VĂN HÓA ONLINE - DIỄN ĐÀN CHÍNH TRỊ - THỨ SÁU 25 JAN 2019
TƯƠNG LAI HÌNH THÀNH BỘ QUI TẮC ỨNG XỬ Ở BIỂN ĐÔNG COC (Code Of Conduct)
Tác giả Đào Như
Hôm 18/1/2019 tại Hội Nghị Thâu Hẹp Bộ Trưởng Ngoại Giao ASEAN-AMM Retreat-tại ChiangMai-ThaiLan, Phó Thủ tướng, Bộ Trưởng Ngoại Giao Viêt Nam, ông Phạm Bình Minh lên tiếng kêu gọi các nước ASEAN: ”Tình hình thực địa Biển Đông vẫn diến biến phức tạp, hoạt động quân sự hóa tiếp tục gia tăng- đề nghị ASEAN duy trì đoàn kết, tiếng nói chung, nỗ lực đóng góp cho hòa bình, ổn định và an ninh khu vực trên cơ sở đă nhất trí, trong đó có tự kiềm chế và không quân sự hóa Biển Đông, thực hiện đầy đủ, hiệu quả của bản Tuyên Bố Về Ứng Xử Của Các Bên ở Biên Đông-DOC- (Declaration Of Conduct)- và phấn đấu đạt bộ Qui Tắc Ưng Xử ở Biển Đông-COC- (Code Of Conduct)-hiêu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế-Công Ước LHQ về luật biển năm 1982” http://baoquocte.vn/hoi-nghi-hep-bo-truong-ngoai-giao-asean-amm-retreat-85848.html
Đây không phải lần đầu tiên Bộ Qui Tắc Ưng xử tại Biển Đông-COC được nhắc nhở đến. Tại Hội Nghị Bộ Trưởng Ngoai giao ASEAN-Trung Quốc -(AMM-TQ)- tại Manila-Philippines hôm 7-8-2017, đã chính thức thông qua ‘Khung’ của Bộ Qui Tắc Ưng Xử tại Biển Đông-COC- đúng sau 15 năm kể từ ngày ký kết Tuyên bố Ứng xử các bên tại Biển Đông-DOC-tháng 11-2002. Bước đi này được các quan chức TQ và ASEAN ca ngợi như một dấu mốc quan trọng, môt bước đột phá trong việc giảm thiểu những căng thẳng gây ra bởi những tuyên bố chủ quyền chồng lấn trong khu vực. Văn bản ‘Khung’ sẽ là nền tảng cho viêc tham vấn xây dựng COC. Măc dầu những điều lệ và nội dung của ‘khung’ chưa ai đươc biết gồm có những gì? Ai hình thành ‘Khung’? ASEAN hay là TQ? Theo tinh thần của buổi họp, hinh như Bắc Kinh đơn phương hình thành “Khung”?
Trong khi đó Tác giả Nguyễn Đăng Thắng, Chuyên viên Khoa Luât Quốc Tế, Hoc Viện Ngoại Giao Viêt Nam, trong bài tham luận về COC đã lên tiếng đòi xét lại ba tính chất ban đầu của COC:
1- Tinh chất của COC? Tác giả Nguyễn Đăng Thắng nêu lên câu hỏi, COC là điều ước quốc tế, có tinh cách ràng buộc, hay COC chỉ là văn kiện chinh trị?
2- COC sẽ được đàm phán giữa một bên là ASEAN và bên kia là TQ? Hay là đây chỉ là cuộc đầm phán giữa 11 nước? (10 nuớc ASEAN+1TQ)- Nói cụ thể hơn, theo quan điểm của ASEAN, COC sẽ là văn kiện đàm phán và thông qua giữa một bên là ASEAN như là một khối và bên kia là TQ. Trong khi đó, hinh như TQ vẫn duy trì, bám víu quan điểm COC là văn kiện được ký kết giữa 11 nước (gốm 10 nước ASEAN và 1TQ). Quan điểm ASEAN là một khối, trong việc đàm phán về COC, ASEAN có đầy đủ Pháp lý, Chính trị và Thưc tiễn
- Về Pháp Lý: Hiến Chương ASEAN có hiệu lực vào năm 2008 đươc xây dựng để tăng cường hòa bình, duy trì an ninh ổn định và phát triển kinh tế khu vực,
- Về Chính trị: Cộng Đồng ASEAN được chính thức thành lập vào năm 2015 dựa 3 cột trụ: Chinh trị-An ninh-và Kinh tế trên Biển Đông và Khu vực(1),
- Về thực tiển: Sau 50 năm tồn tại và phát triển của khối ASEAN cho thấy viêc ký kết văn bản giữa ASEAN với các đối tác bên ngoài luôn với tinh thần ASEAN là một khối. Tinh thần này rất phổ biến trong công đồng quốc tế, coi ASEAN như là một khối.
