"Biển Bắc Natuna"vô hiệu hóa lưỡi bò?

VĂN HÓA ONLINE - TIN NÓNG  - THỨ TƯ 19 JULY  2017

"Biển Bắc Natuna": vô hiệu hóa lưỡi bò?

VĂN HÓA

Lý Kiến Trúc

19/7/2017

BÀI 4 (bổ túc)

Khi các nhà lãnh đạo thế giới nhìn thấy tài nguyên trên lục địa đã tới lúc cạn kiệt thì người ta bắt đầu chăm chú vào nguồn tài nguyên biển cả vốn chiếm 3/4 diện tích trái đất.

Thế giới đang chứng kiến cuộc tranh giành về tài nguyên ở vùng biển 3, 5 triệu km2 của bốn quốc gia Đông nam Châu á: Trung Quốc, Việt Nam, Philippines và Indonesia. Hiện Indonesia đang trở thành đề tài tranh luận với đề xuất quốc gia đặt tên cho khu vực biển ở quần đảo Natuna: Biển Bắc Natuna.

Không phải chỉ có đặt tên suông, Indonesia dự kiến sẽ trình danh xưng này lên Liên Hiệp Quốc để hợp thức hóa. 

Xứ sở vạn đảo Indonesialà một đảo quốc khổng lồ nằm giữa Đông Nam Á và Châu Đại Dương, tứ bề là đại dương nên có bờ biển dài 80.000 kilômét (50.000 dặm) gồm 13.487 đảo lớn nhỏ, thủ đô là Jakarta nằm trên hòn đảo lớn Java.

Khác với Việt Nam là bán đảo, giống với Philippines là đảo quốc. Các vùng biển Philippines theo truyền thống địa phương họ đều tự đặt tên. Phía tây của Philippines gọi là biển Tây, giống như phía đông của Việt Nam gọi là biển Đông.

Cách xa về phía bắc thủ đô Jakarta cả ngàn cây số là quần đảo Natuna. Từ trước tới nay, vùng biển quanh Natuna chưa có tên, bây giờ Indonesia quyết định đặt tên mới.

 Cách xa thủ đô Jakarta về phía bắc cả ngàn cây số là quần đảo Natuna, nằm cuối cực nam vùng biển gọi là "South China Sea", giáp ranh vùng biển Ca Mau của Việt Nam.

Hàng chữ East-West Shipping Route trên bản đồ: Con đường hàng hải quốc tế Đông - Tây từ eo Malacca đi ngang qua quần đảo Natuna của Indonesia. Natuna tựa như tọa độ trung chuyển giữa Trường Sa và Singapore nhưng gần Singapore hơn. Google Map

Natuna tên đầy đủ là Natuna Besar, là tên hòn đảo chính có diện tích  là 1720 km² thuộc quần đảo Natuna, giống như Trường Sa Lớn là tên hòn đảo chính của quần đảo Trường Sa.

Nhìn trên bản đồ, phạm vi biển đảo Natuna "cọ xát" với đường lưỡi bò cực nam do Trung Quốc tự vẽ (mặc dù cả thế giới không nước nào công nhận lưỡi bò). Nhưng dưới con mắt của các nhà phân tích, vùng biển "cọ xát" này chính là cái nhược huyệt phía Nam (sau cái nhược huyệt Tri Tôn và nam Côn Sơn ở miền Trung Nam Việt Nam) phản đối cái gọi là chủ quyền lịch sử của lưỡi bò 9 đoạn đã xâm lấn chủ quyền tài nguyên và biển của Indonesia.

Điểm kế tiếp về vị trí chiến lược, tạm gọi Natuna là điểm trung chuyển giữa Singapore và Trường Sa (Vành Khăn, Châu Viên, Chữ Thập). Từ quân cảng Changi tiến về Trường Sa, nếu bắt đầu từ Natuna, chiến đấu cơ và chiến hạm sẽ rút ngắn được hàng trăm cây số. Natuna có đủ điều kiện cho phi trường chiến đấu cơ và hải cảng nước sâu. 

