VĂN HÓA ONLINE – ĐỊA LÝ NHÂN VĂN - THỨ NĂM 22 MAY 2025
Chuyện “Công Cắn” của Phan Nhật Nam. Bản dịch Anh ngữ: Kim Vũ
Nhà văn Phan Nhật Nam là người tù có duyên với đất Thanh Hóa. Ông thoạt tiên ở trại Lam Sơn (trại 5), đến năm 1986 thì chuyển lên trại Thanh Cẩm cách trại cũ không xa, độ 30 km về phía mạn ngược. Chuyện ông kể dưới đây là câu chuyện “liên trại”, phần đầu xảy ra tại Lam Sơn, phần kết tại Thanh Cẩm. Điều kỳ lạ là do việc chuyển từ trại này đến trại kia, và vốn là người chuyên bị nhốt ở trại kiên giam, Phan Nhật Nam đã biết hết mọi chuyện từ đầu đến cuối, ở hai địa điểm khác nhau.
Dịch giả Kim Vũ dưới gốc Bồ Đề Am.
Tất cả dấu hiệu về con người của thằng Công chỉ hiện ra nơi hai tròng mắt. Tròng mắt người nhưng có ánh sắc loang loáng của loài chuột sống dưới hầm sâu, nơi cống rãnh ẩm tối nhầy nhụa những rác rưới, cặn bã. Vây quanh động vật gọi là con người kia là tấm màn dày dặt oi oi gây nôn bốc lên từ một thân thể không hề tắm rửa, và bộ áo quần tù khô mốc quết dính bởi mồ hôi, đất, bùn… sau năm tháng thấm ướt nước mưa, nước ruộng, nước tiểu ủ phân người dùng để tưới rau xanh.
THE STORY OF CÔNG “BITE”
Kim-Vũ (translator)
Writer Phan Nhật Nam is a prisoner with a predestined relationship with Thanh Hóa. First held at Lam Sơn Camp (camp 5) in 1986, he moved to Thanh Cẩm, not far from the old camp, about 30 km upstream. The story he tells below is an "inter-camp" story, the first part taking place in Lam Sơn, the ending in Thanh Cẩm. The strange thing is that because of the move from one camp to another, and being a person always holed up in cells of discipline and high restraint, Phan Nhat Nam knew everything from beginning to end, in two different locations.
All signs of Công's personality appear only in the irises of his eyes. These are the irises of a human, but they contain the twinkling glare of mice, mice that live deep underground, amidst dark, damp, slimy sewers filled with rubbish and scum. Enveloping this animal called a man is a thick, sweltering, vomit-inducing smell, the kind of smell that rises from an unwashed body and dry, moldy prison clothes that have been stained with sweat, soil, and mud... and accumulated years of soaked rain water, field water, and human urine used as fertilizer for green vegetables.
Và Công xử dụng sự bẩn thỉu nầy nên thành một vũ khí lợi hại. Mỗi khi lâm trận xô xát, giành giựt lá rau, củ sắn... hắn nhào vào địch thủ, ôm cứng như loài sên bám vào vỏ cây để mùi hôi thối từ thân người xông lên chụp lấy đối phương như bị ủ kín trong một chiếc chăn nồng nặc.
Và nó cắm chặt vào bất cứ phần da thịt nào của đối thủ với hàm răng nhọn của một loài sài lang khủng đói. Mặc cho đối thủ dập xuống những nắm đấm đòn thù, Công chỉ buông kẻ nghịch khi miệng thấm ướt mùi máu và miếng da, thịt người tanh tưởi. Lẽ tất nhiên, đối thủ nó cũng là những tên tù đói, bẩn, nhưng mùi thối của thân thể Công nặng nề gay gắt hơn hẳn. Hơi thối có độ dày tởm lợm bốc lên từ đầu tóc rậm lởm chởm, trên lớp da đen xỉn nhầy nhầy đất ghét. Công cũng đã xử dụng mùi hôi thối của thân thể (mà bất kỳ ai đến gần cũng bị phản ứng nôn mửa) để chiếm cứ chỗ nằm sát bức tường ngăn khu cầu xí cuối buồng giam.
And Công uses this filth as a powerful weapon. Every time he got into a fight, from grabbing the leaves of vegetables and cassava roots from another…, he’d lunge at his opponent, hugging him tightly like a slug clinging to the bark of a tree so that the stench from his body would spread on the opponent, stifling him incubated in a thick and smelly blanket.
Then he’d dig into any part of his opponent's flesh with the sharp teeth of a hungry wolf. While the opponent slammed him with fists and blows, Công would only let go of the adversary when his mouth was wet with the filthy smell of human blood and flesh and skin. Of course, his opponents were also hungry and dirty prisoners, but the stench of Công's body, a rotten vapor of disgusting thickness that arose from his bushy hair and his dull, greasy and scummy dark skin, was much more intense. Cong also used this stench of his body (to which anyone who comes near would feel like vomiting) to occupy a place next to the wall separating the toilet and the end of the hall.
