Quan hệ Mỹ - Trung thời Donald Trump và lựa chọn chính trị của VN

07 Tháng Hai 20176:42 CH(Xem: 7390)

"VĂN HÓA ONLINE-CALIFORNIA"  THỨ  TƯ  08  FEB  2017


Quan hệ Mỹ - Trung thời Donald Trump và lựa chọn chính trị của VN


TS. Phạm Quý Thọ Gửi cho BBC từ Hà Nội


BBC 6/2/ 2017


image023

Bản quyền hình ảnh Getty Images Image caption Chiến thắng của ông Donald Trump được Trung Quốc quan tâm


Ngày 20 tháng 1 năm 2017 ông Donald Trump chính thức trở thành tổng thống thứ 45 của nước Mỹ.


Nửa tháng cầm quyền, nhà tỉ phú với cá tính 'khác biệt', 'ném sự giận dữ' vào đám đông, công kích truyền thông, thể hiện quyền lực hành pháp mang tính cá nhân, bổ nhiệm các tỷ phú thiếu kinh nghiệm nhưng phục tùng vào bộ máy điều hành, 'sa thải' quan chức chống đối, đối đầu với luật pháp, thâu tóm quyền lực… Ông đã ban hành một số các sắc lệnh, trong đó 'xây bức tường biên giới' gây hấn với láng giềng Mexico, ngừng toàn bộ chương trình xét đơn tị nạn trong 120 ngày, cấm vô hạn người tị nạn từ Syria, và tạm ngừng nhập cảnh công dân của 7 nước có đa số dân Hồi giáo gây tranh cãi về tính hợp hiến và kỳ thị tôn giáo…


Liên quan tới Trung Quốc, các động thái tiến gần hơn đến Đài Loan, phản ứng Trung Quốc vì những lý do về chính sách kinh tế, và rút khỏi TPP, Tổng thống Trump đang kích động Trung Quốc và đồng thời cũng trao quyền và tạo điều kiện cho nước này củng cố chế độ trong lúc xu hướng chủ nghĩa dân tộc và chủ nghĩa chuyên quyền lên ngôi với những tổng thống Putin ở Nga, Erdorgan ở Thổ Nhĩ Kỳ, Duterte ở Philippines.


'Thăng trầm của chế độ'


Trong khi đó, tại Trung Quốc, Tập Cận Bình, Tổng Bí thư Đảng cộng sản, Chủ tịch Trung Quốc, đang thâu tóm, tập trung quyền lực đến mức tuyệt đối.


Nhìn lại lịch sử cận đại, khi tuyên bố độc lập năm 1949, Trung Quốc thiết lập chế độ toàn trị do Đảng Cộng sản lãnh đạo với ý thức hệ xã hội chủ nghĩa và công cụ kế hoạch hóa tập trung theo mô hình Liên Xô cũ, cộng với sự điều hành duy ý chí của giới cầm quyền, mà kinh tế - xã hội của đất nước tỷ dân này sa lầy vào khủng hoảng triền miên, từ quốc hữu hóa đất đai, xóa bỏ tư sản bằng đấu tranh giai cấp đến cuộc Đại Nhảy Vọt, tiếp đến là Cách Mạng Văn Hóa…


Khi nguy cơ sụp đổ cận kề Đặng Tiểu Bình đã xuất hiện và nắm quyền với tư duy thực dụng 'Mèo trắng mèo đen không quan trọng, miễn bắt được chuột', một 'công thức mới': chủ nghĩa toàn trị do đảng cộng sản lãnh đạo kinh tế thị trường.


Từ năm 1978, chỉ trong gần 40 năm, Trung Quốc đi từ một trong những nước nông nghiệp nghèo nhất trên thế giới trở thành nền kinh tế lớn thứ hai với GDP năm 2015 là 11.400 tỉ USD, đứng thứ 2 sau Mỹ (GDP của Mỹ 18.000 tỉ USD). 'Một công xưởng khổng lồ của thế giới' giúp trên sáu trăm năm mươi triệu người thoát khỏi nghèo khổ, tầng lớp trung lưu tăng lên nhanh …


image024

Bản quyền hình ảnh Getty Images Image caption Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình


Những thành công về kinh tế khiến cho các chỉ trích về chế độ độc đảng bị lu mờ, và nhường chỗ cho các lập luận rằng hệ thống chính trị của Trung Quốc là có khả năng tự thích ứng, chế độ lựa chọn nhân tài, và tính hợp pháp.


