Ts Trần Huy Bích: Viết thêm quanh chuyện tác giả của "Giáp Ngọ niên Bình Nam Đồ"

17 Tháng Tư 201611:18 CH(Xem: 15412)

"BÁO VĂN HÓA-CALIFORNIA" THỨ  HAI 18  APRIL 2016

VIẾT THÊM QUANH CHUYỆN

TÁC GIẢ CỦA “GIÁP NGỌ NIÊN BÌNH NAM ĐỒ”

 

image005

Ts Trần Huy Bích

 

image006

Bình Nam Đồ

 

Nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Man Nhiên vừa cho chúng ta biết nhà nghiên cứu sử Tạ Chí Đại Trường không phải là người nhận thấy và lên tiếng sớm nhất đính chính sự sai lầm của nhóm phiên dịch và giới thiệu sách Hồng Đức Bản Đồ năm 1962 về tác giả của “Giáp ngọ niên Bình Nam đồ.”

Trong bài “Quần đảo Hoàng Sa,” đăng trong tập san Sử Địa số 29 với chủ đề “Đặc khảo về Hoàng Sa và Trường Sa,” phát hành từ tháng 1 đến tháng 3 năm 1975 tại Sài Gòn, học giả Hoàng Xuân Hãn đã viết:

“Nhân tiện, xin mách một sự lầm trong sách ấy về tên vị đốc suất Đoan quận-công sai vẽ bản Giáp ngọ niên Bình Nam đồ. Đó không phải là Nguyễn Hoàng như chú thích ở trang 139 đã ghi. Ấy là Bùi Thế Đạt, làm đốc suất coi trấn Nghệ An năm Giáp Ngọ 1774 (Đại Việt Sử kí tục biên)…”

Nhà thơ, nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Man Nhiên hoàn toàn đúng. Giáo sư Hoàng Xuân Hãn đã lên tiếng về điều ấy từ đầu năm 1975. Tôi thành thật cám ơn ông Nguyễn Man Nhiên đã nhắc cho biết như thế. Phía sau là bản chụp những lời của Gs. Hoàng Xuân Hãn ở trang 14 của tập san Sử Địa số 29 (tháng 1 đến tháng 3 năm 1975):

image008

(Tập san Sử Địa số 29. Bản do nhà xuất bản Văn Nghệ và Khai Trí chụp in lại ở hải ngoại năm 1992. Bài của Gs. Hoàng Xuân Hãn ở các trang 11-22 của số tập san này)

Tạ Chí Đại Trường là một trong những người đóng góp bài cho tập san Sử Địa. Qua những câu anh viết trong Thần, người và đất Việt (Westminster, CA : Văn Nghệ, 1989), ta không thấy dấu hiệu chứng tỏ anh đã đọc bài viết của Gs. Hoàng Xuân Hãn (hoặc đã đọc nhưng có thể chưa chú ý đúng mức tới chuyện giáo sư “mách một sự lầm”):

“Thực ra nỗi phân vân trong lập luận của ông (chỉ Gs. Trương Bửu Lâm) là do ông tưởng rằng chữ ‘đốc suất Đoan quận công họa tiến’ trên ‘Giáp ngọ niên Bình nam đồ’ đó là của Nguyễn Hoàng. Phủ biên tạp lục của Lê Quí Đôn …. ghi: ‘Giáp ngọ 1774, trấn thủ Nghệ An là Đoan quận công Bùi Thế Đạt dâng sớ xin đánh phương nam, được chấp nhận và được phong kiêm chức đốc suất Bình nam Đại tướng quân dưới quyền Hoàng Ngũ Phúc.’ Như thế năm Giáp ngọ ghi trên bản đồ là năm 1774, thực hiện cho mục đích chinh nam nên có lời chú thêm là ‘Tự Đồng Hới chí Cao Miên giới’…” (Tạ Chí Đại Trường. Thần, người và đất Việt. Westminster, CA : Văn Nghệ, 1989. Chú thích số 10, trang 214). Chỉ dùng Phủ biên tạp lục của Lê Quí Đôn để biện minh cho kiến giải của mình, Tạ Chí Đại Trường không hề nhắc tới những lời của Gs. Hoàng Xuân Hãn.