Điểm thứ ba là vùng biển bắc Natuna "cọ xát" với vành ngoài lưỡi bò cực nam chưa có phân định thành một vùng "độn" trong cuộc tranh chấp với Trung Quốc.

Điểm thứ tư Indonesia luôn luôn nhấn mạnh về chủ quyền đối với nguồn tài nguyên cá và biển truyền thống của họ. Lập trường về tài nguyên và biển của Indonesia có thể hiểu rằng việc đặt tên mới cho quần đảo Natuna hoàn toàn không có nghĩa là chống lại Trung Quốc.

Vào ngày 17/8/16, ông Ahmad Santosa, Chỉ huy Lực lượng Đặc nhiệm 115, cơ quan chống đánh bắt cá bất hợp pháp của Indonesia, cho biết rằng đề xuất này sẽ “được gửi tới Liên Hiệp Quốc", và nói thêm rằng “nếu không có sự phản đối nào... thì Biển Bắc Natuna sẽ chính thức được công nhận”.

Diễn biến chi tiết bất thường ở G20

Búc hình này được các phóng viên yêu cầu nguyên thủ các nước Pháp. Đức, Trung Quốc, Hoa Kỳ và Anh quay ghế lại để lấy toàn bộ hậu cảnh. Ông Tập cố ý kéo ghế gần lại ông Trump. - "Này đồng chí chủ tịch, kéo ghế mà làm chi, thôi đành giã từ niềm vui mong manh!". Photo:  KAY NIETFELD

Ngày 7/7/2017, cựu Đại sứ Anh tại Hoa Kỳ, ông Christopher Meyer viết trên tờ Telegraph hôm 06/07/17 rằng tham vọng dùng G20 để thay đổi thế giới là chuyện không thể xảy ra.Và Tuyên bố Hamburg cũng chỉ là "văn kiện dài lê thê, trang trọng" do Đức dàn xếp.

Ngày 8/7/17, ngày thứ hai G20. Bà Ivanka Trump ái nữ của Tổng thống Trump bất ngờ ngồi vào ghế của bố họp cùng với bà May Thủ tướng Anh , ông Tập Chủ tịch Trung Quốc và bà Merkel Thủ tướng Đức, nước chủ nhà tổ chức G20. " Tất cả mọi người ngạc nhiên khi thấy ông Trump rời nửa chừng buổi họp. Quan sát bức ảnh do một nhà ngoại giao Nga chụp vội, thấy ông Chủ tịch Trung Quốc "nghệt mặt" ra, bà Merkel nhìn theo "hành tung bí mật" của ông Trump. Còn cái ghế của ông Tập kẹt cứng vì Ivanka Trump trám vào "kèm" chặt.

Ông Trump bỏ ngang cuộc họp đi đâu?

Quan sát bức ảnh chính trị: bà Ivanka Trump trám vào ghế của bố, ông Tập "nghệt mặt", bà Merkel ngó theo chân ông Trump. Có lẽ đây là bức ảnh giá trị nhất, nói lên nhiều điều trong hội nghị thượng đỉnh G20. Ảnh do một nhà ngoại giao Nga chụp vội.

Tại sao ông Trump bỏ ngang cuộc họp đi đâu mà vội vã thế? Tin bên lề G20 cho biết ông Trump đi gặp Tổng thống Joko Widodo. Gặp TT Indonesia để "deal" cái gì đến nỗi phải bỏ ngang thượng đỉnh? Có trời biết, nhưng ...

Ba tháng nữa sẽ khai diễn hội nghị thượng đỉnh Manila bàn về COC (13-14/11/2017). Phải chăng Jakarta là một quân bài chủ lực trong hội nghị Manila?

Mỹ chưa là một thành viên của Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) nhưng tại sao Mỹ quan tâm tới các quy tắc ứng xử cụ thể COC?

Xinn nhắc lại, cách đây 15 năm tại PhnomPenh Campuchia, ASEAN và Trung Quốc cùng soạn thảo bản Tuyên bố ứng xử ở biển nam Trung Hoa (DOC). Liên tiếp cứ ba năm một lần, các thành viên trogn DOC lại họp để bàn tới Bản Tuyên bố về cách ứng xử cụ thể ở biển nam Trung Hoa Code of Conduct (COC) for the South China Sea gọi tắt là COC. 

