Pháp: Macron tả xung ngăn Áo Vàng, hữu đột chống quan liêu

VĂN HÓA ONLINE - CHÂU ÂU - THỨ HAI 28 JAN 2019

Pháp: Macron tả xung ngăn Áo Vàng, hữu đột chống quan liêu

Mai Vân 26-01-2019

Tổng thống Emmanuel Macron và các thị trưởng Pháp trong dịp khởi động cuộc Thảo luận toàn quốc tại Bourgtheroulde ngày 15/01/2019.REUTERS/Philippe Wojazer/Pool

Những khó khăn mà tổng thống Emmanuel Macron đang gặp phải tại Pháp tiếp tục là chủ đề thu hút các tuần báo Pháp, đặc biệt qua trang bìa hai tạp chí lớn là L’Express và Le Point. Trong khi L’Express chạy tựa « Vì sao ông ấy – tức là tổng thống Macron - sẽ không thay đổi », Le Point chú ý nhiều hơn đến một mặt trận thứ hai của vị tổng thống trẻ với câu hỏi lớn trang bìa « Macron với giới kỹ trị - tức là giới công chức cao cấp – Ai là sếp lớn ? ».

Riêng tuần báo L’Obs thì quan tâm đến lãnh vực xã hội, với trang bìa nêu bật lời tố cáo « Thế kỷ này đạo đức thái quá » của một luật sư Pháp nổi tiếng Eric Dupond-Moretti, nói về tình trạng quyền tự do cá nhân của mỗi người đang bị xâm phạm hàng ngày.

Như thông lệ, Courrier International dành hồ sơ lớn cho thời sự quốc tế, với tựa lớn trang bìa : « Phải chăng nền dân chủ sắp tàn lụi ? », trong lúc tuần báo Anh The Economist không ngần ngại gây sốc với một từ hoàn toàn mới dùng làm tựa « Slowbalisation », kết hợp tính từ ‘slow’, nghĩa là ‘chậm chạp’, với phần đuôi của từ ‘globalisation’, tức là ‘toàn cầu hóa’. Nội dung hồ sơ chính của tuần báo Anh được giải thích ngay bằng chú thích bên dưới : « Tương lai của toàn cầu hóa ».

Tổng thống Pháp tự tin là cuộc Đại Thảo Luận sẽ thành công

Như đã nói ở trên, L’Express đã giành hồ sơ chính cho tổng thống Pháp Emmanuel Macron và cuộc Đại Thảo Luận Toàn Quốc mà ông khởi động với mục tiêu tham khảo ý dân nhằm thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng Áo Vàng. Trang bìa của tờ báo tuy nhiên đã nêu bật nhận định theo đó ông Macron « sẽ không thay đổi » hướng đi, minh họa bằng một bức hình tổng thống Pháp không mặc veste, tay áo xắn lên cao, vẻ kiên quyết, đứng cầm micro nói chuyện giữa các thị trưởng Pháp.

Trong bài viết mở đầu hồ sơ dài 12 trang « Vì sao ông ấy sẽ không thay đổi », L’Express đã không ngần ngại so sánh đương kim tổng thống Pháp với nữ danh ca Edith Piaf lúc cô hát vang ca khúc nổi tiếng « Không, tôi không tiếc nuối điều gì » :

L’Express ghi nhận hóm hỉnh : « Có một cái gì đấy của Piaf nơi Macron, vẫn tiếp tục ngân nga “Không, không có gì phải luyến tiếc” về thuế ISF cũng như CSG. Có một cái gì đấy của Edith nơi Emmanuel, người “bất cần quá khứ để bắt đầu lại từ số không” ».

Nhưng nổi bật nhất, theo L’Express, là có tính chất Macron nơi vị tổng thống của nước Pháp, đã đặt tất cả lên bàn thương thảo trở lại, với niềm tin vững chắc là sẽ thuyết phục được mọi người. Ông đã tung ra một cuộc thảo luận lớn cho các công dân, lấy các ý kiến đóng góp.

Đó là một sự kiện tập thể, nhưng ông lại đặt mình vào trung tâm cuộc chơi : « Theo cả nghĩa bóng lẫn nghĩa đen, ông đứng giữa các thị trưởng, mặc áo sơ mi (thoải mái chứ không trịnh trọng trong bộ veste), thu hút mọi mũi dùi công kích, mọi ánh mắt, vẻ đầy cảm hứng, xuất thần ».

