VĂN HÓA ONLINE – VĂN HỌC NGHỆ THUẬT - THỨ SÁU 25 JUNE 2021
Ý kiến-Bài vở vui lòng gởi về: lykientrucvh@gmail.com
Jean-Paul Sartre và Simone de Beauvoir thường xuyên gặp nhau ở một quán cà phê trên đại lộ Saint-Germain, Paris. Sartre viết: “Chúng tôi ngồi ở đây từ 9 giờ sáng [...], chúng tôi làm việc, ăn ở đây...”
Café de Flore là một quán cà phê nổi tiếng, nằm ở số 172 đại lộ Saint-Germain, Quận 6 thành phố Ba Lê. Được mở từ năm 1887, trong suốt thế kỷ 20, Café de Flore từng là điểm đến của rất nhiều nhân vật nổi tiếng, cả những chính khách như Trotsky (trùm Đệ Tứ Quốc Tế đối lập với Stalin), Chu Ân Lai, cho tới các nghệ sĩ như Jean-Paul Sartre, Picasso, Yves Saint Laurent, Ernest Hemingway, ... cùng với Les Deux Magots và Brasserie Lipp. Café de Flore là một trong ba quán cà phê nổi tiếng của khu phố Saint-Germain-des-Pres. (wikipedia)
Jean-Paul Sartre - Hư vô và Hiện hữu
Đào Như
(gởi đến VHO 21/6/2021)
Bài này viết dựa theo thông tin của Olivia Gazalé phổ biến trên Philosophie Magazine Auguste-2011-Philomag.com. Và thêm vào những thông tin của Gazalé, là một số ý tưởng sáng tạo riêng của tác giả- Đào Như.
Ảnh trên là triết gia hiện sinh-Existentialist-của Pháp-Jean Paul Sartre-đang ngồi nghiền ngẫm say sưa với muôn vàn ý tưởng đang tuông tràn tại quán café nào đó, có thể là quán FLORE hay COUPOLE thuộc khu phố Paris vào những năm 50 của thế kỷ trước.
Phong thái của Sartre vẫn đều đặn một ngày như mọi ngày: bước vào quán, đến ngồi trên ghế cạnh cái bàn, (hầu như đã dành sẵn), Sartre gọi một tasse càfé, châm lửa cối thuốc, tay cầm cây bút máy, cúi xuống gần trang giấy, như cái vòi của bình tưới nước vườn, và những con chữ tha hồ nhảy múa loang loáng trên các trang giấy theo dòng cảm hứng của Sartre.
Sartre say mê viết và quan sát thế giới chung quanh mình xuyên qua vũ-trụ-quan chính của ông. Sartre đang quan sát gã hầu bàn đang thoăn thoắt đi lại, cử chỉ hành động, thao tác nghề nghiệp, ngôn ngữ ứng xử, tất cả hình như không có gì là thật. Sartre ngộ ra rằng chính gã này cũng trôi nổi như ta trong thế giới thực hư. Thao tác của gã rõ là nghề nghiệp không đánh rơi một cái cốc, không làm rỏ một giọt càfé đáng tiếc, tuyệt vời phải không? Nhưng nó chỉ là thói quen nghề nghiệp. Cuộc đời nghề nghiệp đã dạy hắn như vậy. Bản chất của gã hầu bàn đâu phải là như thế. Vậy bản chất của gã có thể khác và khác rất nhiều. Gã hầu bàn đi lại giữa đám đông, không chạm phải ai, trao đổi ân cần ngôn từ mời mọc với mọi khách hàng trông gã thật nhã nhặn, khôn ngoan và quí phái nữa là khác. Nhưng bản chất của gã có hoàn toàn như vây đâu. Cái gì mà gã làm trước mặt ta chỉ là những thao tác của kẻ hầu bàn chuyên nghiệp. Gã đang đi lại hành động trong thế giới không có thực, không có thực vì bản chất của gã. Nhưng rất thực vì nhu cầu cho cuộc sống của gã.
Đich thực, vũ-trụ-quan của Sartre đã tố cáo Sartre một kẻ hoài nghi. Sartre hoài nghi cả thị giác của chính mình. Đối với cô bé mù bẩm sinh-Gertrude-nhân vật trong tác phẩm thời danh của André Gide-La Symphonie Pastorale-1956- màu xanh là nốt nhạc cao vút, màu đen là nốt nhạc trầm. Thế đối với mắt của Sartre thì màu xanh là như thế nào, và màu đen thì như thế nào? Giữa người mù như Gertrude và người sáng như Sartre ý niệm về màu sắc và âm nhạc chắc phải khác xa nhau. Nhưng Gertrude liên hệ màu sắc và âm nhạc tuyệt vời, nhưng Sartre thì sao? Sartre có đôi mắt lệch hiến-stigmatique-nhưng ông có cái nhìn xuyên thấu gần như lột trần người đàn bà. Áy thế mà ông vẫn bắt những nhân vật nữ trong"Bức Tường-Le Mur" của ông phải trần trụi để ông khám nghiệm. Phải chăng cái nhìn chỉ cho ta những "Đức Tin Giả".
Hôm nay tai quán càfé FLORE, vời những trang giấy với cây viết nạp đầy mực, với tách cà phê, Jean Paul Sartre đang thao thao với nguồn cảm hứng, với muôn vàn ý tưởng tuôn tràn mông lung. Sartre đang chới với trong thế giới tuyệt vời của riêng mình. một thế giới ở giữa thế kỷ XX -một thế giới vừa Thực vừa Hư. Thế giới của Sartre-thế giới sau hai cuộc Đại Chiến - Thế giới của Chiến Tranh Lạnh bắt đầu... Một thế giới hoài nghi bi quan của André Gide đang xâm chiếm tư tưởng của Jean Paul Sartre- Thế giới được hinh dung qua cái nhìn của Gertrude-một kẻ vốn dĩ mù lòa bẩm sinh. Sartre cảm thấy cô đơn trôi nổi giữa hai cực của cuộc đời Thực và Hư- giữa Hiện Hữu và HƯ Vô- L'Être et Le Néant...
Và bây giờ là lúc Jean Paul Sartre cảm thấy chính mình là kẻ đang sống, đang thao tác như gã hầu bàn hàng ngày. Sartre đang có cái nhìn hoài nghi vào thế giới. Sartre bi quan như Gertrude, sau khi phẫu thuật mắt, nàng đã nhìn thế giới bằng đôi mắt sáng, một thế giới trần trụi nàng đã vỡ mộng và nàng đã tự vận. Sartre là con người hoài nghi muôn thuở nổi trôi giữa hai cực Hiên Hữu và Hư Vô- L'Être et Le Néant. Chủ thuyết Existentialisme của Jean Paul Sartre là hiện thân của nước Pháp và Châu Âu ở hậu bán thế kỷ thứ XX. Charles De Gaule có lý khi ông bảo Sartre là nước Pháp - "Sartre, c'est la France"./.
Đào Như
CHICAGO