Quan điểm như trên cho rằng trong gần 68 năm lãnh đạo đất nước Đảng Cộng sản Trung Quốc tự điều chỉnh để phù hợp với những thay đổi thất thường, từ việc ban hành các chính sách và luật lệ mới ban hành để sửa lại các quy định cũ. Việc 'phấn đấu' trong đảng để thăng tiến là quá trình chọn lựa và thử thách lãnh đạo. Những thành công về kinh tế vẫn đang tạo được sự ủng hộ của đa số dân chúng, và ở nhiều nước có thể chế được bầu cử kiểu phương Tây đã không minh chứng được ưu việt trong thực tế.


Trên thực tế, uy tín của đảng Cộng sản Trung Quốc và các lãnh đạo đương nhiệm gắn liền với thành công về kinh tế, được phản ánh qua chỉ tiêu tổng thu nhập quốc nội (GDP).


Trong suốt gần ba thập kỷ tỷ lệ tăng GDP của nước này luôn giữ ở mức hai con số, năm 2007 đạt đỉnh 14,2%. Tuy nhiên, từ năm 2008 giảm xuống còn 9,6%, năm 2015 là 6,9%, năm 2016 là 6,7%, và đang có nguy cơ hạ cánh cứng.


Đảng Cộng sản Trung Quốc đang áp dụng các biện pháp kiểm soát mang tính mệnh lệnh sự xuống dốc nhanh chóng của thị trường chứng khoán, can thiệp hạ giá đồng nhân dân tệ, ngăn chặn đà tăng nợ xấu, nợ công và sụp đổ thị trường bất động sản. Các vấn đề ô nhiễm môi trường, phân hóa giàu nghèo, an toàn thực phẩm và quốc nạn tham nhũng đang trở thành các nguy cơ hiện hữu với sự tồn vong chế độ.


'Nguyên nhân thế chế'


Ngoài nguyên nhân bên ngoài do cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, các nhà phân tích chính sách đề cập đến nguyên nhân thể chế, bản chất của thể chế độc đảng với những mâu thuẫn nội tại.


Lấy kinh tế thị trường cứu cánh cho chế độ làm động lực phát triển, dường như đã không còn dư địa, khi đó những nghiên cứu về thể chế chính trị của Trung Quốc cho rằng sự vận hành hệ thống này là hà khắc, đóng cửa chính trị, thiếu dân chủ và vi phạm đạo đức lại nổi lên, mà nguyên nhân sâu xa là quyền lực bị tha hóa.


Kinh tế thị trường càng mở rộng, thì sự tha hóa càng trở nên nghiêm trọng, ở mọi lĩnh vực và mọi cấp quản lý, nạn 'mua quan, bán chức' trở nên phổ biến, và các quan chức sẽ tiếp tục sử dụng chức vụ của họ trong chính quyền như là một phương tiện để làm giàu cá nhân.


Hiển nhiên, hệ thống giá trị và lợi ích kinh tế thị trường là tác nhân 'tự chuyển hóa', 'tự diễn biến' khiến nhiều cán bộ lãnh đạo trong bộ máy đảng và nhà nước, vốn phải tuân thủ vô điều kiện các chuẩn mực giá trị chủ nghĩa xã hội, đã không giữ được 'phẩm chất cộng sản' và bị tha hóa sâu sắc, mà quốc nạn tham nhũng chỉ là một biểu hiện.


Được biết, đây cũng là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sự sụp đổ của hệ thống xã hội chủ nghĩa trước đây ở các nước Đông Âu.


Không thừa nhận là tham nhũng không thể được nhổ tận gốc nếu duy trì vai trò độc quyền về quyền lực chính trị, chủ tịch Tập tiến hành chiến dịch 'đả hổ diệt ruồi' hòng đối phó với quốc nạn này, nhưng liệu có thành công. Đơn cử, khi tài sản trung bình của 70 đại biểu giàu nhất thuộc Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, tức quốc hội của nước này, vượt xa mức 1 tỷ USD. (Trong Nghị viện Ấn Độ, và ngay cả Quốc hội Mỹ, 70 nghị sĩ giàu nhất đều kém giàu hơn so với ở Trung Quốc).