Đối với L’Express, buổi tiếp xúc và hỏi đáp trực tiếp kéo dài hơn 6 tiếng ngày 15/01 giữa ông Macron với khoảng 600 thị trưởng thành phố và thị xã lớn, nhỏ ở vùng Normandie, miền Tây nước Pháp, là biểu tượng của chiến dịch tranh thủ và thuyết phục người dân mà tổng thống Pháp đã khởi động, với một kết quả được chính ông đánh giá là tích cực.

L’Express tiết lộ : Sau cuộc gặp, ông Macron cho biết là đã xem cuộc thảo luận lớn đó như là một cơ may, một dịp để tìm lại sự yên bình, vì khi mà người ta vẫn đối thoại được với nhau, thì không thể nói đến sự tuyệt giao.

Ông Macron đã yêu cầu ê-kíp của ông theo dõi lượng người theo dõi sự kiện đó trên truyền hình, và kết quả ghi nhận ngày hôm sau là có 1,25 triệu người đã xem chương trình trên kênh BFMTV, không có tình trạng bỏ qua các đài lớn khác để xem chương trình tin tức truyền thống khi đến giờ bản tin.

Một người trong giới thân cận tổng thống xác nhận với L’Express rằng : « Tổng thống rất vui mừng về cuộc thảo luận lớn, ông nhận thấy đây là một phương thức để khôi phục lại tính chính đáng, và lấy lại được những gì ông đã làm năm 2017 ».

Áo Vàng đòi cải tổ nhanh, nhưng Macron gặp sức ì của hệ thống quan liêu

Cũng về những khó khăn mà tổng thống Macron đang gặp phải ngay tại Pháp, tuần báo Le Point đã dành hồ sơ trang nhất cho quan hệ không mấy suông sẻ giữa người lãnh đạo nước Pháp - muốn công việc được tiến hành nhanh chóng, với guồng máy quan liêu hành chánh Pháp, nổi tiếng là chậm chạp.

Tạp chí Pháp đã dành cho vấn đề này một hồ sơ 5 trang, và nhận thấy là không ưa ông Macron, không chỉ có những người Áo Vàng, mà còn có các nhà kỹ trị, « những công chức cao cấp bị cho là căn nguyên dẫn đến những trục trặc, hay lộn xộn trong việc thực hiện những cải cách, đôi khi tạo ra bế tắc ».

Theo L’Express, bà Nathalie Loiseau, bộ trưởng đặc trách Châu Âu, đã nói nhỏ với một vài người rằng "tổng thống Macron rất bực mình với guồng máy hành chính".

Ông Alain Lambert, một cựu bộ trưởng, nay là chủ tịch Hội Đồng Chuẩn Mực Quốc Gia, cũng đồng ý với nhận xét trên. Trong một cuộc phỏng vấn dài dành cho Le Point, ông cho rằng « sức ì của hành chính Pháp là điều không thể lay chuyển được », vì vậy tổng thống Macron đã đụng vào sự cứng ngắc cực kỳ của hệ thống chính quyền trung ương.

Theo Le Point, đây là điều quả là rất đáng lo âu, tuy nhiên tạp chí cũng trấn an, cho rằng « các thị trưởng, xã trưởng là những vũ khí chống kỹ trị ». Vấn đề là liệu cuộc Đại Thảo Luận có cho phép tổng thống Macron phát động cái mà ông gọi là « hiệp ước girondin » theo kiểu mà văn hào Lamartine từng khai sáng ra vào thế kỷ 19, phát huy « quyền lực cấp địa phương », tức những « tác nhân tại hiện trường ».

L’Obs : Cần phải chống xu thế đạo đức thái quá

Trong lúc hai đồng nghiệp L’Express và Le Point khai thác chủ đề chính trị, tuần báo L’Obs đã tập trung cho một đề tài xã hội, với hồ sơ chính lên án trào lưu gọi là « tư duy đúng đắn – bien pensance » hay « đúng đắn chính trị - politiquement correct », thường bị đả kích là đạo đức thái quá !

Trong hồ sơ chính mang tựa đề « Phiên tòa xét xử "tư duy đúng đắn" », tuần báo Pháp đã giới thiệu luật sư Pháp nổi tiếng Eric Dupond-Moretti, tác giả của hơn 150 vụ thắng kiện với thân chủ được trắng án, và hiện đang trở thành nhân vật nổi tiếng, với những phát biểu thẳng thắn, bộc trực trên sân khấu, truyền hình, hay phim ảnh.