Em nó, thằng “Công em” được đặt nằm an toàn trên chỗ ngủ âm âm thối ủm nầy. Nó nằm ngoài che em với đôi mắt nhỏ liếc đảo ngang dọc từ đầu căn buồng đến khu chuồng xí. Khi khám phá ra một “con mồi” nào đấy đang nằm cử động nhẹ khẽ dưới tấm chăn đắp, Công lẻn tới im như một loài bò sát. Nó phóng nhanh lên thân người đang chuyển động kia, chớp lấy thứ, loại thức ăn mà kẻ kia đang nhóp nhép nhai, bỏ tọt vào miệng, xong gục đầu xuống ngực chấp nhận trận đòn cho đến khi nuốt xong miếng ăn vừa cướp được. Chỉ hai thứ vật chất Công chưa đưa vào miệng: đất, cát và lá, cỏ.
Nó đã lập nên những thành tích: Ăn thức ăn từ mồm thằng Huân “con” nôn thốc ra khi tên nầy phải ăn nhanh hết hai cân gạo tẻ, cân đường chảy, lọ mắm ruốc từ nhà thăm nuôi trở về. Nó cũng vượt mặt tất cả toàn trại tù với gói phân của thằng em còn lẫn nhiều hạt bo bo chưa tiêu hóa kịp. Từ khu lao động hầm đá, thằng Công lận gói phân dưới đũng quần, vào trại, rửa qua loa, và đun lại trong chiếc bát nhôm mẻ. Tao ăn cứt của em tao chứ đâu ăn cứt của chúng mầy. Công nói tỉnh khi bọn tù xỉa xói chưởi rủa hành vi súc vật của hắn.
In this way, Cong’s brother, the "younger Công”, was comfortably secured in this rotten dark sleeping place. He would lay outside, covering his brother, with his small eyes darting from the far end of the room to the latrines. When he discovered a certain “prey", lying with some suspicious motion under the blanket, Công would creep up like a silent reptile. He would speed up to that moving body and grab the food that the other was chewing, put it in his mouth, then bent his head to his chest to accept the beating until he had finished swallowing the stolen food. There are only two kinds of materials that Cong had not yet put into his mouth: earth and sand, and leaves and grass.
He had, under his belt, two indisputable achievements: One time he had eaten the vomit coming from “little” Huân's mouth when the guy had to quickly swallow two kilos of plain rice, one kilo of sugar, and a bottle of fish paste upon returning from a relative’s “feed visit”. He also surpassed all the prisoners when he had eaten his brother's excrements containing undigested boron seeds. From the stone quarry labor area, Công had wrapped the shit under his crotch, entered the camp, washed it briefly, and reheated it in a broken aluminum bowl. “I ate my brother's shit, not yours.” Công said coolly when the prisoners mocked and sneered at his animal behavior.
Hai anh em thằng Công thuộc Đội 12 Trại Cải Tạo Số 5, Xã Lam Sơn, Tỉnh Thanh Hóa - Đội tù trừng giới (gồm những phạm nhân chịu án phạt tập trung vô hạn định) có nhiệm vụ cung cấp đá ong cho toàn vùng để xây các trụ sở hành chánh, công trường, nhưng chủ yếu là những hầm tù khác của hệ thống trại tù Lý Bá Sơ để lại từ những năm chiến tranh Việt-Pháp (1946-1954). Công tác sản xuất nầy có giá trị kinh tế cao, đem về cho trại nguồn thu nhập tài chánh lớn nhất (so với các đội làm gỗ, đốn củi, trồng rau, chăn nuôi...) nhưng cũng là công tác nặng nề gây chết im lặng, chắc chắn mà các “Trường Vừa Học Vừa Làm” (nơi huấn luyện, đào tạo nên những con người “xã hội xã hội chủ nghĩa tiên tiến” từ thuở vị thành niên) tiếp chuyển giao đến khi bọn “trại viên cải tạo” tới tuổi thành người - Thành người tù nếu muốn nói rõ hơn.
Trai hay gái đồng chung một chế độ quản lý, giáo dục. Chế độ không có hiện tượng “người bóc lột người” nếu muốn xác định thêm “tính chất ưu việt của chế độ ta”.
The Công brothers belong to Team 12 of Re-education Camp No. 5, Lam Sơn Commune, Thanh Hóa Province - the Penal Prison Team (consisting of inmates subject to indefinite concentration sentences) that is responsible for providing laterite for the whole region, enabling the authorities to build administrative offices and supply materials to construction sites, but mainly for the other sites of the Lý Bá Sơ prison system left from the years of the First Indochina War (1946-1954). This enterprise has high economic value. Compared to the activities of woodworking, firewood cutting, vegetable growing, livestock raising..., it provided the camp with the greatest income above other camps, but it is also heavy work, and it means silent and certain death for the kids who are growing up there, at adolescence at the “Learning-By-Working" schools. These “Learning-By-Working" schools are the places reserved for young people, that train "advanced socialists" or rather produce prisoners, from adolescence on the way to adulthood.
Here boys and girls share the same management and education regime, where there exists no phenomenon of "people exploiting people" in order to affirm "the superior nature of our regime".
