Đảo Đá Tây nhìn từ ngoài khơi. Ảnh LKT

 Bốn kịch bản trên biển Đông

24/11/2014

TT - Các chuyên gia của hãng tư vấn địa chính trị Wikistrat (Mỹ) dự đoán bốn kịch bản có thể xảy ra tại hai vùng biển ở châu Á - Thái Bình Dương.

Tàu chiến Trung Quốc tập trận trên biển - Ảnh: Japan Times

Các chuyên gia của hãng tư vấn địa chính trị Wikistrat (Mỹ) phân tích những yếu tố gây căng thẳng trên biển Đông và biển Hoa Đông, đồng thời dự đoán bốn kịch bản có thể xảy ra tại hai vùng biển ở châu Á - Thái Bình Dương.

Trong báo cáo Căng thẳng leo thang trên biển Đông và biển Hoa Đông, Hãng Wikistrat khẳng định tình hình chính trị trên biển Đông và biển Hoa Đông đang trở nên hết sức phức tạp.

Việc Trung Quốc tăng cường sức mạnh quân sự và ngày càng hung hăng đòi chủ quyền một cách vô lý đã khiến các quốc gia khu vực vô cùng lo ngại. Trung Quốc đang nâng cấp đáng kể năng lực của hải quân và không quân trong 10 năm qua, châm ngòi một cuộc chạy đua vũ trang khu vực.

Hơn 70 chuyên gia địa chính trị của Wikistrat từ nhiều quốc gia trong khu vực đã cùng nhau phân tích các yếu tố dẫn tới tình trạng bất ổn trên biển Đông và biển Hoa Đông, đồng thời dự báo bốn kịch bản có thể xảy ra trong khu vực.

Những yếu tố này là chủ nghĩa dân tộc bùng phát, năng lực đàm phán và đường hướng ngoại giao quốc tế, tham vọng kiểm soát tài nguyên ngoài khơi và cuộc đua vũ trang đang diễn ra.

Kịch bản tồi tệ nhất

Theo Wikistrat, trường hợp tồi tệ nhất có thể xảy ra trên biển Đông và biển Hoa Đông là Bắc Kinh nắm thế chủ động trong khi Mỹ buộc phải lùi bước.

Trong kịch bản này, chủ nghĩa dân tộc cực đoan bùng phát ở Trung Quốc và chính quyền Bắc Kinh tự do mở rộng ảnh hưởng khu vực bằng các công cụ ngoại giao và quân sự.

Hạm đội tàu ngầm cùng sức mạnh tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo giúp Bắc Kinh “thực hiện chủ quyền” bất hợp pháp trên khắp biển Đông và biển Hoa Đông.

Bắc Kinh có thể lập vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên toàn biển Đông và triển khai tàu ngầm tuần tra khắp nơi. Đồng thời Bắc Kinh sẽ ồ ạt khai thác nguồn năng lượng và tài nguyên trên biển Đông và biển Hoa Đông.

Không có sự hỗ trợ của Mỹ, Nhật và các nước ASEAN sẽ buộc phải lập liên minh đối phó với tham vọng của Trung Quốc. Việc các nước tăng cường sức mạnh hải quân là cơ hội để khu vực hạn chế tầm với chiến lược của Bắc Kinh.

Vấn đề là ASEAN bị chia rẽ và có năng lực quân sự hạn chế, nên Trung Quốc hoàn toàn đủ sức giành các vùng lãnh thổ không thuộc về mình thông qua các phương tiện quân sự và ngoại giao.

Sự căng thẳng sẽ dẫn tới nguy cơ đụng độ quân sự trên biển. Nhật có thể sẽ tăng hỗ trợ quân sự cho các nước Đông Nam Á để duy trì cán cân quyền lực với Trung Quốc.

Và có khả năng Ấn Độ sẽ lấp chỗ trống do Mỹ để lại nhằm đối trọng với Trung Quốc.

Ở kịch bản thứ hai, cả Mỹ và Trung Quốc đều cùng lùi một bước. Bắc Kinh sẽ bận rộn đối phó với các vấn đề trong nước như khủng hoảng ở Tân Cương, hoặc ASEAN và Trung Quốc tăng cường hợp tác.

Nhưng căng thẳng khu vực vẫn tồn tại và nhiều nước sẽ tiếp tục tăng cường nâng cấp sức mạnh quân sự để đề phòng nguy cơ Trung Quốc bất ngờ gây hấn.

Đại bàng và rồng cạnh tranh

Kịch bản thứ ba gần với hiện thực nhất, đó là Mỹ (đại bàng) và Trung Quốc (rồng) cạnh tranh dữ dội để khẳng định vị thế dẫn đầu trong khu vực.

Washington tiếp tục thực hiện chiến lược “xoay trục”, chính quyền Trung Quốc leo thang căng thẳng do sức ép từ các thế lực dân tộc cực đoan trong nước. Bắc Kinh tăng cường triển khai máy bay và tàu ngầm tuần tra trong khu vực, dẫn đến nguy cơ đụng độ trên biển và trên không.