3- Mối quan hệ giữa DOC và COC- Về việc này ông Nguyễn Đằng Thắng nhắc lại: “Trong buổi phát biểu tai hội nghị AMM+TQ tại Manila- Philippines-hôm 7 tháng 8- 2017, Bộ trưởng ngoai giao TQ, Vương Nghị nói: “TQ và ASEAN sẽ tiếp tục chân thành thúc đẩy viêc tham vấn COC và xây dưng Bộ các quy tắc khu vực mà tất cả công nhận. Chúng ta có chung một nguyện vọng và bản COC cuối cùng là bản DOC nâng cấp”.
Theo tác giả Nguyễn Đăng Thắng “ việc đàm phán COC trong khuôn khổ của DOC có thể không gây ra gây ra tranh cãi vì COC đã được trù định tại khoản 10 của DOC. Còn việc COC là một DOC nâng cấp sẽ đặt ra nhiều câu hỏi: “Nâng cấp ở đây là gì? Hình thức hay nội dung?”. Nếu chỉ là nâng cấp về hình thức mà bỏ qua phần nội dung, tức là nâng cấp DOC từ một văn kiện chính trị lên thành một điều ước quốc tế thì dường như không thỏa đáng. Những diễn biến trong thời gian qua cho thấy nội dung của DOC đã không ngăn cản được việc gia tăng căng thẳng bắt nguồn từ những hoạt động phá vỡ nguyên trạng trên thực đia làm xoi mòn lòng tin như việc lấn biển, xây dựng đảo nhân tạo hay hoạt động đe dọa đến hòa bình, an ninh và ổn định của khu vực như việc bố trí khí tài quân sự và quân sự hóa các vị trí chiếm đóng tai Biển Đông”, http://nghiencuubiendong.vn/nghien-cuu-vietnam/7025-dam-phan-coc-mot-so-cau-hoi-ban-dau
Những đòi hỏi xét lại ‘tính chất ban đầu’ của COC của tác giả Nguyễn Đăng Thắng xem chừng song hành với động thái của chính phủ Viêt Nam bất ngờ trở nên cứng rắn với Trung Quốc trên vấn đề Biển Đông. Hãng Reuters đưa tin, “theo bản thảo về COC mà Reuters có được, hôm cuối tháng Chạp-2018, “phía Hà Nội muốn đặt ngoài pháp luật nhiều hành động mà Bắc Kinh tiến hành trên khu vực Biển Đông trong nhiều năm qua, trong đó bao gồm các việc xây dựng đảo nhân tạo, triển khai các loại vũ khí phong tỏa biển như hệ thống tên lửa. Bên cạnh đó VN cũng thúc đẩy những điều khoản ngăn chận TQ thiết lập vùng Nhận Dạng Phòng Không-VNDPK-ADIZ- trên khu vực Biên Đông”. Đây là một hành động mà Bắc Kinh đã tiến hành đơn phương thực hiện trên khu vực Biển Đông Trung Hoa vào năm 2013. Hơn thế nữa Hà Nội yêu cầu các nước tham gia đàm phán COC minh định yêu sách của Viêt Nam về chủ quyền của các nước trên Biển Đông và tuân thủ luật pháp quốc tế về biển-1982.. Đông thái này của VN có ý khơi lại sự phi lý của bản đồ đường lưỡi bò của TQ vốn bao trùm phần lớn diện tích của Biên Đông một cách độc đoán, bạo ngược, không có vi bằng lich sử, mà tòa án quốc tế PCA đă từng gây gắt lên án Trung Quốc. https://www.voatiengviet.com/a/viet-nam-cung-ran-bat-ngo-voi-trung-quoc-ve-van-de-bien-dong/4722846.html
Reuters cho hay, TQ cũng có những đề xuất,yêu sách riêng của họ: TQ quyết tâm ngăn chận những cuộc tập trận giữa các nước trong khu vực với cường quốc bên ngoài; TQ “cấm cửa” các tâp đoàn dầu khí bên ngoài TQ và ĐNÁ, tham gia khai thác tài nguyên trong khu vực Biển Đông, trừ khi có sự đồng ý của các nước tham gia COC. Chắc chắn yêu sách này của TQ sẽ bị một số các nước ASEAN, nhất là VN sẽ cực lực bác bỏ. TQ đă từng dùng áp lực quân sự buộc VN không được họp tác với hãng ngoại quốc khai thác dầu khí trên Biển Đông như Repsol của Spain (7-2017), ExxonMobil của Mỹ (12-2017), Rosneft của Nga (3-2018)
Nhận định về những đề xuất và đòi hỏi của Viêt Nam và TQ tại các phiên họp đàm phán về COC trong tương lai các nhà quan sát cho rằng ở giai đoan này, tất cả các bên đưa ra những yêu sách cao nhất để mặc cả. Nhưng các nhà quan sát nghĩ rằng cán cân quyền lực tại Biển Đông sẽ nghiêng về phía TQ và những yêu sách của VN sẽ bị giảm thiểu tối đa dưới áp lực quân sự và kinh tế của TQ, ngoại trừ có sự can thiệp của Mỹ và các đồng minh Indo Pacific.
