VĂN HÓA ONLINE - CHÂU PHI - THỨ HAI 28 MAY 2018
Chuyển sứ quán Mỹ đến Jerusalem: Ván bài mạo hiểm của Donald Trump
Thu Hằng 14-05-2018
Nhân viên đại sứ quán Mỹ chuẩn bị địa điểm làm lễ khánh thành tòa đại sứ Mỹ ở Jerusalem ngày 14/05/2018.AFP
Chọn 14/05/2018, ngày thành lập nhà nước Do Thái để chuyển sứ quán Mỹ từ Tel Aviv đến Jerusalem, đúng là quyết định mang tính « biểu tượng cao », như lời hứa của ông Donald Trump trong đợt tranh cử tổng thống, đặc biệt trong bài diễn văn hồi tháng 03/2016 trước Ủy ban Công vụ Israel (AIPAC) đầy thế lực.
Thực hiện quyết định ngày 06/12/2017 còn là cam kết của chính quyền Mỹ, chính thức công nhận thành phố Thánh là thủ đô Israel, bất chấp sự phản đối của cộng đồng quốc tế và làm tăng nguy cơ « đổ thêm dầu » vào chảo lửa Trung Đông.
Chủ nhân Nhà Trắng tôn trọng nguyên tắc hàng đầu của ông về lĩnh vực đối ngoại : đó là giữ lời hứa trong đợt vận động tranh cử và làm hài lòng các cử tri. Nhiều tổng thống tiền nhiệm từng hứa chuyển sứ quán Mỹ đến Jerusalem khi vận động tranh cử nhưng không ai giữ lời. Còn với Donald Trump, « một tổng thống thường nói những điều không có ý nghĩa, lại thực hiện các phát biểu của mình », theo nhận định chua cay của ông Robert Malley, giám đốc Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế (International Crisis Group), cựu cố vấn về Trung Đông của tổng thống Barack Obama.
Thực ra, tổng thống Donald Trump chỉ quyết định thi hành đạo luật được Nghị Viện Mỹ thông qua năm 1995, nhưng thường được các tổng thống Mỹ tiền nhiệm tạm hoãn để tránh phá hủy tiến trình hòa bình Israel-Palestine. Đi ngược lại những người tiền nhiệm, quyết định tổng thống Donald Trump không chỉ nhận được sự ủng hộ từ phe Cộng Hòa mà còn từ rất nhiều chính trị gia bên đảng Dân Chủ. Vì « rất nhiều người Mỹ nghiễm nhiên coi Jerusalem là thủ đô của Israel và không hiểu hết sự tinh tế của những thách thức quanh vấn đề này », vẫn theo đánh giá của ông Malley với thông tín viên RFI Anne Corpet tại Washington.
Từ 30 năm qua, đảng Cộng Hòa nhiệt tình ủng hộ nhà nước Do Thái vì họ biến những tư tưởng tôn giáo ủng hộ Israel thành nền tảng chính trị, theo đó vùng đất Palestine thuộc về dân tộc Do Thái. Với việc chuyển sứ quán Mỹ về Jerusalem, Washington đánh dấu sự thay đổi trong chính sách liên quan đến vị thế của thành phố Thánh được áp dụng từ nhiều thập kỷ nay. Nhưng đặc biệt hơn, tổng thống Donald Trump dường như muốn giải quyết dứt khoát vấn đề đường biên giới ở Jerusalem, như ông từng thừa nhận các cuộc chinh phục mà Israel đã dùng đến sức mạnh cho dù vi phạm luật pháp quốc tế.
Người dân Palestine phẫn nộ vì quyết định của tổng thống Mỹ, nhưng lãnh đạo các nước Ả Rập trong khu vực lại không quá gay gắt. Ả Rập Xê Út không hứng chịu bất kỳ tác động nào từ quyết định đơn phương của Hoa Kỳ. Các nước này « bán rẻ » vấn đề thủ đô Jerusalem vì có những mối bận tâm khác, « như sự sống còn của chế độ của họ hoặc muốn chống lại mối đe dọa Iran bằng mọi giá. Chính ở điểm này, họ có chung quan điểm với Donald Trump », theo đánh giá của nhà nghiên cứu Joseph Bahout thuộc tổ chức Carnegie vì Hòa bình Quốc tế (Carnegie Endowment for Peace).
Chuyên gia Bahout cũng cho rằng lập sứ quán Mỹ ở Jerusalem là « một món quà cho người Israel », đồng thời đánh dấu chấm hết cho giải pháp hai Nhà nước, một nguyên tắc vẫn được áp dụng để duy trì tiến trình hòa bình. Tuy nhiên, tổng thống Mỹ lại thông báo có trong tay « thỏa thuận thế kỷ » nhằm thiết lập hòa bình cho khu vực. Với chuyên gia Bahout, thực ra đó là kế hoạch « thanh toán » vấn đề Palestine với đề xuất Palestine chấp nhận lập thủ đô ở một khu vực ngoại ô Jerusalem với một Nhà nước « ma » và nghèo đói.
Tuy nhiên, chiến lược này của Mỹ sẽ có rất nhiều rủi ro. Không một nhà lãnh đạo Palestine nào sẽ ký thỏa thuận đầu hàng như vậy. Theo Robert Malley, « chính quyền Mỹ đang đùa với lửa. Việc chuyển sứ quán đến Jerusalem sẽ không thúc đẩy được tiến trình hòa bình, cũng như quyết định xé thỏa thuận hạt nhân với Iran sẽ không giải quyết được vấn đề hạt nhân. Đó là những quyết định được đưa ra vì những lý do sai lầm và sẽ gây ra những hậu quả nguy hiểm ».
Ngày 14/05/2018, tổng thống Donald Trump không đích thân đến dự lễ khánh thành sứ quán mới của Mỹ ở Jerusalem như từng mong muốn. Đây có thể là một quyết định khôn khéo vì chủ nhân Nhà Trắng không muốn làm tình hình tại chỗ thêm căng thẳng. Hai đại diện chính thức của Mỹ, cặp vợ chồng Ivanka Trump và Jared Kushner, cũng không có ý định gặp bất kỳ quan chức nào của Palestine trong thời gian lưu lại vùng đất Thánh.
