"BÁO VĂN HÓA-CALIFORNIA" THỨ SÁU 15 JULY 2016
Phán quyết PCA sẽ dẫn tới hệ quả kinh tế chính trị và quân sự ở các vùng biển-đảo ra sao?
Văn Hóa tổng hợp
* Những nội dung quan trọng của phán quyết tòa PCA.
* PCA làm đảo lộn và chấm hết mọi tư duy về biển Nam Trung Hoa trước đây.
* Việt Nam "ngư ông đắc lợi" về lãnh thổ và lãnh hải đảo nguyên trạng tự nhiên ở Trường Sa (ví dụ: đảo Trường Sa lớn, Song Tử Tây, Nam Yết, Sơn Ca, Sinh Tồn ...)
* Việt Nam có thể kiện lên tòa PCA về chủ quyền quần đảo Hoàng Sa và làm rõ yêu sách trên biển của VN phù hợp với luật pháp quốc tế.
* Có sự hiểu khác nhau cơ bản về các quyền của nước mình theo Công ước đối với các vùng nước thuộc Biển Đông.
Những nội dung quan trọng của phán quyết tòa PCA:
- Nội dung 1: Về đường 9 đoạn của Trung Quốc.
- Nội dung 2: Về tính chất cấu trúc của các thực thể.
- Nội dung 3: Về sự tổn hại môi trường sinh thái biển.
- Nội dung 4: Về việc cải tạo đất quy mô lớn và xây dựng 7 đảo nhân tạo ở Trường Sa.
- Nội dung 5: Sự tham gia của Bên thứ ba không thể thiếu.
- Nội dung 6: Điểm mâu thuẫn trong phán quyết về tính chất các thực thể.
- Kết luận: Phán quyết của tòa PCA có tính ràng buộc pháp lý và có tính chung thẩm.
- Nội dung thứ 7 (ngoại lệ): Ngay sau khi Toàn văn Thông cáo báo chí của Tòa trọng tài công bố này 12/7/2016, một bản Thông cáo Báo chí của Mỹ xuất hiện trên fb của tòa Đại sứ Hoa Kỳ tại Hà Nội ngày 13/7/2016.
Điểm nhấn mạnh:
- Philippines khởi lên tòa PCA năm 2013 dưới thời Tổng thống Aquino. Phán quyết có tính pháp lý và tính chung cuộc của tòa PCA diễn ra vào thời tân Tổng thống Duterte và Chủ tịch Tập Cận Bình.
- Theo quy định tại Điều 296 của Công ước và Điều 11 của Phụ lục VII Phán quyết này có tính ràng buộc pháp lý và có tính chung thẩm.
- Các yêu sách của Trung Quốc về các quyền chủ quyền và quyền tài phán, và đối với “các quyền lịch sử”, đối với các vùng biển trên Biển Đông nằm bên trong gọi là “đường chín đoạn” là trái với Công ước và không có hiệu lực pháp lý trong chừng mực mà chúng vượt quá các giới hạn địa lý và thực chất của các vùng biển mà Trung Quốc có quyền được hưởng theo UNCLOS;
Phản ứng của các bên:
1/ Thái độ của Trung Quốc
Trung Quốc không tham dự phiên tòa.
"Trung Quốc nói họ không công nhận quyền tài phán của tòa và từ chối tham gia vụ kiện.
Tân Hoa Xã đưa tin, Chủ tịch Tập Cận Bình đã phát biểu trong cuộc gặp với Chủ tịch Hội đồng Châu Âu, Donald Tusk, và Chủ tịch Ủy ban Châu Âu, Jean-Claude Juncker, ở Bắc Kinh ngày 12/7 rằng "chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông không bị ảnh hưởng bởi phán quyết của tòa PCA." (BBC 13/7)
"Trung Quốc tuyên bố chủ quyền khoảng 90% Biển Đông (chú thích của VH - tức là khoảng 3 triệu km2 / 3,5 triệu km2) bao gồm các rạn san hô và đảo mà các nước khác cũng tuyên bố chủ quyền.