Trong kịch bản này, việc Trung Quốc quyết kiểm soát các nguồn tài nguyên trên biển vẫn đóng vai trò lớn.

Mỹ sẽ phải đẩy mạnh quan hệ kinh tế và quân sự - bao gồm việc đạt thỏa thuận quốc phòng song phương - với các nước Đông Nam Á nhằm ngăn chặn tham vọng của Bắc Kinh trên biển Đông.

Washington sẽ triển khai tuần tra trên không và trên mặt nước ở biển Đông, qua đó cản trở việc Bắc Kinh đe dọa các nước láng giềng. Bắc Kinh sẽ chọn giải pháp thúc đẩy quan hệ với Nga nhằm tạo thế đối trọng.

Kịch bản được đánh giá lạc quan nhất, có nghĩa là khó xảy ra nhất, là việc Trung Quốc thực hiện đúng cam kết “trỗi dậy hòa bình” và chấp nhận việc Mỹ duy trì ảnh hưởng truyền thống tại khu vực.

Chính quyền Bắc Kinh sẽ tập trung xử lý các vấn đề trong nước như Tân Cương, chấp nhận tuân thủ luật pháp quốc tế và tìm cách kiềm chế làn sóng chủ nghĩa dân tộc cực đoan trong nước.

Việc Trung Quốc tuân thủ luật pháp quốc tế sẽ tạo điều kiện cho các nước khu vực đàm phán những giải pháp đa phương để giải quyết tranh chấp, hợp tác khai thác tài nguyên trên biển.

Wikistrat nhận định dù tình hình trên biển Đông và biển Hoa Đông diễn biến theo kịch bản nào thì Trung Quốc sẽ tiếp tục tăng cường sức mạnh quân sự.

Bắc Kinh có thể khiến biển Đông và biển Hoa Đông trở thành những vùng nguy hiểm với các nước và chính nước này nếu quyết dùng sức mạnh để đòi chủ quyền.

Bởi các vụ tai nạn có thể bùng phát trở thành xung đột quân sự. Và Nhật sẽ đóng vai trò quan trọng đối với an ninh khu vực, có thể duy trì đối trọng với Trung Quốc.

HIẾU TRUNG

 ++++++++++++++++++++++

Thế nào là "Luật chơi chung" ở Biển Đông?
 

Trung Quốc sẽ lập ADIZ ở biển Đông?
 

Thứ tư, 19/11/2014

(Biển Đảo) - TT - Tại hội thảo khoa học về biển Đông, các đại biểu quốc tế tiếp tục đặt ra vấn đề nóng về khả năng Trung Quốc tuyên bố vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) ở biển Đông.

Hôm qua, trong ngày thứ hai của hội thảo với chủ đề “Biển Đông: hợp tác vì an ninh và phát triển khu vực”, tại Đà Nẵng, giáo sư Robert Beckman, giám đốc Trung tâm Luật quốc tế (Đại học Quốc gia Singapore), cho rằng quan ngại chính ở Đông Nam Á là sau khi tuyên bố vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) ở biển Hoa Đông, Trung Quốc cũng sẽ tuyên bố ADIZ ở biển Đông.

Lo ngại này có cơ sở khi căng thẳng trong tranh chấp giữa Trung Quốc với Việt Nam và Trung Quốc với Philippines ở biển Đông vẫn chưa giảm.

Căng thẳng không giảm

Theo giáo sư Beckman, các bài phát biểu của giới quan chức và các nhà bình luận Trung Quốc gần đây ám chỉ Trung Quốc có thể tuyên bố ADIZ ở biển Đông vào thời điểm thích hợp trong tương lai.

Nếu như vậy, câu hỏi là ở đâu? Trung Quốc có căn cứ hải quân chính ở đảo Hải Nam và các điểm hỗ trợ dọc bờ biển nam tỉnh Quảng Đông.

“Trung Quốc có cách lý giải về lợi ích an ninh quốc gia để tuyên bố ADIZ ở bờ biển phía nam kéo dài khoảng 100 hải lý từ đường cơ sở ở vịnh Bắc bộ. Nếu như ADIZ được mở rộng hơn về phía nam khoảng 150 hải lý hoặc hơn, nó sẽ bao gồm các đảo thuộc Hoàng Sa của Việt Nam mà Trung Quốc đang chiếm đóng. Nếu Trung Quốc tuyên bố ADIZ bao gồm Hoàng Sa thì hành động này sẽ lại gây căng thẳng cho quan hệ hai nước” – giáo sư Beckman bình luận.

Giáo sư Beckman đánh giá “bất cứ tuyên bố ADIZ nào bao gồm các đảo của quốc gia khác sẽ chắc chắn gây ra quan ngại trong các quốc gia ASEAN, được cho là hành động hiếu chiến và khiêu khích của Trung Quốc”.

Cũng theo ông, tuyên bố ADIZ nằm sâu trong biển Đông sẽ bị Mỹ và các nước khác ngoài khu vực phản đối. “Các quốc gia này sẽ xem việc thiết lập ADIZ là đe dọa đến tự do hàng hải và hàng không ở biển Đông” – giáo sư Beckman nói.