Trong những trang di bút được phổ biến gần đây, anh nhắc lại:

 “Trở lại với Bình Nam đồ …Chúng tôi là người đi sau – không ‘sau’ lắm – nên quả quyết đó là bản đồ của Đoan quận công Bùi Thế Đạt vẽ dâng lên Trịnh Sâm, sử dụng cho chiến dịch Bình Nam 1774, chiếm kinh thành Huế. Điều này được ghi trong Thần, người và đất Việt, viết trước năm 1988, in ở Mĩ 1989, Nxb Văn Nghệ. Và dám quả quyết điều xác định này là tuyệt đối.” Tuy “quả quyết” về điều xác định của mình, Tạ Chí Đại Trường vẫn không hề nhắc tới những lời Gs. Hoàng Xuân Hãn viết ra đầu năm 1975.

Các tháng 3 và 4 năm 1975 là những tháng “dầu sôi lửa bỏng” ở miền Nam Việt Nam. Với sự “tổng tấn công” của quân đội miền Bắc, toàn vùng cao nguyên rồi tới Huế, Đà Nẵng … và các tỉnh miền Trung lần lượt thất thủ, đưa tới việc cầm cự ở Xuân Lộc, giao tranh ở Biên Hòa, rồi vòng vây quanh Sàigòn… Trong hoàn cảnh ấy, mấy ai còn tâm trí đọc tập san Sử Địa!  Sau ngày 30-4, cùng với nhiều văn hóa phẩm khác của miền Nam, nhiều số đặc san ấy bị tịch thu, thiêu hủy… Mãi 17 năm sau (1992) mới được nhà xuất bản Văn Nghệ và Khai Trí tìm ra một bản cũ, chụp in lại ở quốc ngoại, phẩm chất yếu kém, nhiều trang chữ rất mờ. Tạ Chí Đại Trường bị bắt đi “học tập cải tạo” từ 1975 tới 1981. Tuy từng đóng góp bài cho nhiều số trước của tập san Sử Địa, việc anh không được đọc số 29 là một điều rất có thể xảy ra. Một phần vì những lời “mách” của Gs. Hoàng Xuân Hãn chỉ được đưa ra qua 6 dòng trong một bài khá dài (12 trang), về một đề tài quan trọng và cấp thiết hơn rất nhiều: quần đảo Hoàng Sa.   

Người viết những dòng này cũng là một trong những người truy tìm rồi may mắn có được tập san Sử Địa số 29, và đã đọc bài của Gs. Hoàng Xuân Hãn cùng nhiều bài khác trong đó. Xin thú thật là cũng chỉ chuyên tâm tới những chứng cớ về chủ quyền của Việt Nam tại Hoàng Sa và Trường Sa, không chú ý đúng mức tới câu chuyện về tác giả của bộ “Bình Nam đồ.” Thành thật cám ơn nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Man Nhiên đã có nhã ý mách cho biết.

Trong các sử liệu thời Lê hoặc viết về thời Lê, tôi chưa có Lê Quý Dật Sử. Tán đồng nhận thức của Tạ Chí Đại Trường về nhân vật “Đoan quận công” chỉ  hoàn toàn dựa theo Đại Việt Sử Ký Tục BiênPhủ Biên Tạp Lục. Sau khi đọc những hàng “Góp ý” của nhà nghiên cứu Nguyễn Man Nhiên, tôi coi lại thiên “Nhân vật chí” trong Lịch Triều Hiến Chương Loại Chí, và thấy chuyện Bùi Thế Đạt có tước phong Đoan quận công được nói rất rõ trong đó (Tập I, trang 361, bản in của Nxb Khoa Học Xã Hội ở Hà Nội năm 1962).