Ngày 14/6/2016, một hội nghị đặc biệt gồm của Ngoại trưởng các nước ASEAN và Trung Quốc tại Vân Nam, Trung Quốc. Tờ China Daily của nhà nước Trung Quốc hôm 17/8/16 đưa tin ASEAN và Trung Quốc đặt mục tiêu đến giữa năm sau sẽ hoàn tất phần khung của một Bộ quy tắc ứng xử cụ thể (COC).

Mười ngoại trưởng ASEAN + Trung Quốc + Tổng thư ký ASEAN Lê Minh Lương. Reuters

Ngày 28/4/2017, Thủ tướng VN Nguyễn Xuân Phúc dẫn đầu phái  đoàn sang Manila tham dự hội nghị cấp cao ASEAN + Trung Quốc.

Ngày 29/04/2017, ASEAN + Trung Quốc thỏa thuận với nhau soạn thảo về bản Dự thảo hiệp định khung COC.

Ngày 18/5/2017,  tại Quý Dương, Trung Quốc, cuộc đối thoại giữa ASEAN + Trung Quốc diễn ra chỉ một ngày. ASEAN +Trung Quốc tuyên bố đạt được sự bản dự thảo khung COC.

Trong 10 nước ASEAN có một số nước không tranh chấp với Trung Quốc nhưng bị ràng buộc phần nào bởi COC. Ví dụ như Indonesia.

Giới phân tích chính trị nghi vấn về những khu vực địa lý ở biển nam Trung Hoa, biển Đông Việt Nam,  biển Tây Philippines, biển Bắc Indonesia, Malaysia, Brunei cần hay không cần có Bộ quy tắc ứng xử cụ thể COC (Code of Conduct (COC) for the South China Sea)?

Những quốc gia ven biển có quyền tài phán những gì ở phạm vi đảo 12 hải lý và vùng đặc quyền kinh tế quốc gia (EEZ 200 hải lý Exclusive Economic Zone) theo Phán quyết PCA 12/7/2016 và Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển UNCLOS 1982 ? 

Thế nhưng, sau khi Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển UNCLOS ra đời năm 1982 khi quy định về Vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý (370.6 km) thì vấn đề quyền chủ quyền khai thác tài nguyên, đặc biệt là khai thác mỏ dầu khí của các nước có nguồn tài nguyên này là nguyên nhân dẫn đến xung đột. Xung đột tài nguyên giữa Trung Quốc và Việt Nam, Philippines, Indonesia là điều khó thể tránh khỏi.

Nếu xung đột tranh giành chủ quyền chiếm hữu biển đảo nay buộc phải tạm thời nhìn thấy Trung Quốc hoàn thành "hiện trạng" 7 đảo nhân tạo (7 căn cứ hỏa lực), thì xung đột khai thác tài nguyên dầu khí bắt đầu bùng nổ.

Các nhà Địa chất và Tài nguyên thiện nhiên thế giới ước tính trữ lượng dầu mỏ ở biển nam Trung Hoa, biển Đông, biển Tây ước khoảng 17,7 tỷ tấn so với trữ lượng 13 tỷ tấn của Kuwait. Nước nào thèm khát nguồn tài nguyên dầu khí ở các vùng biển vừa kể: Trung Nam Hải.

Không ai có thể cưỡng lại sự thèm khát năng lượng của Trung Quốc do nhu cầu nuôi sống và phát triển 1, 4 tỉ dân. Nhiều giải pháp "hữu hảo" trong mối quan hệ song phương với Trung Quốc đặc biệt đối với các quốc gia tranh chấp, Trung Quốc là nước đầu tiên đề xuất "gác bỏ tranh chấp cùng khai thác". Đề xuất này không thể không lưu ý.

Riêng các mỏ dầu khí ở thềm lục địa thoai thoải Việt Nam tương đối dễ khai thác, ít tốn kém. Lý do: độ sâu quặng mỏ có nơi chỉ sâu từ vài chục đến trăm mét. Ở vùng biển Trường Sa sâu từ 3 đến 4 ngàn mét.