Khu vực hầm đá thoạt tiên là bãi đất trống mọc rải rác một loại bụi nhỏ khô cằn có tên là “cây cốt khí”. Không ai hiểu vì sao loại cây nầy được đặt tên bởi tính danh kỳ cục ấy. Nhưng thật ra không có tên gọi nào thích hợp hơn. “Cây cốt khí” không là loại cỏ do mọc cao hơn mặt đất khoảng vài gang tay, nhưng cũng không hẳn là cây vì không cành, lá. Đấy chỉ là một loại bụi lùm hoang dã, thân có gai nhỏ, và những lá nhọn tua tủa sắc, lởm chởm như lông nhím. Đéo mẹ cái thứ quỷ quái nầy đun bếp cũng không được nốt! Bọn tù ngao ngán đánh giá loại cây, cỏ vô dụng. Nhưng, ban giám thị trại đã nhìn thấy “tiềm năng” dưới lòng đất: Hầm đá ong được thành hình trên vùng đất không cỏ mọc. Đại úy Trịnh Bắc (một đại tộc của vùng Thanh Hóa), cán bộ nhân lực Trại 5 đưa cặp mắt đứng tròng sắc xảo nhìn lướt qua vùng đất khô nỏ ong ong bốc hơi dưới nắng nói cùng viên giám thị trưởng trại, Thiếu Tá Đỗ Năm (một đại tộc thứ hai có viên tổng bí thư đảng đương quyền họ Đỗ suốt hai thập niên 70, 80).
Thưa Ban (Ban giám thị) dưới lớp đất nầy là đá ong, ta xử dụng bọn Đội 12 đang làm rau xanh cho ra làm đá.
The area of the stone quarry was originally an open field scattered with small arid groves of plants called “gas core plant". No one understands why this plant was given that odd name. But there really isn’t a more appropriate accolade. The “gas core plant" is not grass because it rises a few hand stretches above the ground, although it is not a tree either because it has no branches and leaves. It is just a wild clump of bushes with thorny stems and sharp, jagged leaves like hedgehog spines. “Damn it, this damn thing can't even be used as logs for cooking!” That’s the way the inmates, shaking their heads, appraise the useless grassy plant. But the camp administrators saw "potential" underground: a laterite quarry was hidden below this land without grass. Captain Trịnh Bắc (coming from an illustrious tribe of Thanh Hóa), the Camp 5 Human Resources Officer, glanced with sharp, motionless eyes at the dry land, hotly evaporating in the sunlight, and told the Camp Superintendent, Major Đỗ Nam (coming from a second illustrious clan producing the current Secretary General of the Party named Đỗ, who presided over the next two consecutive decades, during the 70’s and 80’s).
“Dear Board (Board of Supervisors), under this layer of soil is laterite, we can use Team 12 who are presently growing green vegetables to produce stone.”
“Liệu có làm được không, đá ấy cứng như thế, sợ bọn chúng không làm nổi?”
Phải được, sẽ chỉ định quản giáo Chuyên phụ trách bọn nầy. Không làm không được. Phải làm đúng chỉ tiêu mỗi ngày, thiếu viên nào bớt suất ăn phần ấy!
Trịnh Bắc tin chắc vào khả năng “Mắt công an/Gan bộ đội” của bản thân – Anh ta đã “nghĩ, thấy” thế nào thì sự việc cũng “phải xẩy đến” như thế. Bọn ngụy quân, ngụy quyền mấy ngàn người trong Nam đưa ra từ cấp đại úy đến trung tướng, bao gồm cả tổng, bộ trưởng, giáo sư, tiến sĩ… lọt vào tay anh không dám hó hé một âm mưu, hành vi phản động. Ta bóp chúng từ khi chúng mới được nghĩ ra. Chẳng thế, năm 1978 kia mới mang cấp trung sĩ nhất mà nay đã là đại uý công an không cần qua trường, lớp “Sĩ quan đại học biên phòng”. Bắc còn có quản giáo Chuyên phụ tá, xử dụng dưới tay bọn “Thường Trực Thi Đua – Ban đại diện tù” và những tên đội trưởng như gã tù coi Đội 12, Nhiền. Nhiền mặt vuông, thân hình thấp, ngón tay ngắn chỉ hai đốt, vốn gốc công an Hải Phòng, do phạm tội giết người đoạt của nên chuyển về Trại 5.
“Can it be done, the stone is so hard, I'm afraid they can’t.”
“Naturally yes, we will appoint a special warden in charge of these guys. It must be done. They must reach the right target every day, if they miss it, the food ration will be reduced!”
Trịnh Bắc firmly believed in his own ability - ”The eyes of a security officer/the gall of a soldier” - Whatever he "thinks and sees" is how things "must happen". Thousands of people from the puppet Army and puppet Government in the South, from captains to lieutenant generals, including cabinet ministers, professors, and doctors, had fallen into his hands and did not dare to plan a plot or commit an act of reactionary treason. We’d squeeze them the instant the plan was devised. No wonder that from a first sergeant in 1978, he became a captain of the security forces without taking any classes at the "Border Officer College". Bắc also has under him an assistant warden named Chuyên, controlling members of the "Permanent Competition Representative Board" and group captains like Nhiền, an inmate of Team 12. Born with a square face, a short body, short fingers the length of two joints, Nhiền was originally from the Hải Phòng security forces, and had been then found guilty of murder and property theft and transferred to Camp 5.
Nhiền được đề bạt làm Đội trưởng Đội 12 do thành tích đánh chết Định “già” (Cựu thượng úy bộ đội, chuyên nghiệp tình báo, thuộc diện “B quay – Hồi chánh theo quân đội cộng hòa”, trao trả về quân đội giải phóng năm 1973 tại Thạch Hãn, Quảng Trị) do trên ra lệnh giết. Định “già” chết không để lại dấu vết. Không giọt máu ứa ra. Cũng không kịp kêu lên tiếng gào hấp hối. Định chết khi đang đứng lãnh phần bắp trước mặt Nhiền.