Ngoại Trưởng Trung Quốc Vương Nghị nói ông muốn có đối thoại. Khuya hôm thứ Ba, ông nói:
“Bây giờ trò hề đã qua, giờ là lúc chúng ta nên quay lại con đường ngay. Phía Trung Quốc nhận thấy rằng tân chính phủ Philippines hồi gần đây đã đưa ra một loạt tuyên bố, kể cả những phát biểu cho thấy họ sẵn sàng tái tục thương thuyết và đối thoại với Trung Quốc về vấn đề Biển Nam Trung Hoa.” (VOA 14/7)
Thứ trưởng Ngoại Giao Trung Quốc Lưu Chấn Dân (Liu Zhenmin), được AFP trích dẫn, thì các phán quyết của Tòa chỉ là một « tờ giấy đáng vứt bỏ » và khẳng định « quyền » của Bắc Kinh thiết lập « vùng nhận dạng phòng không – ADIZ » ở Biển Đông. (RFI 13/7)
Đại sứ Trung Quốc tại Hoa Kỳ, ông Thôi Thiên Khải (Cui Tiankai), thì cho rằng các phán quyết của Tòa phá hoại hoặc làm suy giảm quyết tâm của các nước muốn tiến hành đàm phán hoặc tham khảo với Trung Quốc để giải quyết các tranh chấp. Theo đại sứ Trung Quốc, các phán quyết của Tòa « chắc chắn là gia tăng xung đột, thậm chí đối đầu » tại Biển Đông. (RFI 13/7)
Hôm 14/7, báo của Đảng Cộng sản Trung Quốc cho biết nước này có thể giải quyết vấn đề lãnh thổ thông qua đàm phán, chỉ ra rằng họ đã đạt thỏa thuận với Việt Nam về biên giới biển ở Vịnh Bắc Bộ và các cuộc đàm phán đang diễn ra với Nam Hàn (BBC 14/7)
2/ Thái độ của Hoa Kỳ
Thông cáo Báo chí từ trang fb của Đại sứ Ted Osius viết:
Phán quyết ngày hôm nay của Tòa án trong việc phân xử Philippines-Trung Quốc là một đóng góp quan trọng vào mục tiêu chung về một giải pháp hòa bình cho các tranh chấp ở Biển Nam Trung Hoa. Chúng tôi vẫn đang nghiên cứu các quyết định và không có bình luận về các giá trị của vụ kiện, nhưng một số nguyên tắc quan trọng đã được thể hiện rõ ràng ngay từ đầu vụ kiện này và có giá trị tái khẳng định.
Hoa Kỳ ủng hộ mạnh mẽ pháp quyền. Chúng tôi hỗ trợ các nỗ lực để giải quyết tranh chấp lãnh thổ và hàng hải ở Biển Nam trung Hoa một cách hòa bình, trong đó có thông qua trọng tài.
Khi gia nhập Công ước Luật Biển, các bên nhất trí về quá trình giải quyết tranh chấp bắt buộc của Công ước nhằm giải quyết các tranh chấp. Trong phán quyết của ngày hôm nay và trong phán quyết của Tòa án từ tháng 10 năm ngoái, Tòa án nhất trí phán quyết rằng Philippines đã hành động trong phạm vi quyền hạn của mình theo Công ước về khởi xướng sự phân xử này.
Theo quy định trong Công ước, quyết định của Toà án là cuối cùng và ràng buộc về mặt pháp lý đối với cả Trung Quốc và Philippines. Hoa Kỳ bày tỏ hy vọng và kỳ vọng rằng cả hai bên sẽ tuân thủ các nghĩa vụ của mình.
Sau quyết định quan trọng này, chúng tôi kêu gọi tất cả các bên tuyên bố chủ quyền tránh các tuyên bố hoặc hành động khiêu khích. Quyết định này có thể và nên là một cơ hội mới để làm mới những nỗ lực nhằm giải quyết các tranh chấp hàng hải một cách hòa bình.