Qua các sự kiện trên, xin được ghi lại những bài học sau:

1)      Biển học mênh mông, khó ai có khả năng đọc tất cả những tài liệu cần thiết. Tạ Chí Đại Trường đọc rất nhiều, rất kỹ, nhưng cũng không biết đến những hàng “mách một sự lầm” Gs. Hoàng Xuân Hãn viết ra đầu năm 1975. Trước đó, tuy cũng nhận thấy “Giáp Ngọ niên Bình Nam đồ” không thể là tác phẩm của Nguyễn Hoàng, Gs. Trương Bửu Lâm cùng các học giả cộng tác trong ban phiên dịch và chú giải Hồng Đức Bản Đồ năm 1962 vẫn ghi “Đoan Quận công là Nguyễn Hoàng,” không biết có một “Đoan Quận công” khác là Bùi Thế Đạt. Sự kiện Bùi Thế Đạt có tước phong “Đoan Quận công” được chép trong Đại Việt Sử Ký Tục Biên, Phủ Biên Tạp Lục, Lịch Triều Hiến Chương Loại Chí (và Lê Quý Dật Sử theo nhà nghiên cứu Nguyễn Man Nhiên), vậy mà các nhà phiên dịch và chú giải Hồng Đức Bản Đồ năm 1962 cùng không biết chuyện ấy. Tôi có tập san Sử Địa số 29 và đã đọc bài “Quần đảo Hoàng Sa” của Gs. Hoàng Xuân Hãn, nhưng đã sót 6 hàng “mách một sự lầm” nằm trong bài, tưởng lầm rằng Tạ Chí Đại Trường là người đầu tiên biết tới vai trò của Bùi Thế Đạt. Trong việc học hỏi, tất cả chúng ta cần hết sức thận trọng mỗi khi đưa ra những lời nói, bài viết mang tính cách “xác quyết.”

 

2)      Các bậc có thực học thường vẫn thận trọng và khiêm tốn. Khi cho in Hồng Đức bản đồ năm 1962, Gs. Trương Bửu Lâm đã viết: "Chúng tôi đã cố gắng ... nhưng vẫn không bao giờ quên là tác phẩm còn rất nhiều khuyết điểm hay lỗi lầm," "Mong các độc giả vui lòng chỉ dẫn trong những khuyết điểm cũng như sửa chữa những lầm lỗi." Trong”Lời giới thiệu” bản dịch Đại Việt Sử Ký Tục Biên (dịch và khảo chứng: Ngô Thế Long, Nguyễn Kim Hưng; hiệu đính: Nguyễn Đổng Chi), viết tại Hà Nội ngày 1-7-1981, bổ sung 9 năm sau ngày 12-12-1990, dịch giả Nguyễn Kim Hưng đã viết: “Mặc dù người dịch cũng như người duyệt đã cố gắng hết sức mình, nhưng chắc chắn rằng bản dịch vẫn không tránh được còn nhiều sai sót… Rất mong bạn đọc, đặc biệt là giới nghiên cứu Sử học và giới Hán Nôm vui lòng chỉ bảo cho …” Khi góp ý về chuyện “Tạ Chí Đại Trường và Bình Nam đồ,” nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Man Nhiên cũng viết, Theo hiểu biết hạn hẹp của tôi, có lẽ người phát hiện và lên tiếng sớm nhất đính chính sự sai lầm của nhóm phiên dịch và giới thiệu sách HĐBĐ khi cho rằng tác giả của GNNBNĐ là Đoan quận công Nguyễn Hoàng … là học giả Hoàng Xuân Hãn.” Những thái độ thận trọng và khiêm tốn như thế thật đáng kính trọng.

Thành thật cám ơn nhà thơ, nhà nghiên cứu Nguyễn Man Nhiên đã nhắc tôi đọc kỹ lại một số tập san vẫn được giữ để đọc từ trên 20 năm nay. Trong niềm xúc động khi nghe tin nhà nghiên cứu sử Tạ Chí Đại Trường vừa qua đời, cũng như nhiều thân hữu khác, tôi có ý muốn “vinh danh” anh, nên đã không kiểm chứng lại một cách đúng mức tất cả những tài liệu hiện có. Tuy đọc sót bài viết về Hoàng Sa của Gs. Hoàng Xuân Hãn, chỉ với Phủ Biên Tạp Lục của Lê Quí Đôn, Tạ Chí Đại Trường vẫn mạnh dạn nói lên sự không đồng ý của anh đối với các nhà phiên dịch và chú giải cuốn Hồng Đức Bản Đồ về nhân vật Đoan quận công. Dù không là người đầu tiên phát hiện và lên tiếng về vai trò của Bùi Thế Đạt, Tạ Chí Đại Trường vẫn tự có những nhận xét độc lập mang tính cách khám phá, và mạnh dạn nói lên những nhận xét ấy.