Buổi sáng, ra đến bãi, mỗi tên tù Đội 12 được phát một cây cuốc chim loại nhỏ, một đầu dùng để cuốc đá, đầu kia dùng để đẽo theo hình mẫu: Khối đá ong hình chữ nhật có góc cạnh 10 phân dày, 20 bề ngang, và 40 chiều dài. Chỉ tiêu mỗi ngày 8 viên.
Qua tháng thứ hai, chỉ tiêu nâng lên 12 viên/ngày; tháng thứ ba, tư 15 viên, và ngừng ở con số nầy. Bởi bãi đá trở nên là một chiếc giếng khô khổng lồ với vòm miệng loe rộng lên bầu trời. Bọn tù làm đá lúc nhúc dưới đáy lấm chấm như một đàn chuột bị bẫy sập. Hơi nóng từ trời cao ủ xuống vực đá tích tụ vào trung tâm nên thành một luồng hơi sầm sập ẩn hiện lung linh qua ánh nắng.
Nhiền was promoted to Captain of Team 12 due to his achievements in beating to death "Old" Định who was a former army lieutenant and intelligence professional. Định was of the “B
turncoat“ category and “Surrendered to the Army of the Republic of Vietnam", then released to the Liberation Army in 1973 at Thạch Hãn, Quảng Trị. The order by high ups was to kill him. “Old” Định died without leaving a trace. Not a drop of blood came out. Nor did he have time to let out a scream. Dinh died while standing to receive the corn in front of Nhiền.
In the morning, when going to the yard, each prisoner of Team 12 was given a small pickaxe, with one end used to pick up stones, and the other end to hew the block to size: a rectangular laterite brick 10 centimeters thick, 20 centimeters wide, and 40 centimeters long. The target was eight bricks per day.
In the second month, the target was increased to 12 bricks a day; in the third and fourth months, 15 bricks, and then the target stopped at this number. Because the rocky yard became a giant dry well flaring up into the sky. The inmates swarmed below like a bunch of rats stuck in a trap. The heat from the sky, brewing on the rocky cliff, accumulated in the center, and became a hidden stream of steam, shimmering in the sunlight.
Đầu trần (chiếc áo tù đã cởi ra trùm đầu thay mũ, nón), chân đất, những tên tù Đội 12 bò lên nền đá ong, gõ chiếc búa chim rời rạc kiệt cùng.
Sẵn vũ khí, chúng gây chuyện đánh lộn để đi nằm nhà kỷ luật thay vì phơi thân làm đá. Trò bạo loạn chạm tới cao độ khi tên Tịnh “mắt” (do có đôi mắt đặc biệt đen thẫm) chém đứt gân chân thằng Định “nhạn trắng”, chấp nhận án tử hình do đã gây vụ việc từ những năm trước, ở những “Trường vừa học vừa làm” phía Bắc, sát biên giới Hoa-Việt.
Sau vụ thằng Tịnh, bốn vệ binh được lệnh đứng gác bốn góc bãi đá, trên cao nhìn xuống, theo dõi từng cử chỉ của mỗi tên tù. Vệ binh được lệnh nổ súng khi thấy dấu hiệu bạo động.
Bọn tù cũng được chia thành từng nhóm ba tên để chỉ huy, rình rập, thúc dục nhau công tác hầu đạt được chỉ tiêu. Thiếu một viên cả ba đồng phải chịu cắt khẩu phần ngô, khoai sắn. Hai anh em thằng Công được chỉ định ở chung một tổ. Một hôm, thằng Công em “bất ngờ” bị té từ trên thềm đá cao xuống một chỗ thấp hơn, đầu đánh vào góc bậc đá đang đẽo dở, máu từ trán chảy ra thấm ướt đậm màu nền đá đỏ.
Bare-headed (the prison uniform had been taken off and used as hats and conic coverings), barefoot, the prisoners of Team 12 crawled onto the laterite floor, knocking with the worn-out pickaxes.
With weapons ready in hand, they caused fights so as to receive disciplinary measures in order to stay home instead of exposing themselves to the task of cutting stone. The riot game reached its climax when the “eyed" Tịnh (due to his special dark eyes) cut "white swallows” Định's leg tendons and accepted the death penalty for the incident many years ago, in the “Learning-while-Working” School in the North, close to the China-Vietnam border.
After Tịnh's case, four soldiers were ordered to stand guard at the four corners of the rock yard, looking down from above and watching every movement of each prisoner. The guards were ordered to open fire when they saw any sign of violence.
The prisoners were also divided into groups of three to commandeer, spy on one another, and urge one another to achieve the target. Missing one brick, and all three would have their rations of corn and cassava reduced. The Công brothers were assigned to work in the same group. One day, younger Công "suddenly" fell from a high stone platform to a lower place, his head hit the corner of the stone he was hewing, blood from his forehead running and soaking the stone red.
- Ông cho cháu cõng em cháu về bệnh xá.
