Hệ lụy khó lường từ cái bắt tay trên Biển Đông

VĂN HÓA ONLINE - THẾ GIỚI HÔM NAY - THỨ SÁU 23 NOV 2018

Hệ lụy khó lường từ cái bắt tay trên Biển Đông

Ngô Minh Trí

Ngọc Mai

22/11/2018 Thanh Niên

Bản ghi nhớ về hợp tác phát triển dầu khí, bao gồm khu vực Biển Đông, với Trung Quốc, có thể mang lại nhiều nguy cơ cho chính Philippines và cả khu vực.

Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Rodrigo Duterte bắt tay sau cuộc họp báo ngày 20.11.2018. Ảnh: Reuters

Ngày 21.11, nhiều chính trị gia Philippines đồng loạt yêu cầu chính quyền Tổng thống Rodrigo Duterte làm rõ toàn bộ những thỏa thuận đã ký hôm 20.11 nhân chuyến thăm của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Trong đó, gây chú ý nhất là bản ghi nhớ về hợp tác phát triển dầu khí, bao gồm nhiều địa điểm ở Biển Đông.

Văn bản này không nêu chi tiết cụ thể về hợp tác nhưng người phát ngôn Văn phòng tổng thống Philippines Salvador Panelo tuyên bố bất kỳ thỏa thuận nào “cũng sẽ được kiểm soát kỹ lưỡng và không được trái với hiến pháp”.

Ngoài ra, thượng nghị sĩ đối lập Antonio Trillanes công bố tài liệu được cho là dự thảo bộ khung hành động cho thỏa thuận hợp tác giữa hai nước tại Biển Đông do Trung Quốc biên soạn.

Tờ The Philippine Star dẫn nội dung dự thảo viết việc thăm dò “không nên gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của hai nước” ở Biển Đông và hai bên có thể dựa trên kết quả đó để thương lượng hợp tác khai thác chung. Người phát ngôn Panelo không xác nhận về độ tin cậy của văn bản này.

Chiến thuật “bẻ đũa”

Kêu gọi điều tra Tờ Inquirer dẫn lời Phó tổng thống Philippines Leni Robredo nhấn mạnh nghĩa vụ của chính quyền là phải làm rõ những thỏa thuận với Trung Quốc sẽ mang lại lợi ích gì cho đất nước vì chúng còn có hiệu lực trong nhiều năm tới. “Chúng tôi hoan nghênh tình hữu nghị với Trung Quốc nhưng điều này không nên gây ảnh hưởng đến lợi ích của người dân và đất nước”, bà Robredo nhấn mạnh. Cùng ngày, 2 thượng nghị sĩ Antonio Trillanes và Francis Pangilinan kêu gọi Ủy ban Năng lượng Thượng viện điều tra các hợp đồng tiềm năng về dầu khí trên Biển Đông với Trung Quốc, theo mạng tin Rappler. Bảo Vinh

Trả lời phỏng vấn Thanh Niên hôm qua, PGS Stephen Robert Nagy (ĐH Cơ đốc giáo quốc tế - Nhật Bản, học giả tại Quỹ châu Á - Thái Bình Dương ở Canada), cảnh báo: “Thỏa thuận đạt được với Philippines giúp Trung Quốc tiến thêm một bước để “bẻ đũa”, đàm phán song phương với Manila, né tránh giải quyết đa phương với ASEAN về Biển Đông. Khi Philippines rơi vào quỹ đạo này, tính thống nhất của ASEAN sẽ bị thách thức. Xa hơn, điều này còn giúp Trung Quốc cản trở Mỹ thực hiện chiến lược liên Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở”.

Về phần tiến sĩ Satoru Nagao thuộc Viện Nghiên cứu Hudson (Mỹ) cho rằng diễn biến mới là một trong các sai lầm điển hình mà ASEAN về lâu dài phải đối mặt giải quyết và Philippines đã “lãng phí những nỗ lực bao lâu nay trong việc đấu tranh chống lại tham vọng của Bắc Kinh”.