Natuna: địa chiến lược kinh tế chính trị quân sự

Vị trí đảo Natuna (điểm trung chuyển) giữa Trường Sa và Singapore, nhưng gần Singapore hơn. Google.

Ông Joko Widodo sau khi đắc cử Tổng thống Indonesia không bao lâu, ông là nhà lãnh đạo đầu tiên trong khu vực công khai yêu cầu Bắc Kinh làm rõ căn cứ pháp lý của đường lưỡi bò, và ông là vị tư lệnh ra lệnh bắt giữ các tàu cá của bất cứ nước nào xâm nhập phạm vi 200 hải lý là vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa Indonesia. Tính đến nay hàng trăm tàu các các nước trong đó có cả tàu cá Việt Nam, Trung Quốc bị Indonesia cho thuốc súng phá nổ tan ở khu vực 8 đảo kế cận.

Tàu cá nước ngoài xâm nhập vào vùng EEZ đảo Natuna bị Indonesia cho nổ phá hủy vào tháng 2/2017. SEI RATIFA/AFP/Getty Images

Một hành động bày tỏ thiện chí hữu hảo láng giềng với Việt Nam rất đáng ghi nhận là hôm  9/6/2017, Jakarta đã cho hồi hương 700 ngư dân Việt. Đây là vụ trao trả ngư dân lớn nhất được được tiến hành có thể do cuộc thỏa thuận ngầm nào đó giữa Indonesia và Việt Nam trong bối cảnh cùng đối phó với hiểm họa thèm khát năng lượng của Trung Quốc.

Hàng trăm ngư dân Việt Nam chờ được hồi hương tại Batam, quần đảo Riau-Natuna Indonesia, hôm 9/6/2017. Jakarta Post..

Giải trình về vị trí Natuna và hành động mới nhất của Indonesia thực thi Luật biển UNCLOS 1982, Văn Hóa xin ghi nhận:

Diễn biến hành động  ngoạn mục

Trong cuộc tranh chấp hiện nay giữa ASEAN và Trung Quốc, người ta hy vọng, người mà vị Tổng thống thứ 45 của Hợp chúng quốc Hoa Kỳ có thể "chọn mặt gửi vàng" chính là ông Joko Widodo, Tổng thống Indonesia.

Nhưng thật ra, cuộc hội kiến giữa Tổng thống mới đắc cử Joko Widodo với Tổng thống Barack Obama tại tòa Bạch Ốc hôm 26/10/2015 mới là tiền đề cho những quyết định quan trọng về chính sách lâu dài của Indonesia, một đất nước theo Hồi giáo đông nhất ở Đông Nam Á .

Ngày 08/09/2015, Nhật báo The Jakarta Post, trích dẫn lời Bộ trưởng Quốc phòng Indonesia Ryamizard Ryacudu, thông báo với giới báo chí kế hoạch xây một hải cảng trên đảo Natuna và mở rộng phi đạo của căn cứ không quân Ranai trên đảo này để 4 chiến đấu cơ phản lực có thể sử dụng được. Bộ trưởng Indonesia còn cho biết là sẽ có thêm chiến đấu cơ phản lực trú đóng ở căn cứ này.

Reuters dẫn lời phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Indonesia Armanatha Nasir phát biểu trước báo giới ngày 12/11/2015: "chúng tôi không phải là một quốc gia liên quan trong tranh chấp chủ quyền, và chúng tôi không chấp nhận đường lưỡi bò. Đây là điều chúng tôi đã nói rõ với phía Trung Quốc”.

Khi Trung Quốc công bố bản đồ đường chín đoạn vào năm 2006, trong đó có phần liếm cả vào vùng kinh tế đặc quyền của Indonesia tại khu vực biển phía Bắc Natuna, Indonesia đã yêu cầu Trung Quốc làm rõ yêu sách liên quan đến tấm bản đồ được vẽ vào năm 1947 bằng cách cung cấp tọa độ chính xác các đường 9 đoạn.