Gã bộ đội đứng gác ý hẳn cũng đang mệt nhọc dưới trời nắng hươi mũi súng thuận cho lời cầu xin của Công. Trên đường đi, Công “em” úp mặt lên lưng anh hỏi khẽ... Mầy xô tao ngã xuống phải không? Im, nhớ giữ kỹ “cây bút chì”! Thằng em cắn vào lưng áo anh tỏ vẻ hiểu. Hai ngày sau Công “em” xuất viện, thằng anh ôm em ngủ vẻ săn sóc, yêu thương… Nhưng thật ra nó nói khẽ với em: Đêm nay, khi tao “đánh” cái vòm. Mầy đừng cho thằng nào vào nhà xí! Với “cây bút chì” (dùi đẽo đá) thằng Công mở rộng vòm tròn lỗ đại tiện không khó khăn do lớp vôi vữa từ bao năm bị nước tiểu, chất dơ bào mòn, thấm nhũn.
Chỉ cần mở mỗi bên rộng khoảng gang tay. Thằng Công nhảy xuống trước, chân ngập vào hố phân. Không cần để ý, nó bò theo lỗ hổng hầm cầu (ngang mặt đất) thông ra sân sau buồng giam. Công em bò theo nói nhỏ:
- Tao dính đầy cứt!
- Im, theo tao, chạy xuống nhà bếp!
- Tại sao không ra cổng?
- Grandpa, please let me carry my brother to the infirmary.
The soldier standing guard, who must have also been tired bearing the sun, pointed the gun down showing his agreeing to Công's plea. On the way, younger Công put his face on his brother’s back and softly asked … “You pushed me down, right?” “Shut up, remember to keep a close eye on the “pencil”! The younger brother bit the back of his elder’s shirt to show understanding. Two days later, younger Công was discharged from the hospital, his brother hugged and slept with him, seemingly to show care and love... But later Công whispered to his brother: “Tonight, when I "hit" the arch, don't let anyone go in the toilet! With a "pencil" (a stick to hew stone), Công widened the round arch of the defecation hole without difficulty because the lime and mortar layer had been worn away by urine and dirt after so many years.
He just needed to open each side about the width of a hand. Công jumped down first, his feet submerged in the shit pit. Without looking, he crawled through the hole in the cesspool which at ground level was connected to the backyard of the barracks. Younger Công crawled behind and whispered:
- I'm covered in shit!
- Shut up, follow me, run to the kitchen!
- Why not out the gate?
- Đánh soong ngô để khi ra nằm ngoài kia có cái mà ăn. Phải nằm chờ bên khu công trường trồng cam vài ngày, chưa chạy thẳng về Thanh Hóa, Hà Nội được.
Khi hai anh em thằng Công lọt vào được khu nhà bếp cuối trại thì từ căn buồng Đội 12 có tiếng la lớn:
Báo cáo cán bộ… Báo cáo cán bộ… Trốn trại!... Báo cáo cán bộ… Trốn trại!!
Tiếng súng nổ vang. Kẻng đánh dồn bốn phía trên các chòi gác. Công chạy nhanh đến chiếc giếng nơi có cây sào dùng kéo nước.
Bình tĩnh, nó nói chắc với em. Tao giữ sào, mầy bám vào, chân đạp vào tường trèo lên trước.
Loạt đạn từ vọng gác góc nhà bếp bắn tung lớp mảnh chai rải trên đầu bức tường. Thằng em chạm tay lên bờ tường cố rút người lên… Tao, tao bị rồi… Thân nó rơi xuống nhanh. Thằng Công ôm em, ngồi gục mặt trên khoảng ngực dần đập yếu.
Nó ngửi ra mùi máu đầm đìa ngập ngập. Những báng súng dập xuống lưng, đầu…
- Swipe the corn casserole first so there is something to eat when we get out. We’ll have to hide at the orange plantation site for a few days, can’t go straight to Thanh Hóa and Hà nội yet.
When Công and his brother entered the kitchen area at the end of the camp, there was a loud scream from Team 12's room:
“Report to staff… Report to staff… Escape from camp!... Report to staff… Escape from camp!!”
Gunfire rang out. The sound of gongs spread from all the four watchtowers. Cong quickly ran to the well where there was a pole used to pull water up.
“Calm down”, he assured his brother. I'll hold the pole, you cling to it, lean your feet on the wall and climb up first”.
A volley of bullets from the watchtower near the kitchen broke the shards of glass strewn across the top of the wall. The younger brother touched the wall and tried to pull himself up… Oh God, I’m done… His body fell down quickly. Công hugged him, sat down, stooped his head on the brother’s chest, where the heart began to slowly lose its beat.
He sensed the smell of swarming blood. The butts of the guns were stamped on his back and head…
Công vẫn ôm chặt xác đứa em như khả năng bám cứng thường áp dụng. Nhưng lần nầy, cuối cùng nó phải buông rời xác em, ngã ra chết ngất, chỉ tỉnh dậy ba ngày sau nơi phòng kỷ luật. Công biết nó chưa chết do ngửi ra mùi máu quen thuộc đóng khô trên mặt.
Sáu tháng sau, Công được tháo cùm cho về buồng. Nó bò với hai tay, hai gối, nhích tới từng khoảng ngắn, xong nằm bẹp lên đất. Quản giáo Chuyên đi theo, dùng chân đè lên lưng, đầu, đá vào hai chân lê lết, cong queo của nó nói lời khinh bỉ:
Mầy có thành con dòi cũng không trốn khỏi đây được. Tao có thể bắn chết mầy ngay bây giờ nhưng cho mầy sống để ăn cứt!
