VĂN HÓA ONLINE - VĂN HÓA-NGHỆ THUẬT - THỨ SÁU 15 DEC 2023
Giai điệu "Comment te dire Adieu" và bốn phiên bản lời Việt
Ca sỹ Lệ Thu Nguyễn (Paris)
28/10/2023
Tuấn Thảo
https://www.rfi.fr/vi/t%E1%BA%A1p-ch%C3%AD/t%E1%BA%A1p-ch%C3%AD-%C3%A2m-nh%E1%BA%A1c/20231028-giai-%C4%91i%E1%BB%87u-comment-te-dire-adieu-v%C3%A0-b%E1%BB%91n-phi%C3%AAn-b%E1%BA%A3n-l%E1%BB%9Di-vi%E1%BB%87t
Nhạc phẩm "Comment te dire adieu" (Sao đành vĩnh biệt) từng ăn khách nhiều thập niên trước qua giọng ca của Françoise Hardy. Phiên bản tiếng Pháp gần đây nhất là của ca sĩ trẻ tuổi Symon. Nguyên tác ca khúc là bản nhạc tiếng Anh "It hurts to say goodbye". Còn trong tiếng Việt, giai điệu này có đến ít nhất bốn lời khác nhau.
Enrico Macias, ông nội ca sĩ Symon Macias biểu diễn tại Paris, năm 2013. REUTERS /ÉRIC FEFERBERG
Nhắc đến nghệ danh Symon, không ai biết ca sĩ Pháp này là ai. Nhưng chỉ cần nói rõ tên họ của anh, hầu hêt những người yêu nhạc Pháp đều có thể đoán ra ngay thân thế của nghệ sĩ này. Xuất thân từ một gia đình nhạc sĩ từ bốn thế hệ qua, Symon Macias vừa cho phát hành tập nhạc đầu tay trong năm nay.
Trích từ album đầu tiên này là nhạc phẩm quen thuộc "Comment te dire adieu" (Sao đành vĩnh biệt). Lần này, Symon Macias ghi âm bản nhạc dưới dạng song ca với nữ ca sĩ Anaïde. Sinh năm 1994, ca sĩ người Pháp Symon Macias ngoài đời là cháu nội của nam danh ca Enrico Macias. Thân phụ của Symon (nhà sản xuất Jean-Claude Ghrenassia) cũng là nhạc sĩ, nhưng trong gia đình, Enrico Macias mới thực sự là người đã truyền cảm hứng rồi dìu dắt đứa cháu vào con đường âm nhạc. Symon nhớ lại thời anh còn rất nhỏ, khi vừa mới lên ba, cậu bé đã được ông nội tặng cho mình một cây đàn ghi ta. Tuy vậy, khi vào nghề, Symon lại đeo đuổi dòng nhạc rock Anh Mỹ hay nhạc pop điện tử của Pháp.
Dòng họ Macias: Bốn thế hệ găn liền với âm nhạc
Vào năm 22 tuổi, anh có cơ hội đi biểu diễn cùng với ông nội trên sân khấu nhà hát Palais des Sports ở Paris. Ba năm sau (năm 2019), anh ghi âm đĩa đơn đầu tiên vào năm 2019. Bản nhạc đầu tay này thu hút sự chú ý của các nhà sản xuất, anh được mời hợp tác và đi hát mở màn trong phần đầu chuyến lưu diễn của nam ca sĩ Kendji Girac, giọng ca hàng đầu của dòng nhạc pop La Tinh tại Pháp.
Quảng cáo
Không phải ngẫu nhiên, Symon Macias đặt tựa đề cho album đầu tiên của mình là “Comme tout le monde” hiểu theo nghĩa "Như mọi người’’. Trong nhà anh, từ đời ông cố, mỗi thế hệ đều có ít nhất một nhạc sĩ cho nên Symon Macias khi nối nghiệp cha ông, cũng làm giống như các thành viên khác trong gia đình.
Giai điệu "Comment te dire adieu" trong tiếng Pháp (Sao đành vĩnh biệt) do tác giả Serge Gainsbourg viết cho thần tượng nhạc Pháp những năm 1960 Françoise Hardy. Bài hát tiếng Pháp thực ra là phiên bản phóng tác từ bản nhạc gốc tiếng Anh có tựa đề là "It hurts to say goodbye" của hai tác giả Arnold Goland và Jacob Jack Gold. Ca sĩ đầu tiên ghi âm bài này là Margaret Whiting, phát hành trên tập nhạc "The Wheel of Hurt" vào năm 1966. Một năm sau đó, bản nhạc này lại lọt vào Top Ten thị trường Hoa Kỳ, nhờ vào phiên bản cover của Vera Lynn.
Trong tiếng Anh, cũng đã có nhiều nghệ sĩ nổi tiếng ghi âm lại giai điệu này. Môt trong những phiên bản gần đây là của nam ca sĩ Julian Ovenden. Năm nay 47 tuổi, anh sinh trưởng tại Sheffield, South Yorkshire. Thời còn nhỏ, anh đi hát trong dàn hợp xướng Nhà thờ Saint Paul, Luân Đôn. Nhờ có năng khiếu, anh giành được học bổng âm nhạc của trường Cao đẳng Eton. Ban đầu được đào tạo bài bản để trở thành ca sĩ opera, Julian lại thành danh nhờ đóng phim truyền hình và nổi tiếng trên sân khấu West End khi tham gia biểu diễn trong nhiều vở nhạc kịch.