Trần Huy Bích

 (14 tháng 4-2016)

* Nguyễn Man Nhiên viết:

Đa tạ nhiệt tình của giáo sư Trần Huy Bích đã viết thêm cho rõ quanh chuyện đi tìm tác giả của bản lộ đồ cổ có tên “Giáp Ngọ Niên Bình Nam Đồ”, một sử liệu quý giá ghi vẽ lại khá chi tiết bộ mặt địa lý – lịch sử vùng đất phía nam của Tổ quốc ở cuối thế kỷ XVII, giang sơn của các chúa Nguyễn mà thời bấy giờ gọi là xứ Đàng Trong hay Nam Hà. Kẻ hậu học rất mong được đọc thêm nhiều bài nghiên cứu lịch sử công phu khác của giáo sư. Trân trọng!

- 16.04.2016 vào lúc 1:07 am

26 Tháng Tư 2016(Xem: 17575)
1. Bài của tác giả Giao Chỉ Vũ Văn Lộc đăng trên báo Văn Hóa ngày 25/4/16. (Từ tác giả và bạn đọc gởi về tòa soạn). 2. Bài của tác giả Tiến sĩ Trần Huy Bích đăng trên báo Văn Hóa ngày 17/4/16. (Từ thân hữu gởi về tòa soạn). 3. Bài của tác giả Nguyễn Văn Lục đăng trên báo Văn Hóa ngày 25/4/16. (Từ bạn đọc gởi về tòa soạn). 4. Bài của tác giả Giáo sư Phạm Cao Dương đăng trên báo Văn Hóa ngày 22/4/2016. (Từ bạn đọc gởi về tòa soạn). 5. Đặc biệt về bài viết của Gs Phạm Cao Dương trên BBC tựa đề: Đính chính sai lầm về 'Nam Hải'.
24 Tháng Tư 2016(Xem: 17046)
"... Kết luận phần biên khảo này, tôi chỉ xin được trích dẫn quan điểm của sử gia Taylor, nó tóm tắt tất cả cái trách nhiệm của một đất nước trước sự xâm lăng của người Pháp là sự bất lực của một triều đình..."
24 Tháng Tư 2016(Xem: 17426)
30 Tháng Tư, 41 Năm Sau, Tưởng Niệm Big Minh: "Tại sao ông lại ra nhận trách nhiệm vào 2 ngày sau cùng. Chuyện gì sẽ xẩy ra nếu tướng Minh cũng theo đoàn tầu hải quân VNCH tách bến Sài Gòn ra đi đêm 29 tháng 4-1975. Nhưng ông quyết định ở lại chỉ để lãnh đòn thù trước mặt và sự sỉ nhục của bạn sau lưng..."
22 Tháng Tư 2016(Xem: 15769)
Ông Nguyễn Điểm (58 tuổi) trú tại Phú Hải, Lộc Vĩnh, Phú Lộc (Thừa Thiên - Huế) cho hay: “Do người dân không còn vớt mang về, cùng với đó số lượng cá chết quá nhiều, sau mấy ngày cá chết đọng lại đã tạo ra một mùi hôi khó chịu. Một số hộ dân xúc cá mang về cho vịt ăn khiến đàn vịt cũng chết theo”.
22 Tháng Tư 2016(Xem: 17462)
Tài liệu cho ngày 30 tháng Tư "...Có điều là cho đến tận bây giờ người Cộng Sản Việt Nam vẫn không chịu nhận ra những sai lầm của họ để sửa đổi, đặc biệt là từ bỏ truyền thống bạo lực để quan tâm tới cuộc sống của người dân. Cuối cùng ta cũng nên để ý tới những nhận định của Mao Trạch Đông và Đặng Tiểu Bình..." - Lê Duẩn: "Bè lũ phản động Bắc Kinh đều muốn xâm lược VN và Đông Nam Á". - BBC phỏng vấn ông Võ Văn Kiệt. - VĂN HÓA phỏng vấn ông Hoàng Minh Chính. - Xem thêm mục XÃ HỘI "Đêm tưởng nhớ Sàigon" do Montreal, Canada tổ chức.