Thằng Công lết chậm im lặng, mắt ráo hoảnh, không cảm giác, tròng đen khô như hòn than. Về đến đội, Công nói cùng Huân “con”, tên đội trưởng mới:
- Tao sẽ không gây vụ việc gì để mầy phải liên hệ. Mầy chỉ cho tao biết thằng Nhiền đâu rồi? (Nhiền là tay đội trưởng cũ).
- Nó được chuyển vào trong Thanh Cẩm làm Trực Thi Đua vì thành tích báo cáo vụ trốn trại của anh em mầy.
Công still held onto his younger brother's body with his usual strong grip. But this time, he finally had to let go of his brother's body, fell down unconscious, only to wake up three days later in the discipline room. Công knew he wasn't dead yet because he sensed the familiar smell of dried blood on his face.
Six months later, Công was released from the shackles to go back to the room. He crawled with his hands and knees, inched forward in short laps, and then lay flat on the ground. Warden Chuyên followed, pressed with his foot on the boy’s back and head, kicked his limp, bent legs and said scornfully:
- Even if you become a maggot, you won't be able to escape from here. I can shoot you dead right now but I’ll let you live to eat shit!
Công was slowly and silently crawling, his eyes dry, showing no feeling, his irises black as coal. Returning to the team, Công said to “little” Huân, the new group captain:
- I won't cause any trouble for you to be involved. Can you tell me where Nhiền is? (Nhiền is the old captain's name).
- He was transferred to Thanh Cẩm as Competition Guard due to his record of reporting your escape.
Một tháng sau, tại bãi đá, Công chụp cứng bàn tay của một gã vệ binh, cắn đứt ngón trỏ khi tên nầy xoè tay xỉa xói, tát tai nó do tội không làm đủ chỉ tiêu 15 viên đá. Ban giám thị Trại 5 có quyết định nhân hậu khôn ngoan. Cho nó lên trại Thanh Cẩm, thằng Nhiền sẽ trị nó.
Người tù thở hơi dài thanh thản. Đây là phòng kỷ luật “tiện nghi” nhất ông được ở của mười năm qua, kể từ 1978 khi chuyển về vùng Thanh Hoá nầy. Phòng vuông vức mỗi bề ba thước, hai bệ nằm, ở giữa có lối đi. Ông có thể “đi bộ” qua, lại nơi chiếc sân rộng một thước, dài ba thước nầy. Điều tuyệt diệu hơn hết là ông có được khung cửa sổ mỗi bề rộng bốn gang tay, chắn bởi bốn thanh sắt dọc và ngang bởi một bản sắt dày. Nhưng những thanh sắt chấn song không ngăn cản được tầm nhìn ra dãy núi thượng nguồn Sông Mã, và lắng nghe âm tiếng sông trôi về xuôi xa dưới chân đồi trước mặt trại.
Nếu đứng ép mình sang góc phải, người tù có thể nhìn xéo ra chiếc cổng chính của khu kỷ luật, cực trái sân cỏ, nơi có cây hoa gạo nở đỏ rực mỗi dịp xuân, báo hiệu ngày Tết.
A month later, at the stone yard, Công grabbed the hand of a guard, bit off his index finger when this guy spread his hand and slapped his ear for not meeting the quota of 15 bricks. The Superintendents of Camp 5 made a wise and compassionate decision: Send him to Thanh Cẩm camp, Nhiền will take care of him.
The prisoner sighed in relief. This is the most "comfortable" discipline room he had been in for the past ten years, since 1978 when he was transferred to this Thanh Hóa area. The room was three meters square, with two platforms, separated by an aisle in the middle. He could “walk” back and forth in this one-meter-wide and three-meter-long “courtyard”. The most amazing thing was that he had a window opening the width of four hand size on each side, with four vertical and horizontal iron bars forming a shield. But the iron bars did not block the view of the mountains upstream of the Mã River, or stop the listening to the sound of the river flowing downstream at the foot of the hill in front of the camp.
If standing pressed to the right corner, the prisoner can look sideways at the main gate of the discipline area, to the extreme left of the lawn, where the flowers on the cotton trees bloom red every spring, signaling the New Year.
Từ khung cửa sổ thần tiên nầy, ông nghe được hơi thở nhẹ của tự thân rung động theo từng di chuyển im lặng của trăng. Ông ấy lên rồi đó!! Người tù nói ra thành lời khi căn phòng bắt đầu dọi sáng ánh biên biếc, rồi chuyển sang sắc xanh thanh khiết thắm thiết…Ông bước xuống khỏi bệ nằm, kéo chân cùm ra một góc để có được tầm nhìn tối đa khi đứng ở cửa sổ.
Cảm giác tắm đẫm giữa sắc trăng xanh. Và “ông ấy” lên chậm rãi, lặng lẽ, uy nghi... Rồi cả một vùng núi trải dài hùng vĩ đồng rộ sáng dưới mầu trăng miên man cảm động. Những chấn song khung cửa sổ dọi lên tường thành hình hàng Thánh Giá nghiêng nghiêng. Ông thấy Chúa Cứu Thế có thật trên dãy Thánh Giá màu Đen kỳ diệu nầy dẫu chưa được phép rửa tội theo nghi thức Công Giáo.
