VĂN HÓA ONLINE - ĐIỂM NÓNG A - THỨ NĂM 12 NOV 2020
Ý kiến-Bài vở vui lòng gởi về: lykientrucvh@gmail.com (VănHóa Online-California)
Trung Quốc: Thách thức đối ngoại hàng đầu của Joe Biden
12/11/2020
Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu tại bộ Ngoại Giao Mỹ khi tiếp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đến thăm Washington ngày 25/09/2015. Bên cạnh là Ngoại trưởng John Kerry. AFP - PAUL J. RICHARDS
Ngoại trưởng John F. Kerry đang dạo bước trên bờ hồ Hoàn Kiếm gần đền Ngọc Sơn hôm 23/5/2016,ông đang trả lời phỏng vấn phóng viên đài CBS News, trong lúc Tồng thống Obama lần đầu tiên đến thăm Việt Nam, và ông đang ăn bún chả ở một quán ăn giữa lòng Hà Nội mang theo quyết định dỡ bỏ lệnh cấm vận VN. (Photo: Picasa/David Nakamura).
Minh Anh
Ngày 07/11/2020, Joe Biden, ứng viên đảng Dân chủ, đã về đầu cuộc đua vào Nhà Trắng, trở thành vị tổng thống thứ 46 của Hoa Kỳ. Một khi yên vị tại phòng Bầu Dục, một trong những hồ sơ đối ngoại đầu tiên ông phải để tâm đến chính là Trung Quốc. Theo giới quan sát, căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington ít có cơ may hạ nhiệt.
Nước Mỹ trở lại !
« Nước Mỹ dẫn đường thế giới trở lại ! » tổng thống tân cử Joe Biden đã phát biểu như trên ngay tại quê nhà, Wilmington, bang Delaware, ngay sau khi có thông báo kết quả bầu cử. Tuyên bố này làm dấy lên câu hỏi : Phải chăng nước Mỹ sắp trở lại với những cơ chế đa phương mà Hoa Kỳ thời Donald đã bỏ rơi trong bốn năm qua ? Hay Washington sẽ can dự nhiều hơn trên trường quốc tế ?
Ông Hubert Vedrine, cựu ngoại trưởng Pháp, trên làn sóng RFI cảnh báo : Đó chẳng qua chỉ là những gì châu Âu đang mơ tưởng. Cụm từ « hướng dẫn thế giới » mà ông Biden nói đến chính là « sự trở về với vai trò lãnh đạo hàng đầu của Mỹ ».
Thế nhưng, vị thế này của Mỹ đang bị lung lay, ngày càng bị Trung Quốc cạnh tranh dữ dội. Cuộc chiến thương mại và công nghệ mà tổng thống Trump khởi động nhằm chống lại Trung Quốc trong bốn năm qua là một minh chứng rõ ràng.
Ba mươi năm sau khi chiến tranh lạnh kết thúc, thế cân bằng trên thế giới và khu vực đã có những thay đổi cơ bản. Hoa Kỳ, tuy vẫn chiếm ưu thế quân sự với phần còn lại của thế giới, nhưng phải đối mặt với một Trung Quốc ngày càng trỗi dậy mạnh mẽ trong nhiều lĩnh vực, từ kinh tế, công nghệ cho đến quân sự. Tiến trình này đã được thực hiện một cách có bài bản và nhắm mục tiêu dài hạn.
Publicité
Le Monde Diplomatique (số ra tháng 11/2020) vẽ ra một viễn cảnh mà ở đó thế giới trong tương lai có thể phải đối mặt với một trong hai kịch bản : Hoặc một trật tự cân bằng các khối mới giữa Washington và Bắc Kinh được hình thành, hoặc Trung Quốc soán ngôi Hoa Kỳ lãnh đạo thế giới vào khoảng năm 2050.
Trump : Chính sách châu Á là chống Trung Quốc
Trong cảnh quan này, có lẽ ông Donald Trump là nguyên thủ Mỹ duy nhất công khai vạch rõ và phê phán những chính sách sai lầm của những người tiền nhiệm, cũng như nhiều nước phương Tây khác, đã tạo thuận lợi cho Bắc Kinh vươn lên thành cường quốc. Nguyên thủ Mỹ còn cho rằng, toàn cầu hóa đã gây ra nhiều thiệt hại nặng nề cho tầng lớp trung lưu Mỹ.
Thế nên, trong bốn năm qua cầm quyền, Donald Trump thực hiện một chính sách ngoại giao co cụm, triệt thoái Hoa Kỳ ra khỏi nhiều vùng lợi ích mà Washington đã có được. Đặc biệt là chính sách với châu Á, từng là một ưu tiên hàng đầu dưới tổng thống tiền nhiệm Barack Obama, đã bị ông phá tan ngay khi bước chân vào Nhà Trắng khi cho rút Hoa Kỳ khỏi hiệp ước Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP).
