xây mới lại. Không gian đỉnh Yên Tử những ngày này trở nên ồn ào bởi hàng loạt công trình dở dang cùng tiếng máy xây dựng vang vọng khắp vùng núi.
23 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 12376)
07 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 11021)
Xuân Tân Mùi-791-Phùng Hưng (người Đường Lâm-Sơn Tây) dấy binh đánh đuổi quân xâm lược nhà Đường, làm chủ đất nước, nhân dân tôn là bố cái đại vương Kỷ Mùi-889-Năm sinh Ngô Quyền , anh hùng dân tộc, lãnh đạo cuộc kháng chiến chống nam Hán năm 938, lập nhà Ngô mở đầu giai đoạn quốc gia độc lập
02 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 20100)
Hồ Trường là một thi phẩm nổi tiếng của nhà cách mạng Nguyễn Bá Trác vào đầu thập niên hai mươi. Tác giả người làng Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam, từng theo Cụ Phan Bội Châu trong phong trào Đông Du và hưởng ứng phong trào Đông Kinh của Cụ Phan Chau Trinh. Từng làm quan dưới triều Nguyễn, Ông cũng là nhà biên khảo cho Phủ Toàn Quyền Đông Dương và là chủ bút ( phần Hán Văn) của tờ Nam Phong Tạp Chí do Phạm Quỳnh sáng lập.
24 Tháng Mười Một 2014(Xem: 16028)
Hát Quan Họ là một lối Hát Thơ rất đặc thù nổi tiếng vùng Kinh Bắc ( gồm Bắc Ninh và Bắc Giang). hay còn gọi là Dân Ca Quan Họ. Hằng năm cứ dip Xuân về vào tháng Giêng Âm Lịch là Hội Làng mở các Lễ Hội đầy mầu sắc văn hóa dân gian, trong đó Lễ Hội Lim làng Tiên Du là lễ hội lớn và hoành tráng nhất.
14 Tháng Mười 2014(Xem: 10404)
Chiều 27-9, ông Nguyễn Đức Kiếm - phó giám đốc bảo tàng tỉnh Nghệ An cho biết, bảo tàng đã tổ chức trao thưởng của UBND tỉnh cho ông Nguyễn Văn Bình (ngụ ở xóm 9, xã Hưng Lợi, huyện Hưng Nguyên, Nghệ An) - người đã có công phát hiện và giao nộp 2 khẩu súng thần công cho bảo tàng.
07 Tháng Mười 2014(Xem: 10603)
(Dân trí) - Ngày 6/10, TS. Phan Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích cố đô Huế (TTBTDTCĐH) cho biết chiếc xe kéo của vua Thành Thái đang làm một số thủ tục, chuẩn bị được đưa về cố hương.
01 Tháng Mười 2014(Xem: 11743)
Dân ca Ví, Giặm là “thổ sản” độc đáo trong kho tàng dân ca Nghệ Tĩnh, thể hiện đậm nét bản sắc riêng của con người xứ Nghệ. Hát Ví, hát Giặm đã tồn tại hàng trăm năm nay trong đời sống nhân dân xứ Nghệ, được lưu truyền qua nhiều thế hệ cho đến ngày nay.
08 Tháng Chín 2014(Xem: 14696)
Doãn Quốc Sỹ là một nhà văn, nhà giáo nổi tiếng tại miền Nam Việt Nam từ trước 1975. Ông đã dậy học tại các trường Trung học như Nguyễn Khuyến (Nam Định) Chu Văn An (Hà Nội) Trần Lục (Sài Gòn). Làm Hiệu trưởng trường Trung học Hà Tiên, Giáo sư trường Trung học Hồ Ngọc Cẩn, Giáo sư trường Đại học Văn khoa Sài Gòn và Đại học Sư phạm Sài Gòn Giữa thập niên 60, ông du học tại Hoa Kỳ về ngành Giáo dục và trở về nước dậy học cho tới 1975.