Năm hàng song sắt lạnh
Dọi Thánh Giá lên tường
Chúa chịu phần khổ nhục
Với Con Người đau thương
Người tù đọc nhiều lần lời thơ đơn giản như một cách cầu kinh của riêng mình. Nhưng bình minh lại đến với hân hoan làm rưng rưng nước mắt. Mặt trời chưa lên mà người tù đã nghe toàn vũ trụ, vạn vật rộn ràng chào đón. Tiếng vượn hú dài hơi theo trùng điệp rặng núi.
From this paradisiacal window, he could hear his own light breath vibrating with each silent movement of the moon. He's already up there!! The prisoner broke out in words as the room began to glow with a murky light, then turned to a pure, loving blue… He stepped down from the bed, pulled his shackles to a corner for maximum visibility while standing at the window.
He had the feeling of being bathed in the blue moon. And then “That Man" slowly ascended, quietly, majestically... Then a spectacular stretch of mountains shone brightly under the moving moon. The bars of the window frame projected onto the wall forming an inclined cross. He saw the real Christ on this marvelous Black Cross, even though he had not been baptized according to the Catholic rite.
Five rows of cold iron bars
form a Cross on the wall
Christ bore the humiliation and sufferings
of Man sorrowful.
The prisoner recited the simple verses over and over again as his own way of praying. But then dawn would come again with tears of joy. The sun has not yet risen, but the prisoner has heard the sound of the whole universe, everything throbbing to say welcome. The long howl of the gibbons runs along the length of the mountain range.
Bầy chim đen vùn vụt bay lên khoảng không, đồng lần sà xuống trên sân cỏ, và những con bướm...
Những chấm vàng, trắng nổi bật nơi xa trên mầu xanh của núi, rừng dần dần bay về tụ lại trên sân cỏ trước phòng giam... A… bướm tìm ra nhau theo màu của cánh! Ông miên man theo dõi, khám phá sự huyền bí kỳ diệu từ những cánh bướm im lặng, chập chờn. Người tù cũng thật sự cảm khích với cách kiên trì nhẫn nại của cách con tò vò làm tổ. Tò vò kẹp từng viên đất tròn nhỏ với hai ngàm và hai chân trước, tô đắp nên thành chiếc tổ qua từng mỗi ngày khó nhọc.
Xong “hắn” tất tả bay đi kiếm sâu (loại sâu màu xanh lá mạ có chiều dài hơn thân tò vò), đặt vào tổ làm mồi dự trữ, đẻ trứng, đóng kín tổ bằng lượng nước dãi cố gắng mỏi mòn. Anh yên tâm, tôi giữ tổ cho anh để hai-mươi mốt ngày sau con anh ra đời. Người tù nói chuyện cùng tò vò thân thiết thật lòng khi thấy ra cách bay mệt mỏi của “gã bạn” với đôi cánh đập dần dần yếu đuối. Tò vò sẽ rớt chết ở một nơi nào đó. Người tù muốn sống trong tình thế nồng nhiệt mến thương nầy để quên khuất một cảnh tượng đau lòng...
Thân con người bị kéo ngược (gã trật tự kéo bằng cách nắm hai cổ chân) đâu từ dưới trại, qua mấy mươi bậc thang (để đưa lên khu kỷ luật nơi đỉnh đồi cuối trại).
The black birds soar into the air, swooping down on the grass, and the butterflies…
Yellow and white dots stood out in the distance from the green of the mountains and forest, gradually gathering on the grass field in front of the cell... Ah… butterflies found one another by the color of their wings! He constantly watched, discovering the magical mystery of the silent, fluttering butterflies. The prisoner was also really impressed with the tenacity of the way the wasps nested. The wasps gripped each small round earth with two jaws and front legs, slowly building a nest through each hard day’s work.
After that, the wasps immediately flew away to find worms (the green worm is longer than the wasp's body), put them in the nest as reserve food supply, lay eggs, closed the nest with an exerted amount of worn-out drool. You can rest assured, I will keep the nest for you so that twenty-one days later your baby would be born. The prisoner spoke to the wasps in sincere friendship when he saw his “friends’” tired way of flying, their wings gradually weakening. The wasps would die somewhere. But the prisoner wanted to survive in this warm and loving situation to forget about a heartbreaking scene...
The human body was pulled backwards (the guard pulled it by grabbing the ankles) from somewhere in the lower camp up several steps (to be taken to the discipline area at the end of the camp on top of the hill).
Căn buồng cực trái dãy sau (Người tù luôn cách biệt các bạn tù bởi những phòng để trống, và hai dãy buồng đối lưng nhau) có tiếng mở cửa, kéo chân cùm, và tiếng chửi: “Địt mẹ cha cố cũng đánh theo cha cố!!”
Hôm đó, năm xẩy ra cảnh tượng đau lòng ấy đã quá lâu, nhưng người tù luôn nhớ rõ, hiện sống với cảm giác khiếp sợ làm thân người ông run lên bần bật (dẫu ông là người lính tác chiến của một đơn vị kiệt liệt của Miền Nam)
Người bị kéo ngược như thế chắc hẳn đã là một xác chết!
Nhưng tại sao còn bị đánh bồi và xỉ nhục?! Sau nầy hỏi ra, ông biết người thụ nạn là một Linh mục Công giáo. Chúa ơi! Sao con người có thể đau thương đến thế?! Mỗi lần đứng ở cửa sổ, người tù đồng có mối hân hoan (trước cảnh trí rực rỡ vui hòa của thiên nhiên) chen lẫn mối nặng lòng (do ác độc của con người) với câu hỏi như trên nhiều lần lập lại...