Barthélémy Courmont, chuyên gia về Đông Bắc Á, Viện Quan hệ Quốc tế và Chiến lược, cho rằng chính sách châu Á của ông Trump chủ yếu được tóm gọn trong hai cách tiếp cận : Khai mở đối thoại với Bắc Triều Tiên, nhưng do thiếu sự chuẩn bị nên đã thất bại, và tiến hành « cuộc chiến thương mại » chống Trung Quốc.
Đà đi lên thành cường quốc của Bắc Kinh, giờ là một nỗi ám ảnh tại Washington, vô hình chung trở thành trọng tâm trong chính sách đối ngoại chung của Mỹ. Và những cuộc chiến thương mại, công nghệ cũng như cuộc đối đầu ngoại giao gần như thường nhật giữa Mỹ và Trung Quốc đã để lại các vết hằn khó phai.
Trump và Biden : Cùng một chiến lược với Trung Quốc
Trong bối cảnh này, liệu việc Joe Biden đắc cử có làm cho mối quan hệ Mỹ và Trung Quốc sẽ được cải thiện hơn hay không ? Đâu là chính sách đối ngoại với Trung Quốc của Joe Biden ? Về điểm này, Bắc Kinh tỏ ra không mấy ảo tưởng khi hiểu được rằng « Trump ra đi, nhưng chủ nghĩa Trump vẫn ở lại. »
Trang mạng bằng tiếng Anh của Hoàn Cầu Thời Báo (Global Times) , cơ quan ngôn luận không chính thức của đảng Cộng sản Trung Quốc, trong bài xã luận còn đi xa hơn khi cảnh báo : « Trung Quốc không nên nuôi dưỡng bất kỳ ảo vọng nào khi cho rằng Biden đắc cử sẽ làm cho quan hệ Mỹ - Trung được hòa dịu hay được cải thiện (…) Đối đầu giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, cũng như sự cảnh giác của Mỹ đối với Trung Quốc sẽ ngày càng gia tăng. »
Nói một cách cụ thể : Trong một chừng mực nào đó, Joe Biden đồng tình với những đánh giá của Trump về Trung Quốc, do vậy ông cũng sẽ áp dụng cùng một kiểu chính sách với Trung Quốc như người tiền nhiệm, nhưng có thể theo một phương cách khác. Nhà phân tích về châu Á, Alice Ekman, Viện Nghiên cứu An ninh của Liên Hiệp Châu Âu (EUISS), trên đài phát thanh France Culture giải thích :
« Ở đây có một sự đồng thuận giữa hai chính đảng Dân Chủ và Cộng Hòa, theo đó Trung Quốc là một mối đe dọa đối với các lợi ích của Mỹ. Do vậy, tôi không nghĩ rằng sẽ có một sự thay đổi đường hướng từ phía chính quyền Biden tương lai đối với Trung Quốc. Có thể chỉ thay đổi về mặt phương pháp, bởi vì trước đó, chẳng có một sự kềm chế nào hết đối với Trung Quốc trong chiều này cũng như chiều ngược lại.
Lời lẽ đưa ra là quá cứng rắn, đó là chưa kể đến những việc đã làm và các quyết định đã đưa ra nữa. Chính quyền Mỹ, bộ Thương Mại đã cho công bố danh sách các thực thể Trung Quốc bị xếp vào diện không thể tin cậy, nhất là đối với các tập đoàn công nghệ. Thế nên, cạnh tranh thương mại và công nghệ, theo tôi, vẫn sẽ tiếp tục trong những năm tới. »
Như vậy, đường lối đối ngoại của Washington đối với Bắc Kinh là bất di bất dịch. Bảo vệ những lợi ích kinh tế và ưu thế quân sự của Mỹ, cũng như việc chặn đà tiến của Trung Quốc phải là những ưu tiên hàng đầu. Do đó, châu Á vẫn sẽ làm đấu trường chính giữa Mỹ và Trung Quốc.
Joe Biden : Một mặt trận chung đối phó Bắc Kinh ?
Trong cuộc đọ sức này, Joe Biden hy vọng có thể trông cậy vào các đồng minh châu Á và châu Âu từng bị Donald Trump bỏ rơi, nhằm thành lập một mặt trận chung làm đối trọng với Bắc Kinh trong nhiều hồ sơ lớn, chẳng hạn như vấn đề Đài Loan.