Trong bài phỏng vấn dành riêng cho L’Obs, vị luật sư này không ngần ngại lên án xu thế gọi là đạo đức thái quá đến mức cực đoan, xâm phạm đời tư và quyền tự do cá nhân chính đáng của con người.

Ông tố cáo : « Chúng ta đã mất đi quyền tự do của mình. Mất không phải ít đâu. Thông qua thẻ tín dụng, điện thoại di động, người ta biết tất cả điều bạn đã làm, đi đâu, sống ở đâu, ăn gì… Những điều đó đủ cho thấy là thời đại này như thế nào. »

Ám chỉ đến trang mạng thông tin Mediapart nổi tiếng nhờ tiết lộ những thông tin được giữ kín, luật sư Moretti tự hỏi : « Giờ đây, còn nơi nào mà người ta có thể nói chuyện kín đáo được nữa ? Nguyên tắc giữ bí mật nơi xưng tội không còn nữa. Tôi không phải là cha xứ nên chẳng thấy phiền, nhưng đối với luật sư thì nguyên tắc giữ bí mật là điều thiết yếu. Ngày nay có một sự đòi hỏi minh bạch hóa, đòi được “nhìn xuyên thấu”… với sự đồng lõa của một số nhà báo mà người ta có thể tự hỏi là phải chăng họ đã trở thành công an ? ».

Ông Moretti cũng chỉ trích phong trào phụ nữ #MeToo : « Việc tố cáo đàn ông về những hành động không đúng đắn, có thể vi phạm luật hình sự, là điều tôi hoàn toàn đồng ý. Nhưng việc tố cáo phải được đưa ra trước tòa án, chứ không phải trên mạng. Ta phải làm sao khi bị một phụ nữ tố cáo oan ức về một chuyện mà ta không hề làm ? »

Courrier International : Dân chủ lâm nguy ?

Liên quan đến những vấn đề quốc tế, Courrier International tuần này đã dành một hồ sơ dài về những mối đe dọa đang nhắm các thể chế dân chủ trên thế giới, được tóm tắt trong câu hỏi trang bìa "Nền dân chủ phải chăng đang tàn lụi".

Đối với Courrier International, một loạt sự kiện trong thời gian qua đã làm dấy lên quan ngại cho tương lai một số nền dân chủ trên thế giới, đang bị trào lưu dân túy đe dọa. Các ví dụ ngày càng nhiều, từ câu trả lời đồng ý ra khỏi Liên Hiệp Châu Âu trong cuộc trưng cầu dân ý về Brexit tại Anh, việc Donald Trump lên làm tổng thống Hoa Kỳ, cho đến sự kiện một liên minh “phản hệ thống” lên cầm quyền ở Ý hay sự hình thành một chế độ bóp nghẹt tự do tại Hungary, Thổ Nhĩ Kỳ, và mới đây là những cuộc biểu tình Áo Vàng tại Pháp.

Courrier International đã trích dịch một loạt bài báo ở Anh, Mỹ, Tây Ban Nha, phân tích sâu về các trào lưu dân túy đang vươn lên ở nhiều nơi, mà một trong những nguyên nhân được cho là hiện tượng giới lãnh đạo ở thượng tầng nhà nước càng lúc càng xa rời quần chúng.

Dân chủ kỹ thuật số : Trợ thủ tốt cho dân chủ truyền thống

Tuy nhiên trong bài xã luận của mình mang tựa « Tôi gõ tên người (trên bàn phím), dân chủ ơi », Courrier International đã lạc quan nêu bật một trong những sáng kiến gần đây cho phép củng cố nền dân chủ : đó là tạo điều kiện cho người dân đề đạt nguyện vọng thông qua Internet.

Tuần báo Pháp trước hết nhắc lại sự kiện nổi bật gần đây là kiến nghị ủng hộ Vụ Kiện Thế Kỷ lưu hành trên mạng đã thu được hai triệu chữ ký. Đây là vụ các tổ chức phi chính phủ kiện nhà nước bất động trước hiện tượng thay đổi khí hậu. Đối với Courrier International, kết quả pháp lý của vụ kiện không quan trọng. Điều quan trọng là sự tham gia đông đảo của công dân mọi nơi đã nêu bật sức mạnh của nền dân chủ kỹ thuật số, tức là thể hiện qua phương tiện mạng Internet.