Cùng ngày, tiến sĩ Nguyễn Thành Trung, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu quốc tế - ĐH KHXH-NV TP.HCM, nhận định với Thanh Niên rằng còn cần rất nhiều bước để hiện thực hóa thỏa thuận nhưng “nếu mô hình hợp tác giữa Trung Quốc và Philippines thành công thì Trung Quốc có thể gây sức ép đối với các quốc gia khác như VN hay Malaysia chấp nhận mô hình tương tự. Nếu trường hợp đó xảy ra thì Trung Quốc có thể áp đặt một số quy tắc hợp tác khai thác chung lên các quốc gia trong khu vực theo quan điểm lợi ích của mình”.

Đánh tráo khái niệm

Cũng trả lời Thanh Niên, chuyên gia Hoàng Việt, thành viên Ban Nghiên cứu luật Biển và hải đảo thuộc Liên đoàn Luật sư VN, cho rằng cần phải chờ nội dung cụ thể mới có thể đánh giá đúng được tác động của thỏa thuận nói trên.

Tuy nhiên, ông đặc biệt cảnh báo về văn kiện được cho là dự thảo bộ khung hành động thỏa thuận hợp tác do Trung Quốc soạn thảo. “Trong bản ghi nhớ đã được ký dùng từ “thăm dò chung” nhưng trong dự thảo lại đề cập đi đến “khai thác chung”. “Khai thác chung” khác với “thăm dò chung” vì theo luật quốc tế, khai thác chung chỉ áp dụng ở khu vực chồng lấn hoặc tranh chấp.

Nếu Philippines đồng ý khai thác chung với Trung Quốc tại Biển Đông theo đúng nghĩa của luật quốc tế thì nó sẽ ảnh hưởng đến VN và các nước ASEAN khác vì Trung Quốc đang muốn đẩy chính sách “Gác tranh chấp, cùng khai thác”, vốn rút gọn từ chủ trương“chủ quyền thuộc Trung Quốc, gác tranh chấp, cùng khai thác”.

Với chủ trương này, Trung Quốc dùng luận điệu gác tranh chấp cùng khai thác nhưng thực chất là nói đến các khu vực thuộc đặc quyền kinh tế của quốc gia khác. Đây là cách đánh tráo khái niệm với mưu đồ hiện thực hóa yêu sách phi lý ở Biển Đông. Do đó, nếu Philippines chấp nhận điều này thì sẽ tạo ra tiền lệ, trở thành thắng lợi chính trị của Trung Quốc và là tiền lệ để Trung Quốc ép các nước ASEAN theo hướng này. Đó là điều rất bất lợi”, theo chuyên gia Hoàng Việt. Ông còn chỉ ra rằng điều khoản trong dự thảo nêu hợp tác “không ảnh hưởng yêu sách chủ quyền và quyền của các bên”. “Nếu ký vào dự thảo này, Philippines coi như đã khước từ phán quyết PCA (Tòa trọng tài quốc tế - NV). Việc đó vừa bất lợi cho Philippines, vừa tạo tác động tiêu cực đối với hệ thống luật quốc tế khi mà một phán quyết như của PCA bị khước từ”.

Về phần PGS-TS Vũ Thanh Ca, Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, lại có góc nhìn khác. Theo ông, hợp tác giữa Trung Quốc và Philippines trên biển không thể đi ngược lại các quy định của Hiến pháp Philippines về chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nước này nên đến nay hợp tác thực chất trên biển giữa hai bên không có bất cứ tiến triển nào. Ngoài ra, Trung Quốc đang ở vào thế cực kỳ lúng túng trong cuộc chiến tranh thương mại với Mỹ và rất cần tìm đồng minh và Philippines “đã tận dụng cơ hội này để tìm kiếm lợi ích cho mình mà không mất gì trên biển”.

Trung Quốc - Philippines bắt tay ở Biển Đông?

Bảo Vinh

21/11/2018 Thanh Niên

Tổng cộng 29 thỏa thuận được Trung Quốc và Philippines ký kết trong chuyến thăm của Chủ tịch Tập Cận Bình đến Manila.

Tổng thống Rodrigo Duterte và Chủ tịch Tập Cận Bình duyệt đội danh dự tại Manila

AFP

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hôm qua tới Manila, bắt đầu chuyến thăm Philippines kéo dài 2 ngày. Đây là chuyến thăm chính thức cấp nhà nước đầu tiên của một lãnh đạo Trung Quốc đến Philippines trong vòng 13 năm qua và diễn ra trong bối cảnh Tổng thống Rodrigo Duterte chủ trương tạm gác tranh chấp với Trung Quốc ở Biển Đông để tập trung cải thiện quan hệ song phương, nhất là về kinh tế.