Sáng nay, từ buồng giam cực trái (buồng số 1, cùng dãy trước với buồng ông) có tiếng mở khóa cùm chân và lời quát tháo:
From the farthermost room to the left in the back row (prisoners are always separated from their fellow prisoners by the vacant rooms, and the two rows of rooms are back to back of each other) came the sound of the door opening, the pulling of the shackles, and the curses: “Fuck mother ass. Priests are beaten way of priests!!”
That day, in the year that the heartbreaking scene happened, was too long ago, but the prisoner always remembered it well, and now he was living with a feeling of terror that made his body tremble (even though he had once been a combat soldier belonging to an elite unit of the South).
The person being pulled backwards that way must have been a dead corpse!
But why has he been beaten and humiliated one more time?! When inquired later, he learned that the victim was a Catholic priest. Oh my God! How can people suffer so much?! Every time standing at the window, the prisoner felt a joy (in front of the bright and cheerful scene of nature) mixed with a heavy heart (due to the cruelty of man) with the same question repeated over and over again…
This morning, from the farthermost left cell (Chamber 1, in the same row with his room) came the sound of the foot cuffs being unlocked and the shouting:
Địt mẹ, lần sau ông đéo cho mầy đi đổ ống… ỉa xong thì ăn đi… Đi ra, đồ chó đẻ... Chó nó cũng không bẩn đến như mầy!
Nghe tiếng chưởi của Nhiền, gã thường trực thi đua, người tù đứng nép vào góc phải cửa sổ nhìn ra sân theo dõi… Gã tù khom người bước đi mệt nhọc, chậm chạp.
Địt mẹ mầy có nhanh được hay không hay đợi ông đá cho mấy cái?
Nhiền đi cách khoảng gã tù ý chừng như muốn tránh xa sự bẩn thỉu. Gã tù lê ống tre bương trên sân cỏ, lúc lắc thân người rề rà hướng về phía hầm chứa phân khu kỷ luật.
- Đổ vào đây. Địt mẹ đổ vào đây!! Nhiền hét lớn chỉ vào hố chứa. Mầy làm rơi vải tao bắt mầy phải ăn cho hết! Địt mẹ… đồ ăn cứt!!
Gã tù đã đến bên hố chứa phân, gã lóng cóng với ống bương. Phân, nước giải rơi vải tung toé…
Đổ xuống hố. Địt mẹ thằng chó.
Fuck mother ass, next time I won't let you empty the shit tube… eat it after you poop... Get out, you son of a bitch... A dog is not as dirty as you!
Listening to the voice coming from Nhiền, the Regular Competition Guard, the prisoner pressed to the right corner of the window looking out into the yard to watch… The inmate, stooped, walked wearily and slowly.
Fuck mother ass can you be faster or not, or wait for me to give you a few kicks?
Nhiền walked some distance away from the inmate, seemingly wanting to stay far from the stink. The inmate pulled the bamboo-tube on the grass, swaying his body and inched forward toward the excrement pit of the discipline quarters.
- Pour in here. Fuck mother ass pour in here!! Nhiền shouted loudly pointing at the pit. You splatter the shit, I make you eat it all! Fuck mother ass… shit eater!!
The inmate had come to the excrement pit, he was fumbling with the tube. Stool, urine, were splattered about…
Pour into the pit. Fuck mother ass you dog.
Nhiền xoay xoay chùm chìa khoá buồng giam tiến gần chực đánh. Gã tù với một phản ứng nhanh nhẹn bất ngờ tạt ống bương vào mặt Nhiền. Tên nầy hét lớn hốt hoảng đưa tay vuốt những mảng phân thối, dòng nước dơ. Gã tù nhảy thoắt đến viên đá chận nắp hố phân. Nó nâng lên… Đập mạnh xuống khuôn mặt lầy nhầy chất bẩn. Nhiền ngã quay quắt trên đất. Thằng Công nhảy lên ngồi trên ngực Nhiền, thọc tay vào ổ mắt ... Móc ra!! Nó nuốt khối nhầy ươn ướt máu và cứt. Súng trên chòi canh nổ sắc, gọn, chính xác từng phát một. Lưng thằng Công ưỡn lên, nẫy nẫy… Trong nầy, người tù cúi gập xuống. Nôn khan ...
Chuyện nghe và thấy…
Nơi Trại Thanh Cẩm, Thanh Hóa
(1986-1988)
Nhiền circled round the key chain and got closer, ready to attack. The inmate with a quick reaction suddenly threw the tube in Nhiền's face. The guy shouted in panic, lifting his hands to stroke down the rotten feces and dirty urine. The inmate leapt to the slab that blocked the manhole cover. He lifted it… slammed down on the guard’s squishy face. Nhiền fell writhing on the ground. Cong jumped and sat on Nhiền's chest, thrusting his fingers into the guard’s eye sockets and pulled the eyes out!! He swallowed the stuff that was still wet with blood and shit. The sound of gun from the watchtower exploded sharply, neatly, and accurately, one shot at a time. Cong's chest was twisted backward, his body jerking… Here in the room, the prisoner bent over. Dry Vomiting…
Things heard and seen…
at Thanh Cẩm Camp, Thanh Hóa
(1986-1988)