Theo quan điểm của ông Jean-François Huchet, giám đốc INALCO Viện Quốc Gia Ngôn Ngữ và Văn Minh Đông Phương, khi trả lời phỏng vấn đài RFI Tiếng Việt, Đài Loan vẫn sẽ là một chiếc gai lớn trong quan hệ Trung – Mỹ.
Jean-François Huchet : « Về phần Đài Loan, người ta nhận thấy có một sự chuyển hướng của Mỹ muốn thắt chặt hơn nữa mối quan hệ với Đài Loan. Trong hồ sơ này, về mặt hình thức, chính quyền tương lai có thể sẽ có ít những hành động khiêu khích hơn những gì tổng thống Trump làm trước đây. Nhưng về mặt cơ bản, người ta dự báo Hoa Kỳ tiếp tục cung cấp vũ khí cho Đài Loan, và việc này có nguy cơ khiến Bắc Kinh phật lòng.
Một khía cạnh khác trong hồ sơ này, đó là có một khả năng phối hợp với châu Âu. Nghĩa là ông Trump đã gây nhiều xích mích với châu Âu trên bình diện thương mại và công nghệ. Nếu Hoa Kỳ có thể trở lại với một mối quan hệ hòa dịu hơn với châu Âu, thì có nhiều hy vọng Mỹ và châu Âu thành lập một mặt trận chung đối phó với Trung Quốc trong nhiều hồ sơ, từ chiến tranh thương mại cho đến cuộc chiến công nghệ, mà cũng có thể cả những vấn đề liên quan đến sự hiện diện của phương Tây tại châu Á. »
Còn với những nước khác trong khu vực thì sao, nhất là trong vấn đề Biển Đông ? Vẫn theo nhà nghiên cứu tại INALCO, lập trường của Joe Biden trong mối quan hệ giữa Mỹ với các nước Đông Nam Á sẽ không có gì khác biệt so với các chính sách của Donald Trump.
Jean-François Huchet : « Liên quan đến Đông Nam Á, tôi cho rằng Hoa Kỳ sẽ trở về với lập trường từng được đưa ra dưới thời ông Obama. Nghĩa là mối quan hệ với các nước Đông Nam Á có một tầm quan trọng đáng kể, chứ không chỉ riêng gì với Nhật Bản, Hàn Quốc, những quốc gia vành đai đối với vùng ảnh hưởng của Trung Quốc trong lĩnh vực hàng hải. Ở đây, chúng ta cũng đã thấy được một lập trường tương đối rõ ràng từ phía đảng Dân Chủ, một lần nữa về mặt cơ bản, không có nhiều thay đổi đáng kể so với quan điểm cứng rắn của chính quyền Trump ».
Nhân quyền : Lá bài sau cùng ?
Có lẽ điểm khác biệt duy nhất trong chính sách đối ngoại của Joe Biden đối với Bắc Kinh chính là vấn đề nhân quyền. Hồng Kông, người Duy Ngô Nhĩ hay Tây Tạng có thể sẽ được sử dụng như là một công cụ để cản đà tiến thế bá quyền của Trung Quốc tại châu Á và có thể xa hơn nữa.
Tuy nhiên, chuyên gia về Đông Bắc Á, Barthélémy Courmont, trên trang mạng của Viện Quan hệ Quốc tế và Chiến lược (IRIS), lưu ý rằng « trong suốt ba thập niên qua, cùng với sự trỗi dậy thành cường quốc, Trung Quốc dường như đã thích nghi được với các chính quyền Cộng Hòa, vốn dĩ chỉ đọ sức với Bắc Kinh về các vấn đề thương mại, nhưng tỏ ra kín tiếng về hồ sơ nhân quyền, mà Bắc Kinh luôn xem đấy như là một hành động can thiệp chuyện nội bộ của Trung Quốc. Nhưng đồng thời các chính quyền Clinton và Obama cho thấy rõ không có khả năng áp đặt Bắc Kinh về các vấn đề chính trị, cũng như tất cả các đời tổng thống Mỹ nhìn chung cũng tỏ ra bất lực trong các vấn đề kinh tế và thương mại. »
Liệu Joe Biden có thể làm tốt hơn những người tiền nhiệm hay không ? Đây chắc chắn sẽ là một phương trình khó giải ! Nhất là các đồng minh của Mỹ từ Á đến Âu cũng hiểu rõ một điều rằng, trong mặt trận chung chống Trung Quốc, giữa Mỹ và họ không có cùng một đích ngắm. Washington đối đầu với Bắc Kinh còn là vì giành thế bá quyền, trong khi các đồng minh Á-Âu đối phó với Trung Quốc là chỉ để bảo vệ các lợi ích cốt lõi ! (RFI)