19 Tháng Tư 2016(Xem: 16098)
12/04/2016: Chiến hạm Nhật "bám" Cam Ranh. 14/04/2016: Hoa Kỳ và Philippines tuần tra chung. 15/04/2016: Bộ trưởng Quốc phòng Ashton Carter hành quân trên USS John C. Stennis. 15/04/2016: Trung cộng điều 16 máy bay quân sự ra Phú Lâm-Hoàng Sa. 17/04/2016: Phó chủ tịch quân ủy Trung cộng thị sát đảo nhân tạo ở Trường Sa. 18/04/2016: Chiến đấu cơ Trung cộng hiện diện ở Đá Chữ Thập- Trường Sa. 19/04/2016: Mỹ phản đối Chiến đấu cơ Trung cộng đáp ở Chữ Thập.
19 Tháng Tư 2016(Xem: 15613)
"Qua e-mail của một niên trưởng, tòa soạn Văn Hóa nhận được hai bài viết của Bác sĩ Nguyễn Lương Tuyền ở Montréal, Québec, Canada. Một bài viết vào tháng 12/2013 và một bài viết ngày 11/4/2016. Để rộng đường dư luận trong bối cảnh tình hình Việt Nam trước và sau 1975, Văn Hóa đăng tải bài viết năm 2013. Kính mời quý bạn đọc xem thêm một tài liệu của cựu TBT Lê Duẩn". Ảnh dưới: Từ Mao Trạch Đông đến Tập Cận Bình.
17 Tháng Tư 2016(Xem: 14911)
" bộ Quốc Phòng Trung Quốc hôm 15/04 đã loan báo rằng tướng Phạm Trường Long, phó chủ tịch Quân Ủy Trung Ương Trung Quốc vừa thực hiện một chuyến đi thị sát Biển Đông". "thông tin về chuyến đi được loan báo đúng vào hôm bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ cùng đồng nhiệm Philippines bay ra thăm tàu sân bay Mỹ John C. Stennis đang hoạt động trên Biển Đông". (Xem chú thích bản đồ chiến sự Biển Đông trang trong)
13 Tháng Tư 2016(Xem: 13269)
"Phát ngôn nhân Lục Khảng ngày 12/4 cho hay đợt xả nước lần hai từ đập thủy điện Cảnh Hồng (tỉnh Vân Nam) được khởi sự đầu tuần này và sẽ kéo dài cho tới hết mùa nước thấp. Bắc Kinh đã tiến hành đợt xả nước lần thứ nhất từ ngày 15/3 tới ngày 10/4 sau khi Việt Nam lên tiếng yêu cầu hỗ trợ".
13 Tháng Tư 2016(Xem: 15284)
Bài bổ túc hoàn chỉnh của Gs Trần Huy Bích và Gs Trần Anh Tuấn LỜI TÒA SOẠN: - Trong loạt bài về Văn hóa - Văn học đăng tải mấy ngày qua , tòa soạn nhận được hai bài mới của Gs Trần Anh Tuấn và Gs Trần Huy Bích bổ túc thêm cho hoàn chỉnh. Xin giới thiệu cùng quý bạn đọc. Văn Hóa xin trân trọng cám ơn quí giáo sư, học giả, nhà nghiên cứu đã dành những cảm tình đặc biệt đến với báo Văn Hóa. Các ý kiến đóng góp, vui lòng gởi điện thư về tòa soạn / E-mail: lykientrucvaama@gmail.com - Gs Phạm Cao Dương: "Nhớ về Gs Nguyễn Khắc Ngữ". - Viện Trần Nhân Tông.
12 Tháng Tư 2016(Xem: 17930)