Đến đây xin ghi nhận một sự kiện trùng hợp lịch sử:
- Hôm 31-tháng 12-2018, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump ký sắc lệnh ban hành đạo luật “Sáng Kiến Trấn An Châu Á– Asia Reassurance Initiative Act-ARIA”, với cam kết $1.5 tỷ USD dành ưu tiên hỗ trợ đồng minh ASEAN. Nên nhớ đạo luật này được thông qua tai Hạ Viên Mỹ với đa số áp đảo và tại Thượng viện với đa số tuyệt đối 100%. Phải chăng cả Hành pháp lẫn Lập pháp của Mỹ đều đồng thuận chống lưng cho khối ASEAN và nhất là VN trong việc chống lại tham vọng bành trướng của TQ trên Biển Đông và tại khu vực Châu Á Thái Bình Dương.
Trước đó, ngày 10-11-2018 nguyên Ngoai trưởng Mỹ, Mike Pompeo, người đã từng tuyên bố TQ không có quyền coi Biển Đông như ao nhà, và không nên đặt các nước ASEAN trước có sự kiện “việc đã rồi-Fait Accompli”- đã lên tiếng kêu gọi TQ hãy ngưng xây dựng đảo nhân tạo, và ngưng quân sự hóa trên Biển Đông và ông cũng yêu cầu chính phủ Bắc Kinh hãy dỡ bỏ những tên lửa (hỏa tiễn) trên Biển Đông. (In first Washington calls on Beijing to Remove missiles from South China Sea)
Ngày 17-1-2019, trên báo Bloomberg Businessweek tác giả Michael Schuman đả lên tiếng cảnh báo thế giới ”Hãy tạm quên cuộc thương chiến với Mỹ, TQ đang trong hiện tình khủng hoảng kinh tế thật sự-forget the trade war- China is already in crisis”, và ông đã trưng ra những chứng liệu về sự khủng hoảng kinh tế của TQ trong tình hiện tại: Lần đầu tiên trong hơn 2 thập niên, số liệu mua xe hơi của người dân TQ xuống thắp nhất. Tăng trưởng kinh tế ở quí thứ 3 năm 2018 đã giảm xuống còn 6.5%. Đó là tốc độ tăng trưởng chậm nhất trong suốt hơn 2 thập niên kể từ đỉnh điểm khủng hoảng kinh tế năm 2009. Tháng 1-2019 thị trường chứng khoán Thượng Hải sụt giảm hơn 1/4 so với năm 2018. Hãng Apple đầu tháng 1-2019 cho hay doanh nghiệp IPhone tai TQ đang chùng xuống và cảnh báo thế giới về một TQ với nền kinh tế đang trì trệ sẽ kéo theo giảm tốc tăng trưởng toàn cầu. Thuế quan đối với hàng xuất khẩu của TQ sang Hoa Kỳ do Tổng thống Trump áp đặt đang bắt đầu gây tổn thương cho các nhà máy, xí nghiệp TQ. Một sư sút giảm bất ngờ trong kim ngạch nhập khẩu của tháng 12 cho thấy nền kinh tế TQ đang giảm tốc một cách nguy hiểm. Điều này đã khiến Bắc Kinh phải xuống nước trong đàm phán với Washington để xoa dịu cuộc xung đột. Chính quyền Bắc Kinh đang nhìn về ngày 2-tháng 3 sắp tới, với $200 tỷ USD thuế quan do Trump áp đặt trên các mặt hàng nhập khẩu vào Hoa Kỳ từ TQ, như lưỡi gươm Democles đang treo lơ lửng trên sinh mạng của nền kinh tế TQ.
https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-01-17/forget-the-trade-war-china-is-already-in-crisis
Trong khi đó, liệu TQ có từ bỏ lâp trường trên những quan điểm cứng rắn và yêu sách của nước này trong cuộc đàm phán xây dựng COC với ASEAN và VN, như TQ sẽ nhún nhường trong những cuộc đàm phán sắp tới với Mỹ? Hay ngược lại, Tâp Cận Bình có thể phá vỡ cuôc đàm phán về COC và triển khai một cuộc xung đột vũ trang trên Biển Đông hầu để xử lý khủng hoảng kinh tế và tiếp tục “Giấc Mơ Trung Hoa: Made in China-2025”?.../.
Đào Như
Chicago Jan-22-2019