Chúng tôi khuyến khích các bên tuyên bố chủ quyền làm rõ yêu sách trên biển của họ phù hợp với luật pháp quốc tế – như được phản ánh trong Công ước Luật biển – và làm việc với nhau để quản lý và giải quyết tranh chấp của họ. Những bước đi như vậy có thể cung cấp cơ sở cho các cuộc thảo luận nhằm thu hẹp phạm vi địa lý của các tranh chấp hàng hải của họ, thiết lập các tiêu chuẩn về hành xử trong các khu vực tranh chấp , và cuối cùng là giải quyết tranh chấp tiềm ẩn của họ mà không có sự ép buộc hoặc sử dụng hoặc đe dọa vũ lực./
Đại sứ Mỹ Ted Osius tại Việt Nam trả lời phỏng vấn Zing nói:
“Về quyết định của tòa trọng tài, theo quan điểm của Mỹ, nó ràng buộc về mặt pháp lý với cả Trung Quốc và Philippines. Vì vậy, chúng tôi mong họ thực hiện đúng nghĩa vụ được quy định trong UNCLOS cũng như có các biện pháp kiềm chế, tránh làm gia tăng căng thẳng”;
“Nếu Bắc Kinh tiếp tục tuyên bố lập ADIZ ở Biển Đông, chúng tôi sẽ tiếp tục không công nhận”, ông nhấn mạnh.
"Ted Osius nhắc lại phán quyết của Tòa trọng tài thường trực quốc tế (PCA) bác bỏ cơ sở pháp lý của đường 9 đoạn và kết luận không cấu trúc địa lý nào ở Trường Sa là đảo mà chỉ là đá nên không được hưởng lãnh hải 12 hải lý".
"Về triển vọng hậu La Haye, trang mạng của kênh truyền thông CNN đăng tải bài viết của Giáo sư Luật Hoa Kỳ William Burke-White, nguyên cố vấn Bộ Ngoại giao Mỹ phê phán việc Hoa Kỳ không tham gia Công ước Liên hiệp quốc về Luật Biển (UNCLOS), “Điều đã được chính quyền Obama nỗ lực thúc đẩy từ đầu nhiệm kỳ”. Thượng Viện Mỹ lo ngại tham gia UNCLOS, quyền lợi của Hoa Kỳ sẽ bị ảnh hưởng. Theo chuyên gia trên, nếu tham gia UNCLOS, uy tín của Washington sẽ được nâng cao gấp bội và như vậy “can thiệp của Mỹ để phán quyết của Tòa án La Haye được tôn trọng, sẽ hiệu quả hơn rất nhiều”. (theo NTD)
Reuters ngày 13/7 cho biết, Hoa Kỳ đang sử dụng kênh "ngoại giao thầm lặng" để thuyết phục Philippines, Indonesia, Việt Nam và các quốc gia châu Á khác không có những bước đi "tích cực tận dụng phán quyết trọng tài để phủ nhận ngay các yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông".
Một quan chức ngoại giao Mỹ giấu tên nói với Reuters: "Những gì chúng tôi mong muốn là mọi thứ lắng xuống để những vấn đề này có thể được giải quyết một cách hợp lý thay vì cảm xúc". (Theo GDVN)
3/ Thái độ của Philippines
Bộ trưởng Ngoại giao Phi tuyên bố: Ngoại trưởng Philippines Perfecto Yasay tuyên bố nước này tôn trọng phán quyết của tòa PCA và yêu cầu Trung Quốc cũng tôn trọng. (BBC 14/7)
Ngoại trưởng Perfecto Yasay của Philippines sẽ đưa ra vấn đề này trong hai ngày diễn ra Hội nghị Thượng đỉnh Á - Âu (Asem) ở Ulaanbaatar, Mông Cổ vào thứ Sáu và thứ Bảy.
Tham dự hội nghị có 53 lãnh đạo từ châu Á và châu Âu. Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường, ông Yasay Bộ trưởng Ngoại giao Philippines đại diện cho tân Tổng thống Duterte , hai Ngoại trưởng John Kerry và Vương Nghị sẽ nói với nhau những gì trong đó có quyền tự do hàng hải - tự do hàng không của Trung Quốc và Mỹ? và Việt Nam, Malaysia, Indonesia sẽ thông báo quan điểm của họ trong hội nghị.
4/ Thái độ của Việt Nam
Phát ngôn nhân Bộ ngoại giao VN Lê Hải Bình tuyên bố: "Hoan nghênh phán quyết PCA... và khẳng định chủ quyền hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa là của Việt Nam..."
Nếu phán quyết pháp lý và chung cuộc này được khai triển vững chắc, Việt Nam với 21 đảo chiếm giữ, 33 điểm đóng quân suốt từ năm 1975 đến nay, VN là "ngư ông đắc lợi" lãnh thổ nhiều nhất ở Trường Sa. Tuy nhiên, Việt Nam nên có một minh định rõ ràng về các điểm trong phán quyết liên quan tới chủ quyền biển-đảo của Việt Nam ở Trường Sa được xem là "bất hợp lý".
