VĂN HÓA ONLINE – ĐIỂM NÓNG A - THỨ BA 26 OCT 2021
Ý kiến-Bài vở vui lòng gởi về: lykientrucvh@gmail.com
Đài Loan trôi về đâu?
Lý Kiến Trúc
Văn Hóa Online
26/10/2021
Hôm nay là ngày “Quốc Khánh” (26 tháng 10) của nền Đệ nhất Việt Nam Cộng Hòa (1955-1963), nhưng chúng tôi không viết về một sự kiện năm xưa để hoài niệm quá khứ, mà chỉ xin đề cập đôi dòng về Đài Loan, câu chuyện thời sự nóng bỏng hiện nay.
Hải đồ minh họa vị trí hòn đảo ngọc ngà Đài Loan và các mũi tên quân sự. VHO map
Sơ lược vài nét về Đài Loan
Năm 1911, nhà cách mạng trí thức kiệt xuất Tôn Dật Tiên (tộc Hán) lãnh đạo cuộc khởi nghĩa lật đổ triều đại nhà Đại Thanh (tộc Mãn Châu) trị vì bao trùm đại lục Trung Hoa (1636-1911). Cuộc cách mạng vĩ đại đi vào lịch sử Trung Hoa được gọi là Cách mạng Tân Hợi 1911.
Ngày 1 tháng 1 năm 1912, Tôn Dật Tiên thành lập chính phủ tại Nam Kinh tuyên bố có một nhà nước mới ở Trung Hoa. Sau khi dời bộ phận đầu não cách mạng ở Nam Kinh về Bắc Kinh, lãnh tụ họ Tôn chính thức thành lập quốc gia Trung Hoa Dân Quốc.
Tôn Dật Tiên có vợ là bà Tống Khánh Linh. Bà có người em là Tống Mỹ Linh sau cưới Tưởng Giới Thạch, một chính khách trí thức, một tướng lĩnh. Từ năm 1928-1949. kế thừa di sản Tôn Dật Tiên, họ Tưởng lên làm nguyên thủ chính phủ Trung Hoa Dân Quốc ở đại lục; từ 1949-1975 họ Tưởng là Tổng thống ở Đài Loan.
Ở đại lục, họ Tưởng gặp phải một tay kỳ phùng địch thủ, một nông dân kiệt liệt, đó là Mao Trạch Đông, nhà sáng lập đảng Cộng sản Trung quốc. Tưởng Quốc dân đảng và Mao Cộng sản đảng gây ra cuộc nội chiến phân tranh ác liệt trên đất nước Tầu.
Năm 1949, Mao đánh bại Tưởng. Cộng sản Mao thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa thủ đô là Bắc Kinh, Quốc Khánh là ngày 1/10.
Cùng năm 1949, thua trận, họ Tưởng kéo quân lực, chính phủ và dân chúng khoảng 1-2 triệu người vượt biển, chuyển vàng và ngoại hối dự trữ chạy ra hòn đảo khá lớn ở về phía đông nam tỉnh Phước Kiến ngoài biển Đông (Trung Hoa) tức là đảo Taiwan, lấy Đài Bắc (Taipei) làm thủ đô. Tưởng Giới Thạch thành lập tân chính phủ tại hòn đảo này và vẫn giữ nguyên danh hiệu Trung Hoa Dân Quốc là tên chính thức của chính quyền Taiwan.
Trăm năm trước, giới thám hiểm viễn du Hà Lan và Tây Ban Nha đặt chân đến hòn đảo mà họ là đảo Formosa, có nghĩa là hòn đảo xinh đẹp. Người Anh gọi là Formosa of Tai-wan.
Taiwan (Đài Loan), bao gồm 29 hòn cù lao lớn nhỏ, trong đó có các cù lao đảo nổi tiếng như quần đảo Bành Hổ tại eo biển Đài Loan, đảo Kim Môn, Mã Tồ và Ô Khâu nằm ở bờ biển tỉnh Phúc Kiến, tuy là đảo nhưng có tới 151 sông suối. Trạc Thủy khê là sông dài nhất 186,6 km. Lưu vực Trạc Thủy nằm trên địa bàn các huyện Chương Hóa, Vân Lâm, Nam Đầu, Gia Nghĩa, được ví như ranh giới phân chia hai miền Nam-Bắc hòn đảo.
Đài Loan, ví như viên ngọc quý bềnh bồng giữa đại dương xứng đáng với tên Hòn đảo ngọc ngà.
Đài Loan có diện tích vào khoảng 36.197 km². Đảo dài 400 km theo chiều bắc-nam, rộng 145 km theo chiều đông-tây. Vành đai eo biển Đài loan ngăn cách đại lục chênh lệch khoảng 100km tùy địa hình. Theo điều tra dân số năm 2010, Đài loan có 23.123.866 người, đa số là người Hán. Nền kinh tế quốc dân (GDP) ước lượng 1.275.8 tỷ USD, bình quân 30 ngàn đôla/người.