Đối với những người theo chủ nghĩa toàn trị, quyền lực là mục đích tự thân, họ phải tạo ra quyền lực tuyệt đối, thành công của họ phụ thuộc vào mức độ quyền lực mà họ giành được. Chủ tịch Tập Cận Bình, dường như đã đạt được điều này khi trở thành lãnh đạo hạt nhân - danh hiệu quyền lực tối cao ở Trung Quốc. Trước đó chỉ có Mao Trạch Đông và Đặng Tiểu Bình được tôn vinh.


'Xa rời các giá trị dân chủ phổ quát, Tập lên ngôi'


Các nhà phân tích cho rằng đằng sau việc chống tham nhũng, hòng cứu vớt niềm tin, xoa dịu sự bất bình trong dân chúng, là chiến dịch thanh trừng nội bộ để củng cố quyền lực tuyệt đối.


Mặc dù dưới thời ông Tập, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã nhiều lần nhấn mạnh rằng pháp quyền là một "giá trị xã hội chủ nghĩa cốt lõi" và cam kết sẽ thúc đẩy sự thượng tôn Hiến pháp. Tuy nhiên, với chế độ độc đảng nó chỉ là một đạo luật được đảng quy định, diễn giải và thực thi theo cách riêng. Điều 35 Hiến pháp Trung Quốc về việc đảm bảo quyền tự do ngôn luận, báo chí, hội họp và lập hội… đến nay không được thực hiện trong thực thế.


Các khuyến cáo cần phải kiểm soát quyền lực theo mô hình 'tam quyền phân lập', phát triển xã hội dân sự, đề cao các giá trị dân chủ phổ quát… sẽ càng trở nên xa vời, khi chủ nghĩa toàn trị hiện nguyên bản chất chuyên quyền dưới vỏ bọc chủ nghĩa dân tộc.


Với sự kích hoạt của Tổng thống Trump - nhà tỷ phú làm chính trị, hướng tới chủ nghĩa dân tộc với khẩu hiệu 'Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại', Trung Quốc chắc sẽ được 'hưởng lợi', xu hướng dân tộc mạnh lên, chủ nghĩa chuyên quyền lên ngôi.


Liệu Việt Nam có mô hình phát triển, hệ thống chính trị nào khác trong bối cảnh quốc tế phức tạp, khó lường như hiện nay?


Các nhà phân tích suy đoán về một hệ thống lãnh đạo như mô hình của Putin. Đó là sự kết hợp chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa bảo thủ xã hội, chủ nghĩa tư bản nhà nước, và sự chi phối truyền thông bởi nhà nước, nhưng về thực chất, nó là một chế độ chuyên quyền dựa vào chủ nghĩa dân túy, với sự nhân cách hóa quyền lực chính trị vào trong một cá nhân.


Trung Quốc đang chuyển giao lãnh đạo (chuẩn bị cho Đại hội 19 Đảng Cộng sản), với sự tập trung quyền lực tuyệt đối, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình chắc sẽ tiếp tục điều hành đất nước trong các nhiệm kỳ tới với vị trí 'quân vương'.


Ảnh hưởng tới Việt Nam ngày càng rõ ràng khi ông Donald Trump thắng cử và hành động. Trước đó ít ngày, Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam cùng đoàn đại biểu cấp cao tới Trung Quốc, được các lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc đón tiếp trọng thị, đã cùng nhau ký kết 15 văn kiện quan trọng và ra thông cáo chung.


Quan hệ toàn diện Trung Quốc sẽ tiếp tục là sự lựa chọn chính trị của lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam.


Liệu Việt Nam có mô hình phát triển, hệ thống chính trị nào khác trong bối cảnh quốc tế phức tạp, khó lường như hiện nay?


Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, một nhà phân tích chính sách công của Việt Nam đang làm việc tại Học viện Chính sách và Phát triển, Bộ Kế hoạch & Đầu tư Việt Nam.

21 Tháng Bảy 2016(Xem: 8091)
(Một trong) “Thủ phạm” chính là việc gia tăng sử dụng nước sông Mekong của Lào, Thái Lan, và Cambodia; lên đến 2.991 m3/sec tức 49% lưu lượng sông Mekong tại Kratié. Đó là chưa kể lượng nước do Cambodia sử dụng cho các dự án thủy nông ở hạ lưu Kratié. - Gõ vào mục tìm kiếm hai chữ: Mekong trên trang nhất.
06 Tháng Sáu 2016(Xem: 9379)
24 Tháng Năm 2016(Xem: 8240)
Ghi nhận ngắn các ý kiến quanh chuyến đi VN của TT Obama