Trong thông điệp gửi đến nước chủ nhà trước đó một ngày, Chủ tịch Tập cho biết hai nước đã chứng kiến “bước ngoặt” kể từ khi Tổng thống Duterte nhậm chức năm 2016 và so sánh mối quan hệ song phương hiện nay như “cầu vồng sau mưa”, theo Reuters.

Phát biểu ngay trước khi bước vào hội đàm với Tổng thống Duterte, Chủ tịch Tập cho rằng “lựa chọn đúng đắn duy nhất” cho Philippines lẫn Trung Quốc là “hợp tác và là láng giềng tốt của nhau”. Về phần mình, Tổng thống Duterte tuyên bố hai nước “sẵn sàng viết nên chương mới cho sự hợp tác và cởi mở”. Ông phát biểu thêm đây là thời điểm để hai bên “đánh giá những tiến bộ đã đạt được và thúc đẩy sâu sắc hơn quan hệ đối tác trên tinh thần hữu nghị, hiểu biết lẫn nhau và tôn trọng bình đẳng về chủ quyền”.

Cùng ngày, mạng tin Rappler dẫn lời Bộ trưởng Năng lượng Alfonso Cusi cho biết hai bên đã ký biên bản ghi nhớ về hợp tác phát triển dầu khí, bao gồm cả các khu vực ở Biển Đông (biển South China Sea).

Văn bản này không nêu chi tiết cụ thể về hợp tác nhưng người phát ngôn Văn phòng tổng thống Philippines Salvador Panelo tuyên bố bất kỳ thỏa thuận nào “cũng sẽ được kiểm soát kỹ lưỡng và không được trái với hiến pháp”.

Trước đó, hàng loạt chuyên gia Philippines và quốc tế liên tục cảnh báo về những hệ lụy khó lường cho nước này lẫn tình hình khu vực xuất phát từ kế hoạch thăm dò, khai thác chung ở Biển Đông.

Cựu Cố vấn an ninh quốc gia Philippines Roilo Golez cho rằng không có gì bảo đảm Trung Quốc sẽ không gian lận trong hợp tác hay mượn cớ “bảo vệ dự án chung” để cử lực lượng an ninh áp sát Philippines. “Đây sẽ là ác mộng an ninh quốc gia với cái giá phải trả đắt hơn nhiều so với doanh thu từ khai thác chung”, ông Golez cảnh báo.

Về lý thuyết, bất kỳ thỏa thuận chia sẻ tài nguyên nào cũng phải tuân thủ hiến pháp Philippines và phán quyết của tòa án quốc tế năm 2016 bác bỏ tuyên bố chủ quyền phi lý “đường lưỡi bò” của Trung Quốc.

Vì thế, mọi hoạt động khai thác chung trong khu vực bị “đường lưỡi bò” liếm trúng sẽ vi phạm luật quốc tế và chỉ mang lại kết quả là giúp Bắc Kinh đạt được nhiều ý đồ trên biển, cũng như gây chia rẽ trong khu vực, khiến tình hình an ninh Biển Đông thêm phức tạp.

Hôm qua, báo Inquirer dẫn lời phát ngôn viên Panelo tuyên bố phán quyết nói trên “tính đến thời điểm hiện tại là vô dụng vì thiếu cơ chế thi hành”. Tuy nhiên, theo ông, Tổng thống Duterte sẽ nêu vấn đề tranh chấp Biển Đông với Trung Quốc “vào thời điểm thích hợp”.

Cũng trong ngày 20.11, Tổng thống Duterte và Chủ tịch Tập chứng kiến lễ ký kết 28 thỏa thuận khác về thương mại, hạ tầng, giáo dục... nhưng giá trị không được công bố. Cựu Phó chủ tịch hạ viện Lorenzo Erin Tanada yêu cầu chính quyền phải minh bạch hơn về những thỏa thuận ký với Trung Quốc. “Nếu họ nói sự thật và bảo vệ lợi ích của người dân thì có gì phải che giấu?”, ông Tanada nói với Inquirer./