Các tỉnh thành phố trên đảo Đài Loan. Thủ đô Đài Bắc nằm ở chóp mũi bắc.
Biến cố
Năm 1979, Tổng thống Mỹ Richard Nixon quyết định buông Đài Loan để chọn Trung Quốc, Tưởng Giới Thạch mất ghế thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Được thể, “Bắc Kinh luôn coi hòn đảo này là một tỉnh ly khai và đe dọa sẽ dùng vũ lực để thu hồi về mẫu quốc”.
Gần đây, một nhà phân tích về Đài Loan đưa ra nhận xét: “Có thể thấy rằng khi bà Tống Mỹ Linh khuyên Tưởng Giới Thạch chạy ra đảo Đài Loan là bà có ý định trở lại lục địa không phải với vị thế của kẻ trốn chạy. Nhưng khi chứng kiến Đặng Tiểu Bình đã chiến thắng Magaret Thatcher năm 1984 trong việc lấy lại Hồng Kông thì bà đã hiểu vị thế của Đài Loan không còn như dự định được nữa”. (1)
Năm 2016, bà Thái Anh Văn (Tsai Ing-wen) một tiến sĩ Luật tốt nghiệp ở Luân Đôn, chủ tịch đảng Dân chủ Tiến bộ (gọi tắt là Dân Tiến), đánh bại đương kim tổng thống Mã Anh Cửu trở thành tổng thống Trung Hoa Dân Quốc Đài Loan, (Quốc Khánh là ngày 10/10) và tái đắc cử năm 2020.
Trong bài phát biểu sau chiến thắng của cuộc bầu cử tự do ngày 16/1/2016, bà Thái Anh Văn cảnh báo Bắc Kinh: “Hệ thống dân chủ, bản sắc dân tộc và không gian quốc tế của chúng tôi phải được tôn trọng, bất kỳ hình thức đàn áp nào cũng sẽ gây tổn hại mối quan hệ giữa hai bờ eo biển”.
Cùng năm 2016, tân Tổng thống tân cử Donald Trump đã phá vỡ bốn thập niên chính trị của Washington khi điện đàm với Tổng thống Thái Anh Văn, trong khi Trung Quốc cấm mọi liên lạc chính thức giữa các đối tác quốc tế của nước này với các nhà lãnh đạo Đài Loan.
Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn ngồi trong văn phòng tại Đài Bắc để nói chuyện qua điện thoại với tổng thống tân cử Mỹ Donald Trump ngày 03/12/2016. Taiwan Presidential Office/Handout via REUTERS.
Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn (phía sau là ảnh lãnh tụ cuộc Cách mạng Tân Hợi 1911 Tôn Dât Tiên), phát biểu trong một cuộc họp báo nhân dịp năm mới ở thủ đô Đài Bắc (Taipei) ngày 31/12/2016. REUTERS/Fabian Hamacher
Mặc cho Mỹ nói cách nào, điện đàm ra sao, Bắc Kinh vẫn gây áp lực lên các nước có quan hệ ngoại giao với Trung Quốc cô lập Đài Loan (tổng cộng 170 nước, so với Đài Loan cho đến năm 2000, Đài Loan có quan hệ ngoại giao với 32 quốc gia, giờ đây chỉ còn 15 quốc gia nhỏ còn tiếp tục công nhận Đài Loan).
Nhưng Đài Loan vẫn chọn Mỹ là “bạn” hàng đầu. Phát biểu trước chuyến bay đến thăm Mỹ ngày 12/8/2018, Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn khẳng định "không ai có thể xóa sổ sự hiện diện của Đài Loan".
Ngày 04/10/2021, phát biểu tại Bạch Cung W.DC., Tổng thống Mỹ Joe Biden nói trong cuộc trao đổi hồi tháng 9 với chủ tịch Trung Quốc, hai bên đã tái khẳng định tôn trọng “thỏa thuận Đài Loan” giữa hai bên. Thời điểm này, Bắc Kinh ồ ạt đưa gần 150 chiến đấu cơ, oanh tạc cơ xâm nhập vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) của Đài Loan.
Ngày 05/10/2021, Tổng thống Thái Anh Văn cảnh báo nếu hòn đảo Đài Loan rơi vào tay Bắc Kinh, điều đó sẽ mang lại hậu quả « thảm khốc » cho châu Á.
Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn (ngồi bên phải mặc áo trận) đang quan sát hoạt động của căn cứ Không Quân Giai Đông (Jiadong) thuộc Bình Đông (Pingtung), ngày 15/09/2021. AP
Tổng thống Thái Anh Văn đã trình bày quan điểm của bà trên tạp chí Foreign Affairs (cho số tháng 11/12 này) với tựa “Đài Loan và Cuộc Chiến cho Dân chủ” (Taiwan and the Fight for Democracy): “nên nhớ rằng nếu Đài Loan sụp đổ, hậu quả sẽ là thảm họa đối với hòa bình khu vực và hệ thống liên minh dân chủ”. (5)
Ngày 09/10/2021, phát biểu nhân lễ kỷ niệm 110 năm cuộc Cách mạng Tân Hợi năm 1911, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nói hôm 09/10/2021 (Quốc Khánh Đài Loan ngày 10/10), cam kết sẽ “Thống nhất đất nước bằng những con đường hòa bình vì lợi ích chung của đất nước, kể cả đối với người dân Đài Loan”.
Dù họ Tập có khoa trương ngôn ngữ bóng bẩy đến mức nào, người ta vẫn thấy chủ trương nhất quán của Bắc Kinh về cái gọi là “thống nhất đất nước”, lôi Đài Loan phải trở về đất mẹ. Đó có phải là điều không thể tránh khỏi?
Tòa Bạch Ốc không thể không thấy viễn ảnh này, hôm thứ Năm 21/10/2021, Tổng thống Joe Biden bất ngờ “bị” một nhà báo hỏi thẳng:
- Whether the US would protect Taiwan if China attacked? Nếu bị tấn công thì Hoa Kỳ có can dự để bảo vệ Đài Loan không?
- Ông Biden trả lời: Yes, we have a commitment to do that. Vâng, chúng tôi đã có cam kết để thực hiện điều này.
Phát ngôn nhân tòa Bạch Ốc giải thích thêm: “Không có thay đổi nào trong chính sách của chúng tôi".
Đúng như vậy. Chính sách của Mỹ đã được TT Joe Biden nói rõ rằng Hoa Kỳ và Trung Quốc đã có những thỏa thuận hai bên với nhau và tái khẳng định sự tôn trọng về điều gọi là “thỏa thuận Đài Loan”.
Nhiều nhà phân tích “nghi ngờ” về “thỏa thuận Đài Loan”. Rõ ràng thỏa thuận ẩn dấu sự mơ hồ nào đó. Thật khó hiểu về chính sách của Mỹ đối với Đài Loan. Nhưng trong mối quan hệ quốc tế, “không có gì là không thể”.
Có trái ngược chăng với sự thỏa thuận với Bắc Kinh trong lúc vũ khí Mỹ với sự thỏa thuận của Đài Loan tiếp tục đổ tràn ngập vào hòn đảo này.
“Thỏa thuận Đài Loan” không còn đứng ở hai vế Hoa Kỳ - Trung Quốc, mà phải ắt có và đủ ở vế thứ ba. Đó là Đài Loan - Vũ khí Đài Loan, vũ khí quân sự và vũ khí chính trị.
Đối với vế thứ ba, vũ khí Mỹ có được sử dụng tối đa hiệu năng để chống lại sự “thống nhất đất nước bằng những con đường hòa bình” như lời tuyên bố của họ Tập; hay ngược lại, một cuộc chiến tranh (thế chiến 3) có cơ bùng nổ ở lò thuốc súng Đài Loan để mang lại quyết định quốc tế về nền trật tự mới ở Đông nam Châu á và Thái bình Dương.
Khác với kiểu con đường hòa bình của họ Tập, nhà báo Mỹ hỏi thẳng TT Biden rằng nếu bị tấn công, hiểu một cách rõ ràng tức là nếu Trung Quốc dùng hỏa lực vũ khí tấn công Đài Loan để buộc hòn đảo này trở về đất mẹ thì ông (Biden) sẽ phản ứng như thế nào?
Một lần nữa, xin nhắc lại, TT Biden nói: Yes, we have a commitment to do that. Vâng, chúng tôi đã có cam kết để thực hiện điều này.
Thực hiện điều này là thực hiện điều gì? Có thực hiện việc Hoa Kỳ sẽ mang quân đến tham chiến ở Đài Loan để chống trực tiếp Trung Quốc hay không? Hiện nay Đài Loan đối với Mỹ vẫn chỉ đang ở nấc thang đối tác chiến lược chứ chưa phải là đồng minh an ninh chiến lược như Mỹ và Philippines.
Tuy nhiên, với chất và lượng hệ thống vũ khí tối tân Mỹ trang bị cho Đài Loan, đoàn quân công nghệ tinh nhuệ của tổng thống Thái Anh Văn được coi là mạnh nhất trong khối ASEAN, Đài Loan đủ sức bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ bao gồm cả quần đảo nhỏ Đông Sa (Pratas island) lẫn đảo lớn nhất ở Trường Sa là đảo Ba Bình (Itu Aba island).