LỜI TÒA SOẠN: - Cùng một lúc, Ban biên tập báo Văn Hóa-California nhận được các bài viết của các quí vị: Ts Trần Anh Tuấn, Ts Nguyễn Thanh Liêm, Ts Trần Huy Bích, Ls Đoàn Thanh Liêm, Sử gia Nguyễn Văn Lục, Ts Mai Thanh Truyết. Chúng tôi xin trân trọng cám ơn quí giáo sư, học giả, nhà nghiên cứu đã dành những cảm tình đặc biệt, những trước tác quý giá đến với báo Văn Hóa.(Xem thêm : Gs Phạm Cao Dương) - Gs Phạm Cao Dương: "Nhớ về Gs Nguyễn Khắc Ngữ". - Viện Trần Nhân Tông.
10 Tháng Tư 2016(Xem: 15430)
Thiên tai "hạn hán" và Nhân tai "Mekong nghẽn mạch" (chữ của Bs Ngô Thế Vinh) hiện đang gây cơn "sốt" thời sự; nhưng bất ngờ khi đọc cuốn Tuyển tập Nguyễn Thanh Liêm (Tiến sĩ Trần Huy Bích viết lời tựa) mới thấy rằng Giáo sư Liêm đã khảo cứu Địa lý - Nhân văn - Văn hóa khu vực Đồng Nai - Cửu Long như một lời báo động về miền đất "trời cho".
10 Tháng Tư 2016(Xem: 16047)
Những khuôn mặt văn hóa tháng Tư "Cùng một lúc, Ban biên tập báo Văn Hóa-California nhận được các bài viết của các quí vị: Ts Trần Anh Tuấn, Ts Nguyễn Thanh Liêm, Ts Trần Huy Bích, Ls Đoàn Thanh Liêm, Sử gia Nguyễn Văn Lục, Ts Mai Thanh Truyết. Chúng tôi xin trân trọng cám ơn quí giáo sư, học giả, nhà nghiên cứu đã dành những cảm tình đặc biệt, những trước tác quý giá đến với báo Văn Hóa".
04 Tháng Tư 2016(Xem: 15920)
- “Quốc hội đã làm được nhiều việc, nhưng đáng tiếc là chưa có thêm quyết sách, quyết định công bố trước toàn dân về quyết tâm bảo vệ chủ quyền, nhất là trong thời điểm nhiều thách thức. Nếu làm được vậy thì nhân dân, cử tri cả nước sẽ hài lòng hơn với Quốc hội".
03 Tháng Tư 2016(Xem: 17209)
Miền Nam ngóng "Mùa nước lũ"
03 Tháng Tư 2016(Xem: 21104)
(VH) - Trong dòng lịch sử đảng CSVN, cuối tháng Ba đầu tháng Tư 2016, một sự kiện khác lạ diễn ra, đó là sự xuất hiện của ngôi sao "Venus" sáng rực trong vòm trời "tứ trụ triều đình" khô khốc. Ngôi sao "venus" có tên rất đẹp: Kim Ngân. Xưng hô cho phải phép: Bà Nguyễn Thị Kim Ngân, tân Chủ tịch Quốc hội VNCS, Chủ tịch Hội đồng Bầu cử Quốc gia. Danh xưng và nhiệm vụ của "Chủ tịch Hội đồng Bầu cử Quốc gia" ở đây khoan nói tới nội dung - bản chất của hội đồng này, chỉ nói tới hai chữ "Quốc gia", ai cũng cảm thấy nhá nhem đâu đó cái ánh sáng lờ mờ về điều gọi là đổi mới thể chế chính trị.
31 Tháng Ba 2016(Xem: 14578)
- "Hoạt động của ông Thường Vạn Toàn trên lãnh thổ Việt Nam kéo dài 4 ngày, trên lãnh thổ Trung Quốc sát biên giới với Việt Nam 2 ngày, một chuyến thăm khá dài và hiếm gặp". - "Trung Quốc cũng là một đối tác bình đẳng của Việt Nam như Hoa Kỳ hay Nhật Bản, Singapore, Philippines...Để dư luận khu vực và thế giới hiểu lầm Việt Nam và Trung Quốc "nói riêng" với nhau gì đó trên Biển Đông sẽ vô cùng nguy hại".