28 Tháng Tám 2014(Xem: 10673)
Một giá hầu bóng đang cử hành giá “Quan lớn Tuần Tranh” tại đền ngã Năm Sàigon. Khởi động cho giá hầu là ban nhạc Cung Văn gồm đàn nguyệt, đàn đáy, phách, trống chầu, trống con, sáo, ngâm hát những bài ca vinh danh vị tướng “Trấn thủ Lưu đồn” trong lịch sử Việt Nam.
21 Tháng Tám 2014(Xem: 12478)
Trước mắt tôi là sưu tập Văn Nghệ số 40 ra 3-1953. Lúc này cơ quan Hội văn nghệ đang đóng ở rừng Việt Bắc. Nhân cái chết của Stalin, tạp chí của Hội ra một số đặc biệt, không chỉ Tố Hữu mà nhiều tác giả khác có bài liên quan tới sự kiện này.
07 Tháng Tám 2014(Xem: 11222)
Nhân câu chuyện bầu chọn, đề cử và chỉ định cán bộ tại Việt Nam trước Đại hội Đảng Cộng sản dự kiến vào năm 2016 đang thu hút sự chú ý của dư luận, BBC Tiếng Việt xin giới thiệu một số trích dẫn lịch sử liên quan đến chế độ quan tước và thế tập thời phong kiến để bạn đọc tham khảo:
20 Tháng Ba 2014(Xem: 11791)
Kể từ ngày 20 tháng Ba cho đến 20 tháng Năm năm 2014, Viện Lưu trữ Quốc Gia (Archives Nationales) tổ chức cuộc triển lãm với tựa đề ‘‘Quan hệ Việt-Pháp qua bốn thế kỷ’’. Sau khi được trưng bày ở Hà Nội và Sài Gòn, nay cuộc triển lãm được đưa sang Paris, trong khuôn khổ chương trình Năm Việt Nam tại Pháp.
06 Tháng Ba 2014(Xem: 12301)
Chùa Hương (Hà Nội), đến hẹn lại lên, sau Tết Nguyên đán Canh Dần 2010, chỉ trong duy nhất cái ngày khai hội thôi, đất Phật đã đông đến kỷ lục: 6 vạn lượt khách/ngày! Bên cạnh tắc đường, trộm cắp, chèn ép khách..., nạn xả thịt thú rừng diễn ra ngang nhiên và kinh hoàng.
23 Tháng Hai 2014(Xem: 9953)
Dưới đây là bài nói chuyện có ghi âm của Ls Lâm Lễ Trinh trong buổi giới thiệu sách “Tuyết Xưa, Viết về Văn học” của Gs Trần Ngọc Ninh ngày 29.9.2002 tại Viện Việt Học, Intitute of Vietnamese Studies, ở số 15355 Đại lộ Brookhurst, Westminster, Californie
06 Tháng Hai 2014(Xem: 15014)
Vào những ngày đầu xuân, Người Việt có thú vui là đi xem quẻ đầu năm, xem gia đạo có được yên lành ấm no trong năm mới hay không? Cũng vì thế, mời quý thính giả cùng đến với Hòa Ái và chiêm tinh gia Phước Lộc để nghe chia sẻ về quẻ “kỳ môn độn giác” của năm Giáp Ngọ.
11 Tháng Mười Hai 2013(Xem: 13975)
Đờn ca tài tử Nam Bộ của Việt Nam vừa được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc (UNESCO) chính thức công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Quyết định trên được đưa ra tại phiên họp ngày 5/12 của Ủy ban Liên chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 8 của UNESCO diễn ra ở Baku, Azerbaijan, từ ngày 2/12-7/12, Thông tấn xã Việt Nam đưa tin.
25 Tháng Mười Một 2013(Xem: 11984)
Theo ông, Tổng thống Eisenhower (Jan1953-Jan 1961) cho rằng nếu Đông dương mất về tay CS sẽ là mối đe dọa Mỹ nhưng người Mỹ không muốn đưa quân vào (1). Năm 1954 Eisenhower nói nếu Đông Dương mất, Đông Nam Á sẽ mất theo y như ván cờ Domino, Mỹ đã thỏa thuận với khối SEATO (2) để bảo vệ Đông Dương và đã bơm 7 tỷ viện trợ quân sự kinh tế cho Việt Nam Cộng Hòa từ 1955-1961.