Tuần báo Pháp rất lý thú khi thấy rằng cho dù các mạng xã hội trên Internet bị vướng không ít tai tiếng, nhưng công cụ Internet cũng có thể phục vụ cho việc hiện đại hóa cơ chế dân chủ (cũ kỹ) của chúng ta.

Như thường khi, tấm gương đến từ vùng Bắc Âu. Latvia đã thử nghiệm từ năm 2010 trang Manabalss (Tiếng nói của tôi), cho phép công dân nêu lên ý kiến, đề đạt nguyện vọng. Đề nghị nào có đủ người theo ủng hộ, sẽ được Quốc Hội xem xét sau đó. Và như thế, đã có 25 văn kiện được thông qua (và khoảng 12 đang được thảo luận). Phần Lan cũng có một hệ thống tương tự mang tên Citizens Initiative Act.

Theo Courrier International, những dự án nói trên cho phép hiện thực hóa những ý tưởng đến từ hiện trường, giúp cho các cuộc thảo luận của dân chúng thêm hữu ích.

Vấn đề là phải vượt qua hai trở ngại : Để có thể trở thành đáng tin cậy, trước hết dân chủ qua mạng phải minh bạch, sao cho kiểm tra được tính xác thực của các kiến nghị, và tránh được việc ngụy tạo chữ ký. Kế đến là phải công bằng. Hiện nay, như ở Pháp chẳng hạn, có khoảng nửa triệu hộ gia đình không có Internet.

Courrier International kết luận bằng nhận xét của chuyên gia Elisa Lironi: Nhờ không tốn kém nhiều mà lại hữu hiệu, thu hút được một thành phần dân chúng rộng lớn, dân chủ qua mạng tất yếu sẽ trở thành công cụ của tất các các chính phủ muốn tìm kiếm mối liên hệ thực thụ với người dân.

The Economist : Tiến trình toàn cầu hóa bị hụt hơi

Cũng cùng quan tâm đến các vấn đề quốc tế, tuần báo Anh The Economist đã nêu bật một xu thế mới trong nền kinh tế : đó là sự kiện tiến trình toàn cầu hóa ngày càng có dấu hiệu bị chậm lại, một hiện tượng được minh họa ngay trang bìa bằng hình vẽ một con ốc sên mang trên lưng một quả địa cầu.

Trong bài xã luận, The Economist cho rằng với việc tiến trình toàn cầu hóa bị hụt hơi, một mô hình mới của thương mại thế giới đang ngày càng rõ nét cùng với những cái giá phải trả.

Theo tạp chí Anh, khi Hoa Kỳ đi theo chế độ bảo hộ mậu dịch cách đây hai năm, điều đó đã làm dấy lên những lời cảnh báo đen tối về tình hình gian khổ tương tự như những năm 1930. Ngày nay những lời tiên đoán không hay này có vẻ sai lệch.

Quả thật là kinh tế Trung Quốc có tăng trưởng chậm lại. Và cũng quả thật những tập đoàn phương Tây hoạt động ở Trung Quốc, như Apple, có bị tác động. Nhưng tăng trưởng chung năm 2018 đã ở mức chấp nhận được, nạn thất nghiệp giảm bớt, và lợi nhuận gia tăng.

Vào tháng 11/2018, tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký một thỏa thuận thương mại với Mêhicô và Canada. Nếu đàm phán vào tháng tới đây dẫn dến một thỏa thuận với chủ tịch Tập Cận Bình, thì thị trường bớt căng thẳng sẽ kết luận là cuộc chiến thương mại chỉ là trò chính trị nhằm đạt được một vài nhượng bộ nơi Trung Quốc, nhưng sẽ không làm nổ tung thương mại toàn cầu.

Tuy nhiên, The Economist cảnh cáo là sẽ sai lầm khi đánh giá dễ dãi như trên. Căng thẳng thương mại hiện nay đã tiềm tàng từ cuộc khủng hoảng tài chính 2008-2009 và giờ đây đã trỗi dậy. Giữa các nước, đầu tư, thương mại, tín dụng ngân hàng, những dây chuyền cung ứng đều sụt giảm hay dậm chân tại chỗ so với GDP toàn cầu.