Ngày 22/6/2016, Ngoại trưởng Indonesia, bà Retno Marsudi phát biểu trước báo giới khẳng định Indonesia không hề có tuyên bố chồng lấn dưới bất cứ hình thức nào với Trung Quốc trong vùng lãnh hải của Indonesia, bà khẳng định Indonesia đã có biên giới biển rõ ràng và được quốc tế công nhận, theo Reuters.

Theo Bộ Ngoại giao Trung Quốc, Jakarta và Bắc Kinh không có bất kỳ tranh chấp nào về lãnh thổ lãnh hải, nhưng lại có sự chồng lấn về quyền và lợi ích đánh cá tại vùng biển nam Trung Hoa.

Ngày 23/06/2016, khi đòi quyền đánh cá gần quần đảo Natuna, dường như Bắc Kinh đang nhắm tới việc tạo ra một khu vực chồng lấn trong vùng đặc quyền kinh tế của Jakarta (EEZ Exclusive Economic Zone).Việc đưa tàu cá đến đánh bắt cá ở vùng biển Natuna thực ra là âm mưu của Trung Quốc để tạo ra sự  tranh chấp tài nguyên cá ở hải giới lưỡi bò 9 đoạn và biển bắc Natuna.

Giữa Indonesia và Trung Quốc chưa ký với nhau một hiệp định nào "Phân định vùng đánh cá chung". 

Ngày 24/6/16, Thời báo Hoàn Cầu có bài xã luận: "Tổng thống Indonesia thị sát quần đảo Natuna là để cảnh cáo Trung Quốc?".

The Jakarta Post ngày 23/6 dẫn ời Bộ trưởng Chính trị - Pháp luật - An ninh Indonesia tướng Luhut Binsar Pandjaitan khẳng định, ông Joko Widodo thị sát Natuna thời điểm này là muốn gửi thông điệp rõ ràng đến Bắc Kinh: Indonesia đang rất nghiêm túc bảo vệ chắc chắn chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của mình.

Cũng theo tướng Luhut Binsar Pandjaitan: "Trong lịch sử, chúng tôi chưa bao giờ nghiêm khắc (với Trung Quốc) như bây giờ. Điều này để chứng minh rằng, Tổng thống Joko Wiododo không xem nhẹ vấn đề này".

Chuẩn Đô đốc Taufiq của Indonesia tuyên bố: "Ăn cắp cá của chúng tôi chỉ là một cái cớ. Thực sự nó là một động thái để thực hiện yêu sách của họ.Khi bạn yêu sách đối với một vùng biển, bạn phải có mặt ở đó. Theo cách của Trung Quốc là  triển khai tàu cá". (theo Hồng Thủy GDVN)

Tổng thống Indonesia Joko Widodo trong lần thị sát vùng biển Natuna trên một chiến hạm Indonesia ngoài khơi Natuna. Ảnh: gisreportsonline.com.

Ngày 12/7/17, Tổng thống Joko Widodo-Indonesia đi thị sát một chiến hạm của nước này đang túc trực ở đảo Natuna.

Ngày 13/7/2017, Chính phủ Indonesia công bố quyết định vùng biển chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán của họ trong phạm vi đặc quyền kinh tế 200 hải lý (EEZ) một danh xưng mới ở khu vực biển đảo Natuna: Biển Bắc Natuna.    

Xin nhắc lại, ranh giới của lưỡi bò 9 đoạn do Trung Quốc tự vẽ không phạm vào vùng đặc quyền kinh tế EEZ của Natuna, và DOC hay nếu có COC cũng không ảnh hưởng nhiều tới Indonesia.

Nghi vấn Jakarta phục tùng hay bác bỏ-công kích lưỡi bò 9 đoạn?

Vùng lãnh hải EEZ của Natuna, nơi tiềm tàng mỏ dầu khí.

Thứ nhất: Là 10 nước trong Hiệp hội Đông Nam Á (ASEAN), dưới áp lực của Bắc Kinh, Jakarta không thể không ký bản Tuyên bố ứng xử biển nam Trung Hoa (DOC) diễn ra tại PhnomPenh năm 2002 và cũng không thể đơn độc tẩy chay DOC. Lần đầu tiên 10 nước Đông Nam Á cùng nhau khế ước một văn kiện tạm thời (không ràng buộc pháp lý).