Nhà nước Việt Nam là nhà nước đầu tiên trong lịch sử đã chiếm hữu và thực thi chủ quyền của mình đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa, khi chúng còn là đất vô chủ, ít nhất là từ thế kỷ XVII. Việc chiếm hữu và thực thi chủ quyền này là thật sự, liên tục, hòa bình và rõ ràng. (Theo TCT)
5/ Thái độ của các nước tranh chấp
Indonesia, Malaysia, Campuchia, Thái Lan, Brunei nói chung chưa tuyên bố điều gì nổi cộm, riêng đảo quốc Đài Loan phản ứng khá gay gắt về tình hình đảo Ba Bình (trước đây được coi là đảo lớn nhất trong quần đảo Trường Sa) khi tòa PCA phán về tính chất các "thực thể" trở về "nguyên trạng tự nhiên" trước ngày Philippines khởi kiện năm 2013.
Tiến sĩ Thái Anh Văn - Tổng thống Đài Loan đã điều chiến hạm hành quân đến đảo Ba Bình, đảo lớn nhất ở quần đảo Trường Sa để "biểu dương", nhằm phản ứng với một nội dung phán quyết cho rằng Ba Bình không có 200 hải lý vùng đặc quyền kinh tế theo Điều 121, UNCLOS 1982.
Indonesia trước thông tin nước này muốn đưa hàng trăm ngư dân đến quần đảo Natuna để khẳng định quyền chủ quyền, quyền tài phán trong vùng đặc quyền kinh tế.
Áp lực của luật pháp quốc tế
Về triển vọng hậu La Haye, bài viết “Vì sao phán quyết Biển Đông có thể làm thay đổi châu Á?” (Philippines vs China: Why the South China Sea ruling may change Asia?) của nhà bình luận Ben Westcott đăng trên CNN nhận xét: Phán quyết của Tòa án Trọng tài Thường trực mang tính bắt buộc, cho dù không có phương tiện để buộc các bên tuân thủ. Các phán quyết của Tòa cũng sẽ có các hệ quả về ngoại giao, nếu Trung Quốc từ chối tuân thủ.
CNN cũng dẫn lời nhà nghiên cứu Ian Storey, Viện nghiên cứu về Đông Nam Á tại Singapore (Institute of South East Asian Studies), nếu không tuân thủ phán quyết, Bắc Kinh sẽ hủy hoại uy tín của chính mình, khi chống lại các nền tảng pháp lý mà chính Trung Quốc cam kết ủng hộ. Theo ông, dù sao cũng không thể nào có một can thiệp quân sự, chống lại quốc gia không tuân thủ phán quyết của Tòa.
Nhà bình luận CNN kết luận, cho dù khả năng Trung Quốc tuân thủ các phán quyết Tòa an Trọng tài Thường trực vừa đưa ra là không cao, và nếu Trung Quốc không tuân thủ thì Philippines cũng “khó thay đổi được trạng thái hiện nay” nhưng nhiều chuyên gia luật cho rằng Manila một lần nữa “có thể đưa vụ việc ra Tòa, và yêu cầu Tòa có các biện pháp nghiêm khắc hơn với Trung Quốc”. (theo NTD)
Một quan chức Nga cho rằng phán quyết trên Biển Đông là do phương Tây muốn 'kiềm chế' ảnh hưởng của Trung Quốc trên toàn cầu.
Ông Leonid Kalashnikov, Phó chủ tịch thứ nhất Ủy ban đối ngoại Hạ viện Nga trả lời phóng viên ở Moscow hôm 13/07 rằng phán quyết này là 'bất công'. (BBC 14/7)
Cuối cùng, triển vọng hợp tác "song phương" hay "đa phương"sẽ mở ra để cùng khai thác tài nguyên - cùng có lợi (ví dụ như nguồn cá, nguồu dầu khí) ở các vùng biển riêng và vùng biển quốc tế sẽ là giải pháp hòa bình nếu các bên chịu ngồi lại với nhau bàn bạc về bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) (Lý Kiến Trúc)