Cùng quan điểm với giáo sư Beckman, các học giả tham dự hội thảo cũng đặc biệt nhấn mạnh trong tình hình căng thẳng hiện nay, việc lập ADIZ để khẳng định yêu sách của mình không chỉ trái với luật pháp quốc tế hiện hành mà còn làm gia tăng nghi kỵ khiến tình hình thêm phức tạp, thậm chí có thể dẫn đến xung đột.

Trung Quốc lại nói kiểu của mình

Bà Nông Hồng, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu chính sách và luật biển – Viện Nghiên cứu Nam Hải (Trung Quốc), trong bài phát biểu của mình cho rằng các nước cần phải xây dựng lòng tin để giải quyết các vấn đề liên quan trên biển Đông.

Theo bà Hồng, các nước cần hợp tác đánh bắt cá chung, thiết lập vùng khai thác chung các lợi ích trên biển.

“Liệu có hi vọng nào để khai thác chung khi chưa giải quyết được các tranh chấp trên biển. Trung Quốc rất muốn thúc đẩy cách tiếp cận của Trung Quốc với luật quốc tế. Trong bối cảnh hiện nay, cần ngăn chặn không để chủ nghĩa dân tộc xảy ra thái quá” – bà Hồng nói.

Ngoài ra, bà Hồng cũng kêu gọi các nước cần phải hiểu hơn về Trung Quốc. Trung Quốc không chấp nhận tòa trọng tài quốc tế trong việc giải quyết tranh chấp giữa Trung Quốc và Philippines vì như thế là kẻ được người mất!

Biến bãi đá thành lãnh thổ

Vấn đề thay đổi hiện trạng trên biển cũng được các học giả dành thời gian phân tích.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Lan Anh, khoa luật quốc tế (Học viện Ngoại giao Việt Nam), nói dự án cải tạo đất với quy mô lớn do Trung Quốc thực hiện sẽ không giúp nước này củng cố yêu sách chủ quyền và vùng biển trong tranh chấp biển Đông, xét theo quy định điều 121 của Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS) 1982.

Cùng quan điểm này, giáo sư James Charles Kraska (Đại học Hải chiến Mỹ) cho rằng dù Trung Quốc đã chiếm đóng Hoàng Sa của Việt Nam hoặc đưa ra yêu sách “đường 9 đoạn” trên biển cũng không thể làm thay đổi quyền hợp pháp của Việt Nam đối với vùng đặc quyền kinh tế.

Dù đưa ra yêu sách mở rộng đối với các thực thể đất hay bãi ngầm mà Trung Quốc đã xâm chiếm bằng vũ lực ở ngoài khơi Việt Nam, Trung Quốc vẫn không có danh nghĩa pháp lý về lãnh thổ hay các quyền liên quan đối với vùng đặc quyền kinh tế do các thực thể đó tạo ra.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Lan Anh cũng nhấn mạnh thậm chí hành động xây dựng đơn phương với quy mô lớn trên thực thể ở Trường Sa có thể cấu thành hành động vi phạm Luật biển quốc tế.

Phạm vi của hành động vi phạm này sẽ được làm rõ hơn nếu xét trên vị trí và quy chế pháp lý của các thực thể.

“Hình ảnh và báo cáo về việc xây dựng trên biển của Trung Quốc tại năm thực thể cho thấy Trung Quốc đang sử dụng kỹ thuật nạo vét để lấy hàng triệu tấn đá, cát từ đáy đại dương và bơm lên các thực thể tạo thành đảo mới. Các hành động này phá hủy nghiêm trọng môi trường biển của biển Đông và vi phạm nghĩa vụ bảo vệ, bảo tồn môi trường biển theo quy định” – tiến sĩ Anh cho biết.

Ngoài ra, Trung Quốc tiến hành xây dựng trên biển quy mô lớn còn vi phạm thỏa thuận chung giữa Trung Quốc và các quốc gia ASEAN được thực hiện trong Tuyên bố về ứng xử của các bên tại biển Đông (DOC).

Cho tới nay DOC là văn kiện duy nhất ghi nhận những thỏa thuận chung của các bên về cách ứng xử tại biển Đông mà theo quan điểm của chính một số học giả Trung Quốc thể hiện một lời hứa nghiêm túc, thậm chí còn có thể được coi là nghĩa vụ mang tính điều ước.

Đại sứ ĐẶNG ĐÌNH QUÝ (giám đốc Học viện Ngoại giao Việt Nam, phát biểu bế mạc hội thảo): “Cần hiểu rõ và thống nhất “luật chơi” chung ở biển Đông. Chúng ta đều chia sẻ nhu cầu làm rõ và thúc đẩy việc tuân thủ các nguyên tắc, chuẩn mực và luật pháp quốc tế, coi đó là “luật chơi” chung của các bên ở biển Đông. Việc tuân thủ “luật chơi chung” là thước đo mức độ thiện chí và trách nhiệm của mỗi bên với hòa bình, ổn định và an ninh chung ở biển Đông”.

(Theo Tuổi Trẻ)