Thứ hai: Jakarta và Bắc Kinh cắt đứt quan hệ ngoại giao từ khi Tổng thống Suharto lên nắm quyền (23 năm) và được nối lại vào năm 1990, nhưng đến năm 1994 đã xảy ra một cuộc khủng hoảng liên quan đến cách đối xử của Indonesia với người Trung Quốc ở Bắc Sumatra (Indonesia). Jakarta và Bắc Kinh không hữu hảo cho lắm.

Thứ ba: Jakarta nắm chắc lưỡi bò 9 đoạn chỉ "liếm" vào rìa 200 hải lý vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Natuna. Ý đồ của Trung Quốc chỉ tạo ra các cuộc tranh chấp về vùng đánh cá (rộng khoảng 50,000km2). Có thể bên trong hai bên đã có họp bí mật với nhau bàn về vùng "độn" hải giới để "Phân định vùng đánh cá chung" như Văn Hóa đã nói trên (Một phiên bản Vịnh Bắc Bộ).

Thứ tư: Mối quan hệ Jakarta và Washington dưới thời TT Obama chưa sáng sủa về biển do thái độ xìu xìu ển ển của Mỹ đối với tham vọng của Béjing, chưa "rắn" như thời TT Donald Trump hiện nay.

Thứ năm: Jakarta nắm chắc cái nhược huyệt thứ hai của lưỡi bò 9 ở Natuna sau cái nhược huyệt thứ nhất đoạn Tri Tôn-nam Côn Sơn mà Việt Mỹ đã dùng "Nghệ thuật tác chiến dầu khí" đạt thắng lợi ở biển Đông.

Thứ sáu: Joko Widodo lật ngửa ván bài khi thấy Hà Nội "rắn đẹp" với Bắc Kinh khi khẳng định quyền khai thác mỏ dầu khí Cá Voi Xanh Cá Rồng Đỏ nằm ở rìa lưỡi bò 9 đoạn. (Văn Hóa gọi là vùng "độn"; nếu có "độn", vùng này có thể mở ra hiệp định vùng "Phân định vùng biển khai thác chung" - sẽ bàn sau).

Thứ bẩy: So với các 6 nước 7 bên tranh chấp, quan điểm của Jakarta từ lâu tỏ ra trung lập, có lúc ỡm ờ muốn làm trung gian hòa giải, nhưng cũng chính nhờ vào lập trường "ỡm ờ" này, Jakarta mới mạnh miệng tung ra đòn ngoạn mục: Biển Bắc Natuna - khẳng định vủng EEZ của quần đảo Natuna vốn có nhiều túi dầu khí tiềm tàng. Với cái tên mới này, không ai ngăn cản Jakarta mời ExxonMobile hay Shell khai thác mỏ dầu khí Natuna.

Thứ tám: Động tác ngoạn mục quyết định đặt danh xưng Biển Bắc Natuna của Jakarta thể hiện khu vực biển của Indonesia "độc lập - tự chủ" khác biệt với danh xưng chung chung biển nam Trung Hoa (South China Sea). Giới quan sát cho rằng đằng sau ý nghĩa chính trị, động tác này là mũi giáo thứ hai "Xâm thực COC", là động lực thúc đẩy các nước ven biển Đông Nam Á theo đó mà thiết lập hồ sơ EEZ cụ thể đưa lên tòa Liên hiệp quốc.

Thứ chín: Quyết định của Jakarta: Biển Bắc Natuna sẽ "khóa họng COC" hoặc là xóa sổ COC.

Thứ mười: Indonesia và Việt Nam là hai tác nhân tiền đề cho quan điểm thiết lập vùng "Biển Quốc Tế" ở Đông Nam Á. Biển Quốc Tế chính là "khắc tinh" của lưỡi bò 9 đoạn./

Lý Kiến Trúc

California 16/7/17

Nguồn: BBC, RFI, VOA, TN, GDVN, TT, DT, Zing, Diplomat, Reuters.