Ảnh trên: Tổng Thống Thái Anh Văn (Tsai Ing-wen) đang quan sát mô hình một chiến đấu cơ của Mỹ. Ảnh dưới, TT Thái Anh Văn đang nghe một quân nhân Đài Loan trình bày về súng phóng phi đạn chống xe tăng. Hình chụp tại một khu quân sự ở thủ đô Đài Bắc ngày 26 tháng 5, 2020. (Photo by Sam Yeh/ AFP via Getty Images)
Trong mối quan hệ đối tác chiến lược Hoa Kỳ- Đài Loan, một vấn đề được nêu ra, Mỹ sẽ bảo vệ Đài Loan bằng con đường chiến tranh vũ khí hay bằng con đường chiến tranh chính trị? Tòa Bạch Ốc khẳng định Mỹ không có thay đổi nào đối với hòn đảo này.
Một trong những không có thay đổi nào có nghĩa là vũ khí Mỹ tiếp tục đổ vào Đài Loan. Có đi có lại, hòn đảo ngọc ngà châu báu sẵn sàng trả hàng chục tỷ đôla chi phí.
Song song với không có thay đổi nào, chiến hạm Mỹ và đồng minh tiếp tục hành quân tuần tra an ninh eo biển Đài Loan-đại lục đỏ, thực hiện quyền tự do hàng không hàng hải (Biden FONOPs) ở các vùng biển quốc tế chung quanh Đài Loan, kể cả Biển Đông lẫn Hoa Đông ở chóp điểm Bắc (Cơ Long) và Nam (Bình Đông Cao Hùng) mà hòn đảo tiếp cận.
Nhìn rộng hơn, Mỹ và đồng minh đang ra sức thúc đẩy chiến lược INDO-PACIFIC tự do và rộng mở, được bảo vệ bởi hai gọng kìm khổng lồ AUKUS và QUAD đối đầu lại chính sách hiếu chiến của bộ máy quân sự - chính trị Bắc Kinh.
Tổng thống Joe Biden phát biểu trong hội nghị trực tuyến ASEAN do Bunei tổ chức ngày 26/10/2021.
Lần đầu tiên sau 4 năm vắng bóng, Tổng thống Joe Biden là nhân vật chủ chốt tham dự hội nghị trực tuyến thượng đỉnh ASEAN do Brunei - nước đang giữ cương vị Chủ tịch luân phiên ASEAN. ASEAN thường được Mỹ đánh giá là vai trò trung tâm trong khu vực với 1 tỷ dân năng động.
Trong bài phát biểu ở hội nghị, ông Biden nói rằng ông sẽ đến khu vực (Đông Nam Á) trong tương lai.
Và: chúng ta có quyền tin tưởng đương kim Tổng thống Joe Biden với sự đồng thuận của lưỡng đảng, ông Biden sẽ không đến nỗi xui xẻo dính vào cú đột tử “watergate” như cố tổng thống Richard Nixon (đảng Cộng Hòa) và cố tổng thống Nguyễn Văn Thiệu (Việt Nam Cộng Hòa) lãnh đủ.
Tổng thống Thái Anh Văn, khuôn mặt tiêu biểu của lòng dân Đài Loan.
Trôi về đâu?
Ngoại trưởng Đài Loan Ngô Chiêu Tiếp tuyên bố chắc nịch hòn đảo này là một "pháo đài trên biển" ngăn chặn sự bành trướng của Trung Quốc vào Thái Bình Dương.
Pháo đài trên biển có trôi về tới ranh giới thảm họa như cảnh báo của tổng thống Thái Anh Văn hay không; nói theo nhà phân tích Ngọc Việt “chắc chắn sóng sẽ vỗ mạnh hơn hai bên bờ eo biển Đài Loan trong thời gian tới. Người dân Trung Quốc và người dân Đài Loan sẽ phải là những người quyết định cho độ dài của những bước sóng ấy vì họ chính là người xác định chính xác nhất giờ G”.
Lòng dân Đài Loan chính là vũ khí chính trị quyết định sự sống còn của đất nước Đài Loan.
Nhưng giờ “G” là giờ nào?
Lý Kiến Trúc
California 26/10/2021
(1) Sóng sẽ vỗ mạnh hai bờ eo biển Đài Loan.
(2) Tuyên bố của Donald Trump về Biển Đông / Điện đàm với TT Thái Anh Văn.
(3) Đài Loan: 3 lý do về phán quyết; lập trường 4 điểm
(4) Trung cộng xâm phạm EEZ Đài Loan, EEZ Malaysia, tướng Ấn Độ đến Ngũ Giác Đài thảo luận Indo-Pacific
(5) Theo Phạm Phú Khải VOA 12/10/2021)
RFI 25/10/20210