Song song với khoa kịch nghệ tại Học viện Nghệ thuật Sân khấu Webber Douglas, Julian Ovenden ký được hợp đồng ghi âm album đầu tay có tựa đề "If You Stay" với hãng đĩa Decca Records vào năm 2013 và sau đó là với East West Records vào năm 2016. Trong vòng một thập niên, Julian đã phát hành 4 tuyển tập, ghi âm môt số ca khúc song ngữ Anh-Pháp như "I wish you love" (Que reste-il de nos amours) của Charles Trenet hay "If you go away" (Ne me quitte pas) của Jacques Brel. Riêng nhạc phẩm "It hurts to say goodbye" lại có lối mở đầu giống như nhạc phim James Bond.
Từ một giai dieu tiếng Anh, bài hát sau đó được chuyển ngữ và phối lại thành một ca khúc nhạc pop trẻ trung tân thời. Ngoài tiếng Anh và tiếng Pháp, bản nhạc "It hurts to say goodbye / Comment te dire adieu’’ còn đuợc ghi âm trong nhiều ngôn ngữ khác, kể cả tiếng Ý, tiếng Đức, Thụy Điển, Phần Lan, tiếng Hoa hay tiếng Nhật .....
Sussu Erkinheimo - It hurts to say goodbye
https://www.youtube.com/watch?v=9Q3ncjNA3pY
Comment te dire adieu
ĐTHTP 02/1995- Hoà âm Trần Hữu Bích - Lời việt Lệ Thu Nguyễn
https://www.youtube.com/watch?v=jQeN2iwzPew
Một lần - Une fois - Nhạc và lời Dương Phương Linh
Lệ Thu Nguyễn - Hoà âm Eric Mille
Tác giả lời Việt: từ Lê Minh Bằng đến Vy Vân
Trong tiếng Việt, bài này cũng từng được đặt thêm nhiều lời khác nhau. Phiên bản đầu tiên mang tựa đề ''Mưa rơi'' từng được nhiều ca sĩ hải ngoại ghi âm trong đó có Lâm Thúy Vân, Hạ Vy, Don Hồ, Kim Anh .... Lời Việt là của tác giả Lê Minh Bằng với những câu như sau :
Tiếng mưa rơi chiều nay, buồn phiền nhớ ai
Gió vi vu hàng cây, mưa làm nắng phai
Trời còn mưa mưa mãi, anh xa xôi rồi
Nghẹn ngào rưng rưng khóe môi
Phiên bản ghi âm thứ nhì mang tựa đề "Làm sao nói giã từ" của ca sĩ Vy Vân, từng thành danh trong phong trào nhạc trẻ Việt Nam đầu những năm 1970. Phiên bản này được tác giả Vy Vân viết cho cô con gái ruột là nữ ca sĩ Candice Phi Phi, giọng ca đôi khi hơi nũng nịu. Trong cáhc đặt lời, đoạn thứ hai bám sát lời tiếng Pháp, đối chiếu hai hình tượng : đá dễ bén lửa trong khi thủy tinh lại không kỵ lửa ..... :
Trái tim em run rẩy, trong ngọn lửa yêu
Trái tim anh thủy tinh, chịu được lửa nung
Con tim em không biết, không hiểu thế nào
Chịu đựng được câu giã từ
Lời Việt thứ ba là phiên bản ghi âm của nữ ca sĩ Nguyễn Lệ Thu ở Paris với lời lẽ nhẹ nhàng, trầm buồn man mác, cho dù dùng những hình ảnh khác hẳn với lời tiếng Anh cũng như tiếng Pháp :
Nói với tôi làm chi, những lời dối gian
Có quên đi sầu đau, cuộc tình trái ngang
Lời biệt ly ai oán, trôi theo thu vàng
Và lòng tôi ddây nát tan .....
Lời Việt thứ tư là nhạc phẩm ''Cuộc tình đã xa'' với lối hòa âm dựa theo phiên bản dance pop của nam danh ca người Anh Jimmy Sommerville, có nơi ghi chép là của tác giả Lan Anh và do nữ ca sĩ Khánh Hà ghi âm lại với những câu mở đầu :
Hãy cho em tình yêu, muôn đời thiết tha
Hay cho em lệ rơi, khi tình đã xa
Cuộc tình như cơn sóng, sẽ luôn sôi động
Lệ sầu ở sau xóa nhòa
Hâu hết các phiên bản tiếng Việt đều minh họa cho cảnh một mối tình trái ngang, ngỡ ngàng đoạn tuyệt. Chuyện tình ban đầu tưởng chừng rất nhỏ, nào ngờ về sau lại khó dứt bỏ, cho con tim bao luyến tiếc, chưa đành nói câu vĩnh biệt.
Tuấn Thảo
